کتابی که جمع شد، نشد؟!/ خودنمایی خلأی قانونی درباره نسبت خانواده شهدا و کتابهایی که درباره شهدا نوشته می‌شود
مجله فرهنگی هفت راه – گروه کتاب: اواسط هفته جاری، خبری مبنی بر جمع آوری کتاب «همت» از کتابفروشی‌ها روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. بر اساس این اخبار، نارضایتی خانواده شهید محمدابراهیم همت دلیل جمع‌آوری این کتاب داستانی بود. «همت» رمانی بر اساس زندگی شهید همت بود که اسفندماه سال گذشته رونمایی شده بود.
در حالی که محمد عزیز، نویسنده این کتاب و مدیر انتشار روزگار درباره این اتفاق خیلی اظهار نظر نمی‌کرد، مهدی همت، پسر شهید همت یکی از کسانی بود که مطالبی درباره این اتفاق با خبرگزاری فارس گفتگو و به شدت از محتوای کتاب انتقاد کرد.
او گفت: «اکثر مطالب این کتاب کذب و ساخته و پرداخته ذهن نویسنده است و برای انتشار کتاب «همت» از خانواده اجازه و تائیدی گرفته نشده است.»
همت در پاسخ به اینکه روایت کتاب داستانی است آیا بر این اساس هم نمی‌توان برخی موارد را عنوان کرد، توضیح داد: «وقایع مندرج در کتاب صحیح نیستند، بر این اساس دستور جمع‌آوری آن را صادر کردیم.»
وی افزود: «از طریق دوستان وارد عمل شدیم تا مانع از توزیع کتاب شویم اما تلاش‌های دوستان هم به جایی نرسید و در ادامه از طریق یکی از نهادهای حقوقی مقابل توزیع را گرفتیم و حتی کتاب را جمع آوری کردیم، اجازه چاپ دومی هم به نویسنده نخواهیم داد و از نویسنده اثر شکایت خواهیم کرد.»
اما فرزند شهید همت در حالی از صدور «دستور» جمع‌آوری این کتاب توسط خانواده خود خبر داد که مدیر دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد چنین چیزی را تکذیب می‌کند. علی شجاعی صائین، در باره جمع‌آوری «زندگینامه داستانی شهید همت» به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گفت: هنوز این خبر تایید نشده و اگر هم این اتفاق افتاده باشد، از سوی این اداره نبوده است. در واقع ناشر و نویسنده کتاب این موضوع را با ما در میان نگذاشته است.
«کتاب زندگینامه داستانی شهید همت چگونه مراحل تایید مجمور را سپری کرد؟» مدیر دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی در پاسخ به این سوال گفت: آثاری که در حوزه تاریخ دفاع مقدس نوشته می‌شوند برای تایید به «پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس» ارسال می‌شوند تا از نظر صحت آمار و ارقام و رخداد‌های خاص در عملیات‌ها تایید شوند. علاوه بر این کتاب‌های مستند و تاریخ شفاهی زندگی فرماندهان رده نخست دوران دفاع مقدس را بررسی می‌کنند، برای تایید محتوایی در اختیار بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس قرار می‌گیرند.
وی ادامه داد: به این دلیل که «زندگینامه داستانی شهید همت» بر مبنای زندگینامه داستانی نوشته شده و بر اساس تاریخ و واقعیات قطعی نوشته نشده است، برای تایید به آن دو مرکز ارائه نشد. ضمن این که بسیاری از مطالب منتشر شده در «زندگینامه داستانی شهید همت» که مورد اعتراض خانواده ایشان قرار دارد، پیش از این هم در قالب کتاب‌های دیگر منتشر شده بود و اعلام انتقاد و نارضایتی از آنها نداشتیم. پس از اعلام این نارضایتی که بیشتر در باره مباحث خانوادگی زندگی شهید همت بود، قرار شد این موارد در ویرایش بعدی کتاب از سوی ناشر لحاظ شود.
وی در پاسخ به این سوال که آیا قانونی برای تایید آثار منتشر شده از سوی خانواده فرماندهان دوران دفاع مقدس پیش از انتشار وجود ندارد؟ گفت: قانون مدونی در این زمنیه وجود ندارد و معمولا سعی می‌شود رضایت خانواده آن فرمانده یا شخصیتی که اثری درباره وی نوشته می‌شود، تامین شود. این نخستین موردی است که درباره انتشار آن اعلام نارضایتی شده است که می‌کوشیم در چاپ بعدی رضایت خانواده شهید همت حاصل شود.
محمد عزیزی، نویسنده کتاب درباره نظرخواهی از خانواده شهید همت درباره محتوای این کتاب با بیان اینکه علاقه‌مند بودم نظرات خانواده شهید همت را در باره این کتاب بدانم و آن را اعمال کنم، در پاسخ به این سوال که آیا این کتاب پیش از انتشار در اختیار خانواده همت قرار نگرفته بود؟ به خبرگزاری کتاب گفت: «زندگینامه داستانی شهید همت» را برای تایید در اختیار پسر ایشان قرار دادم اما ظاهرا همسر شهید همت این اثر را پیش از انتشار مطالعه نکرده بود و اثر داستانی‌ام با تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شد.
مدیر انتشارات روزگار در این باره افزود: همان‌طور که در آئین رونمایی کتاب گفتم، بر ویرایش این اثر تاکید دارم. برایم رضایت همسر شهید همت مهم است و هر ویرایشی (شامل تصحیح یا حذف) را در این کتاب اعمال خواهم کرد اما گمان نمی‌کنم این مطالب حجم چندانی از کتاب را شامل شود. البته به تازگی ویرایشی از کتاب را در اختیار یکی از دوستان شهید همت قرار دادم تا از سوی خانواده شهید مطالعه و تایید شود.
عزیزی خیلی پیش از این اتفاقات در گفتگو با سایت مشرق با تاکید بر اینکه کتاب را مستند به وقایع تاریخی نوشته است، گفته بود: هر کس می‌گوید تحریف کرده‌ام باید در قیامت پاسخگو باشد!
هم اکنون نیز که قریب 5 روز از اعلام خبر جمع آوری این کتاب از بازار گذشته است، دقیقاً مشخص نیست این اقدام آیا واثعا انجام شده یا خیر، و اگر جمع آوری صورت گرفته، با دستور و توسط چه ارگانی بوده است.
از این مهمتر، مشخص شدن خلأی قانونی درباره چنین کتابهایی است. آنچه واضح و مشخص است این است که ظاهرا قانون درباره رضایت یا عدم رضایت خانواده شهدا از محتوای کتابهایی که درباره آنها نوشته می‌شود، سکوت کرده است. هرچند شنیده‌ها از واگذاری شفاهی و توافقی این امر به بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس خبر می‌دهند و گویا این بنیاد از طرف خانواده شهدا وکیل نظارت بر محتوای کتابها و اعلام نظر درباره آنهاست.
از این رو اطلاع رسانی شفاف درباره دلایل و نحوه جمع آوری این کتاب می‌تواند به باز شدن راهی برای برطرف کردن این خلأ قانونی کمک کند.
