باب، چرچیل، جواد یساری و دیگران!/ نگاهی به انتخاب پر سر و صدای نوبل ادبی 2016

به گزارش هفت راه، «امیدواریم آکادمی برای این انتخاب مورد انتقاد قرار نگیرد» این جمله «سارا دانیوس» دبیر دائمی آکادمی سوئدی نوبل را شاید بتوان شاه‌بیت جملات وی در مراسم انتخاب «باب دیلن» ترانه‌سرای معروف آمریکایی به عنوان برنده نوبل ادبیات ۲۰۱۶ عنوان کرد.

این انتخاب آنقدر عجیب بود که حتی دلیل «خلق تعابیر جدید شاعرانه در سنت شعر آمریکایی» هم نتوانست از شگفتی اهالی ادبیات کم کند. این جایزه هر اندازه که قبیله فرهنگ و ادب را متحیر کرد اسباب شادی و رضایت اهل موسیقی را فراهم ساخت. علاقه‌مندان به موسیقی و ترانه این انتخاب را کاملاً منصفانه می‌دانستند و شاهدی برای همجواری ادبیات و ترانه. در مقابل این گروه عده‌ای نیز به استناد همین انتخاب، خوانندگان ایرانی مانند آقای حبیب و آقای جواد یساری که برخی ترانه‌های خود را خودشان می‌سرودند نیز مستحق دریافت جایزه می‌دانستند.

دیلن کیست؟

«دیلن» پس از «تونی موریسون» در سال 1993، اولین آمریکایی است که جایزه نوبل را به خود اختصاص می‌دهد.
دانیوس، عضو آکادمی نوبل در این مراسم ترانه‌های «دیلن» را با کارهای «هومر» و «سافو» مقایسه کرد و گفت: شاید انتخاب «دیلن» به نظر غافلگیرکننده باشد اما اگر به عقب برگردید، به 500 سال پیش، به «هومر» و «سافو» می‌رسید. آنها متونی شاعرانه می‌گفتند تا روی صحنه اجرا شود و همین درباره«باب دیلن» هم صدق می‌کند. ما هنوز هم آثار «هومر» و «سافو» را می‌خوانیم و لذت می‌بریم. ما می‌توانیم و باید کارهای او را بخوانیم.
«رابرت آلن زیمرمان» معروف به «باب دیلن» خواننده، نقاش، آهنگساز، شاعر و ترانه‌سرای آمریکایی در ۲۴ ماه می ۱۹۴۱ میلادی در مینه‌سوتای آمریکا متولد شد. او در نوجوانی زادگاه خود را ترک کرد و برای اینکه با گذشته‌اش ارتباطی نداشته باشد، نام خود را تغییر داد. گفته می‌شود او نام هنری خود را از نام «دیلن توماس» شاعر ولزی گرفته است. وی که در سبک موسیقی بومی آمریکا فعالیت می‌کرد، در دهه ۱۹۶۰ میلادی به سبک راک رو آورد و اشعار عاشقانه «راک‌اند رول» روز را با اشعار ادبی و روشنفکرانه کلاسیک درهم آمیخت. وی در پدیدار شدن سبکی در موسیقی به نام «راک بومی» در اواسط دهه ۶۰ بسیار تأثیرگذار بود و به نام شکسپیر هم‌نسلانش شهرت یافت.

ترانه معروف او «چون یک خانه‌به‌دوش» توسط «رولینگ استون» به‌عنوان بهترین ترانه تمام زمان‌ها انتخاب شد. دیلن به‌خاطر ترانه‌های پرمفهومش بارها نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات شده است. این خواننده مطرح آمریکایی مدال آزادی ریاست جمهوری کشورش را نیز در سال ۲۰۱۲ به گردن آویخت.
«دیلن» در پنج دهه اخیر در موسیقی آمریکا به‌عنوان پدیده مطرح بوده است .«باب دیلن» از دید بسیاری، تأثیرگذارترین چهره در تاریخ موسیقی آمریکا بوده است. برخی از ترانه‌های او توسط بسیاری از خوانندگان مشهور دوباره‌خوانی شده که از جمله آنها می‌توان به اجرای «از فراز برج دیدبانی» توسط «جیمی هندریکس» اشاره کرد.

مارکز و نوبل

واکنش‌ها به نحوه انتخاب نوبل مختص به امسال نیست. گابریل گارسیا مارکز برنده فقید جایزه نوبل در سال 1982 پیش از آنکه این جایزه را ببرد جملات جالبی درباره نوبل گفته است؛ نتیجه نهایی به شایستگی و حق مسلم کاندیدا ربطی ندارد. به انصاف و عدالت خداوند متعال نیز مربوط نیست. به اراده اسرارآمیز هیأت داوران آکادمی سوئد مربوط می‌شود و بس!

آکادمی از 18 عضو مادام‌العمر تشکیل شده که از برجسته‌ترین استادان فرهنگی سوئدی هستند. دو تاریخ‌شناس، دو فیلسوف، سه متخصص در زبان‌های کشورهای شمالی و در بین همه آنها فقط یک زن. آکادمی سوئد برای اولین بار مرتکب مسأله‌ای شرم‌آور و مصلحت‌آمیز شد. نوبل ادبیات را به سر وینستون چرچیل دادند. چون جایزه صلح را نمی‌توانستند به او بدهند!
اولین نویسنده‌ای که برنده جایزه نوبل شد، شاعر فرانسوی – سولی پرودوم- بود. او در زمان خود نویسنده معروفی بود ولی دیگر از کتاب‌هایش خبری نیست.
بسیاری از برندگان جایزه نوبل ادبیات حداکثر 7 سال پس از جایزه زنده ماندند! موضوع غم انگیزتر مربوط به آلبر کامو بود. با این که در 44 سالگی برنده جایزه نوبل شد در بحبوحه شهرت و دوران پر از افتخار خود در تصادف اتومبیل جان سپرد.
وینستون چرچیل در 79 سالگی جایزه را ربود و با این که روزی یک جعبه سیگار برگ می‌کشید و اهل نوشیدن بسیار هم بود، چهار سال بعد از دریافت جایزه از دنیا رفت.
وقتی از ژان پل سارتر پرسیدند آیا از این که از قبول جایزه نوبل امتناع کرده پشیمان نیست؟ پاسخ داد: بر عکس. من زندگی خودم را نجات دادم! ( طعنه‌ای به خاطر مرگ دریافت‌کنندگان جایزه که اندک زمانی بعدتر رخ می‌داد). جالب این که درست 6 ماه پس از بیان این جمله سارتر از دنیا رفت!
در سال 1938 آدولف هیتلر دریافت جایزه نوبل برای آلمانی‌ها را ممنوع اعلام کرد. چون بنیان‌گذار آن یک یهودی بوده است.
تنها عضو آکادمی سوئد که بسیار خوب به اسپانیولی آشناست نویسندگان ما را می‌شناسد و به آکادمی پیشنهاد می‌کند و به خاطر آنها می‌جنگد شاعری است به نام آرتور لاندکوویست. این تلاش او را به خداوندی دوردست و یک معما بدل کرده است.( مارکز دو سال بعد خود به خاطر کتاب «صد سال تنهایی»برنده نوبل شد و این پیش‌بینی درست درآمد.)
آلفرد نوبل در سال 1895 این جایزه را با سرمایه 9 میلیون و 200 هزار دلار به وجود آورد. بهره این سرمایه هر سال قبل از 15 نوامبر بین برندگان تقسیم می‌شود.

اهورا و نوبل

آقای اهورا ایمان، ترانه‌سرا و خواننده در گفت‌وگو با «صبح نو» با اعلام خوشحالی از اهدای این جایزه به دیلن ادامه می‌دهد: تصور می‌کنم دنیای موسیقی و مخصوصاً حوزه ترانه یک گل مهم زده است. موسیقی آمیختگی فراوانی با ترانه دارد. این جایزه یک حرکت مهم رو به جلو برای ادبیات آهنگین است و اثبات می‌کند که ادبیات از ترانه جدا نیست و بالعکس و برای ترانه‌سرایان جوان و با تجربه که اعتقاد دارند ترانه یک کالای مصرفی است نیز پیغام واضحی دارد.

امیریان و نوبل

آقای داوود امیریان در گفت‌وگو با «صبح نو» با تعجب از این انتخاب یاد می‌کند و ادامه می‌دهد: مسوولان نوبل کارهای عجیب و غریب می‌کنند و به آدم‌های عجیب و غریب جایزه می‌دهند. وقتی چرچیل به‌واسطه برخی یادداشت‌هایش در مطبوعات از این مراسم جایزه گرفته است حتماً بقال سر کوچه ما هم به‌واسطه نوشتن فاکتورهایش می‌تواند این جایزه را بگیرد.  نویسنده «جام جهانی در جوادیه» ادامه می‌دهد: زمانی کتاب‌های برنده جایزه نوبل و یا جوایز دیگر را هم می‌خواندم اما دیدم گاهی اوقات واقعاً کارهای ضعیفی هستند که در کشور خودمان در آن حوزه نمونه‌های موفق‌تری سراغ داریم.  احساس می‌کنم که این جایزه نوبتی و دولتی است و نمی‌دانم چرا نوبت ایران نمی‌شود؟ هرچند که نباید به این جایزه دل خوش کرد.

منبع: صبح نو