هنوز حسرت تیراژهای ۱۰ هزار نسخه‌ای را می‌خوریم
مدیر جایزه ادبی مهرگان باتاکید بر لزوم بازنگری درسال‌ها برنامه‌ریزی مدیران فرهنگی کشور و عملکردشان در این حوزه، گفت: کتابخوان‌های قدیمی هنوز حسرت تیراژهای ۱۰ هزار نسخهایِ دهه‌های ۴۰ و ۵۰ را می‌خورند.
علیرضا زرگر مدیر جایزه ادبی مهرگان و پایه‌گذار «طرح ملی کتاب، محیط زیست و صرفه‌جویی» در گفتگو با خبرنگار مهر، در حاشیه اظهارات شهردار تهران در اختتامیه بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: بی‌تردید شهرداری تهران حجم بسیار قابل توجهی از فضاهای سرپوشیده و سبز را در اختیار دارد و فرهنگسرا‌ها، تالار‌ها، سراهای محله، مجتمع‌های عظیم فرهنگی و هنری، آلاچیق‌های سرپوشیده و بیش از ۳۵۰ کتابخانه شهری، نمونه‌ای از این امکانات است.
وی افزود: اگر از این امکانات به درستی و در چارچوب یک برنامه صحیح و کار‌شناسانه استفاده کنیم و آن‌ها را در دسترس اهالی فرهنگ و هنر و تشکل‌های مردمی قرار دهیم، می‌توانیم به امور مختلف فرهنگی رونق ببخشیم از جمله ترویج کتابخوانی و چشاندن لذت خواندن کتاب به خانواده‌ها و کودکانشان و ایجاد عادت به مطالعه در آن‌ها. البته باید مرزبندی‌ها برداشته شود و شهر متعلق به همه شهروندانش به رسمیت شناخته شود.
شهرداری باید متقبل انجام بسیاری از کارهای بزرگ فرهنگی شود
زرگر گفت: البته باید شهرداری‌ها متقبل انجام بسیاری از کارهای بزرگ فرهنگی شوند هر چند وزارتخانه‌های مسئول مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم باید به تامین زیرساخت‌ها و سیاستگذاری‌های کلان بپردازند. بار‌ها شنیده‌ایم که شهردار تهران گفته است که در همه زمینه‌ها حتی زمینه‌های عمرانی و خدماتی، رویکرد شهرداری، رویکردی فرهنگی و اجتماعی است، این نکته فی‌نفسه ارزشمند است اما اینکه در عمل چقدر موفق بوده‌ایم، نه تنها محل بحث است بلکه محل نگرانی اهالی فرهنگ است.
این فعال فرهنگی و اجتماعی افزود: سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران اساساً با هدف فعالیت در عرصه‌های فرهنگی و هنری و ارتقا دانش و بهبود رفتار اجتماعی شهروندان تشکیل شده‌اند و لذا لازم است اولاً از مدیریتی پایدار و آشنا با امور پیچیده و ظریف فرهنگی برخوردار باشند و ثانیاً بدنه این سازمان‌های عریض و طویل با مشارکت کار‌شناسان از همه طیف‌ها در عرصه فرهنگ تقویت شود.
تهران قابلیت تبدیل شدن به پایتخت فرهنگی ایران و بلکه خاورمیانه را دارد
وی ادامه داد: جستجوی شیوه‌ها و راهکارهای مناسب برای اجرای برنامه‌های شاد و مفرح و توسعه کتابخوانی آن هم در میان کودکان و نوجوانان – که در سخنان اخیر شهردار تهران هم بر آن تاکید شده است – نیازمند استفاده از تجاربی است که در شهرهای بزرگ از آن استفاده شده و نتیجه هم داده است؛ کلانشهر تهران با توجه به تعداد زیاد دانش‌آموزان و دانشجویان و با توجه به در اختیار داشتن فضاهای متنوع فرهنگی، این ظرفیت را دارد که پایتخت فرهنگی و هنری ایران و حتی منطقه خاورمیانه باشد البته به شرطی که از امکانات موجود به نحو درست و بدون تعصب و مرزبندی و به شکلی که رغبت عموم مردم و خصوصاً تحصیل‌کردگان را به دنبال داشته باشد، بهره‌برداری شود نه اینکه با تغییر پی در پی مدیران و نیز در سیاست‌های فرهنگی، سردرگمی و بی‌رغبتی در نسل جوان پدید آوریم.
پایه‌گذار «طرح ملی کتاب، محیط زیست و صرفه‌جویی» گفت: یقین دارم که اگر شهردار تهران در سال‌های اول مدیریت خود همچون قولی که در اختتامیه نمایشگاه کتاب امسال داد، پیگیر مکان مناسبی برای نمایشگاه‌های حوزه کتاب و فرهنگ بود، امروز ناشران و دوستداران کتاب محل مناسبی برای نمایشگاه کتاب در اختیار داشتند هر چند که دو گزینه جایگزین پیشنهادیِ شهردار تهران یعنی باغ کتاب در تپه‌های عباس آباد و شهر آفتاب در جنوب تهران نیز هر کدام به دلایلی گزینه‌های چندان مناسبی به نظر نمی‌رسند.
شمارگان کتاب‌های جدی ما به ۴۰۰ تا ۷۰۰ نسخه رسیده است
مدیر جایزه ادبی مهرگان اضافه کرد: این‌ها البته همه مشکل نیست، چون اگر بنابر ارائه آمارهای نگران‌کننده در عرصه کتاب و کتابخوانی باشد، باید اذعان کرد که شمارگان کتاب‌های جدی ما در عرصه شعر و ادبیات داستانی، هنر، تاریخ، مجموعه مقالات و خیلی زمینه‌های دیگر به ۴۰۰ تا ۷۰۰ نسخه رسیده است، از گردش مالی ۸۰۰ میلیارد تومانی نشر ایران، اگر سهم کتاب‌های کمک درسی و تست‌های کنکور را کنار بگذاریم، ارقام بسیار کوچک‌تر می‌شوند و واقعیت، تلخ‌تر.
وی ادامه داد: در این شرایط سرنوشت بسیاری از ناشران عمومی و کتابفروشان برای ادامه کار مشخص نیست؛ کافی است سری به مقابل دانشگاه تهران یعنی پاتوق کتابخوان‌ها، بزنید تا ببینید که کتابفروشی‌های قدیمی یکی پس از دیگری یا تغییر شغل می‌دهند یا به فروشندگان جزوات و کتاب‌های تست کنکور و کمک آموزشی تبدیل می‌شوند و شاید به همین دلایل است که چرخه سالیانه نقدینگی در نشر ایران از چرخه مالی یکی از کارخانه‌های نه چندان بزرگ صنعتی کشور نیز کمتر است.
چرخه مالی بازار نشر ایران از سیگارفروشان، آدامس‌فروشان و تنقلات فروشان نیز به مراتب کمتر است
زرگر گفت: بازار نشر ایران نه تنها به گفته شهردار تهران از گردش مالی لوازم آرایش فروشان، ده‌ها بار کمتر است بلکه از چرخه نقدینگی سیگارفروشان، آدامس‌فروشان و تنقلات فروشان نیز به مراتب کمتر است در حالی که این محصولات به دوردست‌ترین مناطق و روستاهای کشور می‌رسند ولی کتاب‌های تازه انتشار یافته امکان توزیع در بسیاری از شهرهای کشور را پیدا نمی‌کنند و به همین دلیل است که دوستداران کتاب از سراسر کشور، سالی یک بار به تهران می‌آیند و چرخی می‌زنند و کتاب‌های مورد علاقه خود را پیدا می‌کنند.
این فعال فرهنگی و اجتماعی افزود: محصول ۲۸ سال برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و سال‌های سال برنامه‌ریزی مدیران شهرداری و وزارت ارشاد و دیگر همکارانشان، نیازمند نگاهی دوباره به انتخاب‌ها و عملکرد‌ها است؛ در سه دهه گذشته، جمعیت ایران بیش از دو برابر و جمعیت تهران چندبرابر شده است و صد‌ها و صد‌ها فرهنگسرا، سرای محله، خانه فرهنگ، کتابخانه و مجتمع فرهنگی و هنری داریم، اما کتابخوان‌های قدیمی هنوز حسرت تیراژهای ۳ تا ۵ هزارتایی و گاهی ۱۰ هزار نسخهایِ دهه‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ را می‌خورند.
نمایشگاه کتاب تهران مرهمی است ۱۰ روزه بر زخمی کهنه
وی مصاحبه خود را با این عبارت به پایان برد: به راستی وقت آن نرسیده که همه مسئولان و برنامه‌ریزان عرصه فرهنگ چه در وزارت ارشاد، چه آموزش و پرورش، چه صدا و سیما و چه شهرداری‌ها و دیگر سازمان‌ها و نهادهای متولی عرصه فرهنگ به خود بیایند و به این آمار‌ها توجه کنند، واقعیت‌ها را ببینند و آن‌ها را در زیر پوشش جمعیت بزرگی که به هر دلیل به نمایشگاه بهاره کتاب تهران می‌آیند، پنهان نکنند؟ نمایشگاه کتاب تهران مرهمی ۱۰ روزه است بر زخمی کهنه و درمان نشده و باید به حال آن فکری کرد.
