تراژدی ایده‌های تلف شده
فیلم جدید محمدهادی کریمی یکی از عجیب‌ترین فیلم‌های سال های اخیر سینمای ایران است. فیلمی که نه زمان و مکان در آن قابل شناسایی است، نه آدم‌های آن هویت دارند و نه داستان مشخصی در آن دیده می‌شود. فیلم «کمدی انسانی» قرار است در بستر روایتی تاریخی و یک بیوگرافی ورزشی، هم به برخی از مظالم رژیم پهلوی و گروهک‌های تروریستی بپردازد و هم مفهوم امید را به طور سمبلیک به تصویر بکشد! به نظر می‌رسد که وضعیت فیلم با یادآوری همین چند نکته قابل تصور باشد.
شگفتی فیلم این است که هر نوع دسته‌بندی و درجه‌گذاری درباره آن، با چند مصداق، نقض می‌شود. مثلا، یکی از زمینه‌های دراماتیک این فیلم، ورزشی است. چون شخصیت محوری فیلم، یک بوکسور است. طبق قاعده، ویژگی قابل انتظار از یک درام ورزشی آن هم با محوریت ورزش بوکس(مشت زنی) هیجان و تحرک بالاست. اما این فیلم از چنین ظرفیتی استفاده نکرده و ما با أثری کشدار با ضرباهنگی کند و خسته کننده مواجه می‌شویم.
«کمدی انسانی» درونمایه‌ای سیاسی هم دارد. به این ترتیب که بخشی از واقعیت‌های اجتماعی تاریخ معاصر ایران را در چند دهه نمایش می‌دهد. تقابل دستگاه امنیتی و نظامی طاغوت با مخالفان خود، بخشی از کشمکش تراژیک فیلم است. ضمن اینکه به فعالیت‌های گروهک‌های تروریستی مثل سازمان منافقین نیز اشاراتی دارد. هر چند که جهت‌گیری تاریخی فیلم درست و متعهد به حقیقت است اما تحلیل عمیقی درباره جریان‌ها و تحولات سیاسی در فیلم وجود ندارد.
مشکل اساسی فیلم «کمدی انسانی» این است که این أثر ترکیبی از چند ایده زیبا و جذاب است که به جای درام، تبدیل به مجموعه‌ای از نمادها شده‌اند. بنابراین، مخاطب در طول تماشای آن به جای دیدن و چشیدن داستانی جاندار و پرکشش، باید دائم به کشف و شهود مفاهیم از دل این نمادها بپردازد. معمولا هم کارگردان این نوع فیلم‌ها، نتیجه و پیام فیلم را به مخاطب واگذار می‌کنند تا کار خودشان را راحت کنند!
باز هم ضعف در شخصیت‌پردازی، کار دست یک فیلم داد! آن هم فیلمی که شاکله قصه آن را زندگی یک فرد از آغاز تا انتها پدید آورده است. اما قهرمان این فیلم، فاقد بعد و عمق است و رفتارها و عقایدش چندان ملموس و محسوس نیست. او در حین مبارزه ورزشی، ورزیده و استوار است، اما خارج از حیطه ورزش، مردی ضعیف و سست به نظر می‌رسد، حتی ظاهر و چهره‌اش نیز بیش از حد اتو کشیده و سوسول است. قهرمان فیلم، بی‌هویت است و حتی این بی‌هویتی نیز دلیل و بار دراماتیک خاصی هم ندارد.
نکته مثبت فیلم این است که برخلاف جو غالب در سینمای اجتماعی سال‌های اخیر ما که سیاهی و ناامیدی را نوعی ژست روشنفکرانه تصویر و تصور می‌کنند، «کمدی انسانی» بدون شعارزدگی، نشانه‌هایی از امید و زندگی متعالی را هر چند به صورت نمادین نمایش می‌دهد.
