گونترگراس درگذشت/ صدای «طبل حلبی» هنوز به گوش می‌رسد
مجله فرهنگی هفت‌ره-گروه کتاب: گونتر گراس که از او به عنوان «جالب‌ترین و تطبیق‌پذیر‌ترین دایناسور» یاد شده از مطرح‌ترین و پرحاشیه‌ترین نویسندگان این سال‌ها بود.
گراس که بیش از یک سال پیش با دنیای نویسندگی خداحافظی کرد، دیروزبرای همیشه با زندگی وداع کرد و در پی همین موضوع حوادث مهم زندگی او را مرور می‌کنیم.
گونتر گراس متولد 16 اکتبر 1927 بود و زندگی‌ای مملو از فراز و فرود را تجربه کرد. او در خانواده تقریبا سطح پایینی از پدری خواربارفروش در شهر دانتسیگ کنونی به دنیا آمد. مشتریان مغازه پدرش آن‌قدر فقیر بودند که نمی‌توانستند قرض‌های‌شان را بدهند. خانواده کاتولیک گراس در آپارتمانی بسیار کوچک زندگی می‌کردند. زندگی‌نامه‌نویس گراس در کتاب خود دوران کودکی او را به نقل از وی، «فضایی بین روح‌القدس و هیتلر» توصیف کرده است.
گراس 17 ساله بود که جنگ جهانی دوم درگرفت. او به عضویت حزب نازی درآمد اما دهه‌ها طول کشید تا توانست تجربیاتش را در این زمینه فاش کند. صحبت کردن درباره فعالیت او به عنوان یکی از اعضای حزب نازی به لکه ننگی در زندگی‌اش تبدیل شد. سال 2006 بود که گونتر گراس مجبور شد اعتراف کند در جریان جنگ جهانی دوم کاملا هم بی‌گناه نبوده است. گرچه او تنها یک نوجوان بود، به عضویت حزب نازی درآمده بود. «پوست کندن پیاز» کتابی بود که او در آن از تجربه حضور در حزب نازی نوشت. انتشار این خبر باعث شد بسیاری او را انسانی مزور و دورو بدانند. کتاب «پوست کندن پیاز» افشاگری بزرگ گراس بود که او با آن، نگاه سنگین منتقدان و اهل ادبیات و سیاست را به جان خرید.
گراس که به هنر علاقه‌مند بود، در رشته طراحی گرافیک و مجسمه‌سازی تحصیل کرد و عضو یک گروه جاز شد. او سفرهای زیادی در زندگی داشت، اما سرانجام در سال 1956 در پاریس آرام گرفت و به همراه همسر اولش زندگی معمولی‌ای را در این کشور شروع کرد. در همین دوران بود که استعدادش به عنوان یک نویسنده شکوفا شد.
گونتر گراس اولین رمانش را با عنوان «طبل حلبی» در سال 1959 به نگارش درآورد و پیش از رسیدن به موفقیت و شهرت بین‌المللی، مورد انتقاد شدید جامعه محافظه‌کار آلمان غربی قرار گرفت. «طبل حلبی» به زبان‌های مختلف برگردانده شد و به سینما راه یافت. دقیقا چهار دهه پس از آن، جایزه نوبل ادبیات به گراس اهدا شد.
او که بومی دانتسیگ بود، به طور ویژه‌ای به رابطه مسالمت‌آمیز بین دو کشور آلمان و لهستان می‌پرداخت.
گرچه بسیاری از منتقدان، کتاب‌های گراس را سنگین و سیاسی می‌دانستند، آثار او در حلقه‌های بین‌المللی ادبی بازار داغی داشت. با همه این احوال هیچ یک از آثار او نتوانست موفقیتی را که «طبل حلبی» برایش به ارمغان آورد، تجربه کند.
به گزارش دویچه وله، گونتر گراس هنرمندی چندوجهی بود که علاوه بر نویسندگی و سرودن شعر، در مجسمه‌سازی و طراحی نیز دستی بر آتش داشت. او گه‌گاه طراحی جلد کتاب‌هایش را خودش انجام می‌داد.
این شاعر و نویسنده در دی‌ماه سال گذشته در مصاحبه با روزنامه محلی «پاسائور نوئه پرس» گفت: من الان 86 ساله‌ام و فکر نمی‌کنم بتوانم از پس یک رمان دیگر برآیم. وضعیت سلامتی‌ام به من اجازه نمی‌دهد مشغول پروژه‌هایی شوم که پنج یا شش سال طول می‌کشند و این زمانی است که باید برای پژوهش درباره یک رمان صرف کرد. این روزها وقتم را با طراحی و نقاشی با آبرنگ می‌گذرانم و از این فعالیت خلاقانه چند متن اولیه تولید شده است.
گراس را بیش‌تر به عنوان یک چپ‌گرای افراطی می‌شناختند که آرای سیاسی‌اش بین مردم دودستگی ایجاد می‌کرد. او که از سال 1961 خود را وقف حزب سوسیال دموکرات کرد یکی از افرادی بود که «ویلی برنت» را در کمپین انتخاباتی سال 1969 حمایت کرد. با این‌که گراس پس از چند سال فعالیت‌های سیاسی‌اش را کاهش داد، همیشه نگاهی انتقادآمیز و موشکافانه نسبت به مسائل سیاسی کشورش و حتی جهان داشت. شهرت بین‌المللی او نیز به پررنگ‌تر شدن اظهارات سیاسی‌اش در رسانه‌ها کمک می‌کرد.
یکی از اقدام‌های انقلابی اخیر گراس انتشار شعری به نام «آن‌چه باید گفت» در آوریل 2012 بود. او در این اثر خط‌مشی و سیاست‌های رژیم غاصب اسراییل و تحریم هسته‌یی علیه ایران را به باد انتقاد گرفت. گراس در این شعر اسراییل را تهدیدی علیه صلح جهانی خواند. چاپ این سروده در سه روزنامه «نیویورک تایمز»، «ریپابلیکا» و «دویچه سایتونگ» خشم مقام‌های اسراییلی را برانگیخت؛ تا جایی‌که ورود این شاعر آلمانی را به سرزمین‌های اشغالی ممنوع اعلام کردند.
این شعر باعث شد برخی گراس را به داشتن افکار ضدیهود متهم کنند. با همه این احوال منتقدان و بزرگان ادبیات جهان او را یکی از توانمندترین راویان قدرت در ادبیات آلمان می‌دانستند. «موریتس رینکه» نویسنده همیشه از او به عنوان «جالب‌ترین و تطبیق‌پذیر‌ترین دایناسور» یاد می‌کرد.
آخرین سخنان جنجالی گونتر گراس حدود دو ماه پیش او را به سوژه رسانه‌ها بدل کرد. روزنامه آلمانی «نووست‌فالیش» به نقل از گراس، بروز جنگ جهانی دیگری را محتمل دانست. این شاعر 87 ساله ظهور شکل جدیدی از درگیری‌ها را دلیل هراس خود از چنین مسأله‌ای بیان کرد. گراس همچنین در بخش دیگری از سخنانش به استفاده از اینترنت برای بلوکه کردن سیستم اقتصادی جنگ‌افروزی و شرایط غیرقابل درکی که در کشورهایی مثل اوکراین و سوریه همچون جنگ‌های کلاسیک در جریان است، اشاره کرد.
