«عصرانه» به حرفه‌ای ترشدن رسانه و رسانه‌ای‌ها کمک کرد
“یکی از کارهای برنامه عصرانه این بود که جای توئیتر را در تلویزیون باز کرد و بعد از ما شبکه‌های دیگر هم استفاده کردند و این باعث شد مردم به صداوسیما اطمینان بیشتری پیدا کنند.”
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزرای تسنیم، برنامه «عصرانه» مجله خبری شبکه افق است که هر روز عصر از این شبکه پخش میشود. «عصرانه» شامل مرور مهمترین اخبار و گزارش‌های تصویری منتشر شده در روزنامه‌ها و خبرگزاریها و فضای مجازی است.
برنامه عصرگاهی عصرانه در قالب کارشناسی، تحلیلی و نمایشی است که روز شنبه تا چهارشنبه به روی آنتن شبکه افق می‌رود.
در عصر یک روز تابستانی میزگردی با عوامل این برنامه در خبرگزاری تسنیم داشتیم تا از روند تولید و اجرای برنامه‌هایشان برای ما بگویند. محمدرضا باقری، تهیه کننده و سردبیر، مهدی خانعلی زاده، دبیر تحریریه، مهدی شیخ صراف و مهدی آقاموسی طهرانی کارشناس و مجری و محمدرضا شهبازی طنزپرداز در این میزگرد میهمانخبرگزاری تسنیم بودند. مشروح این میزگرد را می‌توانید در ذیل مشاهده کنید.
تسنیم: خیلی خوشحالیم که به خبرگزاری تسنیم تشریف آوردید. در ابتدا می‌خواستیم درباره سازوکار این برنامه صحبت کنید. چه شد که برنامه عصرانه را به دست گرفتید و چه ایده‌ای از این برنامه در دست داشتید؟
باقری: با توجه به سابقه خبری که داشتیم، از همان 10 یا 12 سال گذشته، همواره این فکر در ذهنمان بود که اگر پنج دقیقه آنتن تلویزیون در اختیار ما بود، خیلی کار‌ها خواهیم کرد. یعنی کاری میکنیم که مخاطب پای تلویزیون و برنامه ما بنشیند. با خود می‌گفتیم سایت و خبرگزاری که جای ما و روزنامه که محدوده ما نیست و اگر ما فقط 5 دقیقه آنتن تلویزیون را به ما بدهند، دیگر کار تمام است.
بعد گذشت و رسید به نقطه‌ای که پیشنهاد برنامه عصرانه به ما شد. البته قبل از برنامه عصرانه، برنامه طنز خبری به مدت 5 دقیقه در شبکه خبر داشته باشیم و متوجه شدیم که کار چقدر سخت است اما در برنامه عصرانه به معنای واقعی فهمیدیم که کار خیلی خیلی سخت است.
شاید یکی از دلایل سختی، این بود که می‌خواستیم برنامه ما شبیه برنامه‌های دیگر نباشد. نکته دیگر هم این بود که مردم مخاطب این برنامه باشند، نه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی.
همچنین سختی دیگر به این دلیل بود که در حالت کلی در حوزه‌های خبری با سردر‌گمی متوجه هستیم. در نتیجه ما در برنامه خود یک مبنایی گذاشتیم. مبنای ما این بود که علاوه بر استفاده از اخباری که در مطبوعات، خبرگزاریها و سایت‌های خبری وجود دارند از اخباری هم که در شبکه‌های اجتماعی هستند و در تلویزیون هم اصلا به آنها پرداخته نمیشود، استفاده کنیم. این روش، رویکرد فعلی برنامه است که ما از خودمان خبری را تولید نمیکنیم فقط آنچه را که رسانه‌ها تولید می‌کنند، بازتاب می‌دهیم.
این کار، کار بسیار پر زحمتی است چراکه مقیّد هستیم روزانه بالغ بر 20 روزنامه را که حدود 320 صفحه میشود، بخوانیم. همچنین صفحات 10 الی 12 سایت خبری و خبرگزاری را نگاه کرده و شبکه‌های اجتماعی را هم به صورت شبانه‌روزی بررسی میکنیم تا مطالب مورد نیاز برنامه را پیدا کنیم. این امور به صورت روزانه انجام میشود که همین روزانه بودنش کار را سخت میکند.هدفمان این است که مخاطب با دیدن عصرانه از پیگیری اخبار روزنامه ها و فضای مجازی بی‌نیاز شود.
سعی کرده‌ایم در این برنامه به محرومیت‌های خبری توجه ویژه‌ای داشته باشیم، یعنی در ارزش‌های خبری خود یک تفاوتی با بقیه فضا‌ها داشته باشیم. مثلا مرگ دختر 19 ساله سیستانی برای ما بسیار اهمیت داشت و در حالیکه برنامه های دیگر به این موضوع نپرداخت و خبرگزاریها و روزنامه‌ها هم به این موضوع توجه کمی داشتند اما در عصرانه به این موضوع بسیار پررنگ پرداختیم همچنین بحث اهواز و چا‌بهار هم همین میزان برای ما مهم بود. یعنی با اینکه در تهران هستیم اما اتفاقاتی که در چنین مناطق محرومی به دلیل فقدان عدالت رسانه‌ای دیده نمیشود، برای ما اهمیت دارد.
همچنین ما سعی کرده‌ایم که برنامه عصرانه تخت و یکنواخت نباشد و قسمت طنز هم داشته باشد که تهیه این بخش بر عهده آقای شهبازی است. همچنین تلاش خوبی برای سامان دادن به بخش کارشناسان و میهمانانی که روزانه در برنامه شرکت می‌کنند، داشته باشیم و در بخش اجرا هم که مهمترین بخش کار ما است همواره تلاش کردیم مجریان، خبرهایی را که انتخاب کردیم، با یک نگاه دیگری بخوانند، بفهمند و با مخاطب به اشتراک بگذارند. یعنی مجریان ما فقط مجری نیستند که تنها به خواندن اخبار بسنده کنند بلکه خود مجریان، افرادی هستند که سابقه روزنامه‌نگاری دارند و جنس خبر را می‌فهمند و می‌دانند کدام قسمت خبر به درد مخاطب میخورد و مخاطب انتظار شنیدنش را دارد.
خانعلیزاده: یک دعوای همیشگی در میان اهالی رسانه و خبر بوده که ما چگونه خبر را بخوانیم و اینکه روی خبر، تحلیل بدهیم یا خیر؟ یعنی آیا مخاطب تحلیل را از ما قبول میکند و آیا اصلا وظیفه ما تحلیل دادن است یا خیر؟ بنده فکر می‌کنم اینجا نقطه‌ای است که سبب شده عصرانه بیشتر دیده شود و یا حداقل اهالی رسانه و خبر با این برنامه ارتباط برقرار کنند.
تفاوت این است که ما یک متن و یک فرامتن داریم. چیزی که معمولا اشتباه گرفته میشود، این است که فرا متن را تحلیل می‌بینند در حالی که این‌گونه نیست. به عنوان مثال در اهواز، کولر خوابگاه دانشجویی دختران در فصل گرما و در ایام امتحانات خراب میشود و سیستم سرمایشی به هیچ عنوان ندارد، میشود، جناح‌های سیاسی کشور این اتفاق را بنا به رویکردشان تحلیل می‌کنند اما از آنجا که مبنای ما در برنامه عصرانه این بوده که تحلیل ارائه ندهیم، مجریان برنامه که سابقه روزنامه‌نگاری هم دارند، در این موارد، یک فرامتنی را به خبر اضافه می‌کنند که “برخی از مسئولان که تاب دمای بالای 18 درجه را ندارند،….”
در واقع این تحلیل نیست، حتی طعنه سیاسی هم نیست. این در حقیقت همان فرامتن است. علت اهمیت این خبر برای جامعه خبری این است که اگر مشابه این اتفاق برای یک مقام سیاسی می‌افتاد چه واکنش‌هایی نشان می‌دادند ؟ این، همان گل طلایی است که فکر می‌کنم عصرانه توانسته بزند و برای همین حداقل از سوی اهالی خبر مورد استقبال قرار گرفته است.
ما در مورد میهمانان نیز به این نکته توجه کردیم که قالب گفت‌وگو‌ها در تلویزیون تلفنی انجام میشود اما با توجه به اینکه ما رسانه تصویری و تلویزیون هستیم و برنامه صحبت با میهمانان ما هم باید تصویری باشد لذا به این موضوع فکر کردیم که ارتباط با کارشناسان و میهمانان به شکل اینترنتی و اسکایپی باشد اما از آنجا که ممکن بود زیرساخت چنین ارتباطی برای بسیاری هنوز جا نیفتاده باشد، در نهایت به این فرم رسیدیم که خود میهمانان ویدئویی برای ما ضبط کرده و ارسال کنند. در ابتدا خیلی عجیب بود و به هر کسی می‌گفتیم، تعجب می‌کرد اما به تدریج هرچه جلوتر رفتیم از این روش استقبال شد تا جایی که وقتی از کارشناسان می‌خواستیم موضوعی را به صورت تلفنی ارسال کنند، تمایل داشتند که به صورت ویدئویی پاسخ را برای بفرستند. یعنی خودشان به این نتیجه رسیده بودند که تاثیر این روش بیشتر است.
در مورد فرایند انتخاب میهمانان هم باید بگویم از آنجا که برنامه عصرانه برنامه خبر و متعلق به اهالی رسانه است لذا بیشتر از اینکه سراغ کارشناسان برویم، سراغ خبرنگاران می‌رویم یعنی وقتی یک گزارشی در رسانه‌ای نوشته میشود به سراغ کسی که آن گزارش را نوشته، می‌رویم تا موضعش را جویا شویم البته در مواقع خاص که نیاز به تحلیل بوده، به سراغ کارشناسان هم رفته‌ایم اما نگاه ما بیشتر نگاه خبری بوده که علت اهمیت این حادثه از نگاه یک خبرنگار چیست؟
باقری: من نکته‌ای را اینجا اضافه کنم. ما باید میهمان حضوری می‌داشتیم یعنی میهمان در برنامه حضور می‌یافت. اتفاقی که در برنامه‌های دیگر می‌افتد که میهمانی را دعوت می‌کنند و چون زمان محدود است، مجری مجبور میشود در خلال صحبت‌های میهمان وارد شود و بگوید که “وقت نداریم” و سپس با وی خداحافظی کنند که به نظر ما این کار چندان مؤدبانه نیست و شان میهمان را پایین می‌آورد یا اینکه ما باید یک تیم برای گفت‌وگو با میهمان مدنظر بفرستیم تا سخنان وی را ضبط کند. این کار هم مقدار زیادی پرهزینه و و زمان‌بر بود همچنین بنا به دلایلی که پیش از این عرض کردم، تمایلی هم به استفاده از گفت‌وگوی تلفنی نداشتیم لذا به قالب کنونی رسیدیم.
همچنین سعی کردیم در انتخاب کارشناسان برنامه تنوع داشته باشیم و خودمان را به دسته‌بندی‌های مرسوم سیاسی و خط کشی‌هایی که است، مقید نکنیم. با هر فردی که در کار خود کارشناس است، مصاحبه داشته باشیم. از سردبیر روزنامه اعتماد، هفت صبح و صبح نو گرفته تا خبرگزاری‌های تسنیم، نسیم فارس و ایسنا دعوت کردیم. تقریبا رسانه‌ای نیست که با یکی از فعالانش مصاحبه نداشته باشیم.
اگر بخواهیم از مزیتهای این قالب برایتان بگویم می‌توانم به ویدئو میهمانان ما از کشورهای مختلف مثل بوسنی، فرانسه، فلسطین، نروژ و افغانستان و… اشاره کنم. به عنوان مثال کارشناس فرانسوی درباره انتخابات فرانسه ویدئویی به زبان فرانسه برای ما فرستاد که ما برای آن زیرنویس فارسی گذاشته و پخش کردیم. این نشان می‌دهد که چقدر راحت و با سرعت بالا و امکانات کم میتوان کار کرد.
در سال 88 سفری به لبنان داشتیم و از شبکه‌های خبری آنجا بازدید کردیم. در این بازدید‌ها، مسئولان شبکه‌های مختلف توضیح دادند که تمام تحریریه، رژی و پخش برنامه‌هایشان از همین محل است و 24 ساعت هم پخش برنامه داشتند. در اینجا اما طبق روال هرکدام از عوامل تولید هر گزارش، یک دستیار دارند لذا به این نتیجه رسیدم که با این وضعیت نمی‌توان کار کرد. آن قدری که کیفیت نور و صدا برای شبکه‌های داخلی مهم است، سرعت مهم نیست در حالی که در شبکه‌های به‌روز خبری دنیا، کیفیت نور و صدا در مرحله دوم است و در مرحله اول، سرعت مهم است.
البته گاهی دیده می شود بعضا جریانات داخل کشور هم به این کندی سرعت صداوسیما کمک میکند مثلا در موضوع زیرنویس اشتباهی که شبکه خبر برای آقای ظریف درج کرد و ایشان را وزیر خارجه امریکا خطاب کرد، چقدر جنجال ایجاد شد در حالی که عین همین اشتباه در شبکه بی‌بی‌سی در مورد جان کری رخ داد اما آن زمان هیچ کس به این موضوع اشاره نکرد در واقع برخی از اشتباهات آن طرفی‌ها می‌گذرند اما در مورد اشتباهات داخل میگویند که حتما با قصد و غرض است.
* تسنیم: درباره موضوعاتی که می شود به صورت طنز به آن پرداخت، شما خودتان مینویسید و یا به شما گفته میشود که در رابطه با این موضوع شما این کار را انجام بده و یا تعاملی است؟
شهبازی: موضوعات تعاملی انتخاب میشود بیشتر هم آقای باقری و سایر دوستان پیشنهاد می‌دهند البته ممکن است بنده عنوان کنم که چند وقت پیش راجع به این موضوع کار کردیم و یا سوژه طنزخوری نیست و یا مثلا خط قرمزی است و یا از آن موضوع طنز خوبی در نمی‌آید لذا سوژه را عوض میکنیم. همچنین ممکن است من سوژه‌ای را بدهم و به دلایلی که عرض کردم، دوستان این سوژه را رد کردند. در زمینه طنز هر چه که می‌گوییم، به اقشار و افراد و ارگان‌های مختلف بر میخورد. مثلا یک موضوع طنز کار کردیم درباره تغییر الگوی مصرف مواد مخدر که از صنعتی به سمت سنتی رفته است که این موضوع از طرف افراد مختلف از جمله برخی از کارشناسان رسانه مورد نقد قرار گرفت و می‌گفتند که این طنز به خانواده های تریاکی‌ها توهین کردید.
کار طنز که کلا کار سختی است و از طرف دیگر هم مخاطبان شبکه افق خاص‌تر هستند و ما باید حواسمان جمع باشد البته حواس خودمان نسبت به دیگر طنزپردازان به خیلی چیزها بیشتر است تا طنزمان سالم باشد.
تسنیم: در حوزه طنز اعتراض، فشار و یا محدودیتی بر شما اعمال شده است؟
شهبازی: بنده فشارها را در شبکه‌های اجتماعی می‌بینم و فشارهای همیشگی و مرسوم هم که بالاخره هست. ما سعی کردیم دامنه سوژه‌هایی که به آنها می‌پردازیم را گسترش دهیم مثلا به مسائل بین المللی بپردازیم در صورتی که در قالب بخش‌های خبری طنز یعنی طنزهایی که براساس اخبار ساخته می‌شوند، به این موضوعات پرداخته نمیشود لذا می‌خواهیم فضای طنز را در فرم هم تغییر دهیم و به سمت موضوعاتی برویم که از موضوعات مهم انقلاب اسلامی است و اتفاقا ظرفیت طنز هم دارد مثل بحث آمریکا، حقوق بشر و جنایت‌های آمریکا. اینها سوژه‌هایی هستند که دست ما خیلی باز است.
یا مثلا بحث آل سعود که متاسفانه طنزپردازان چندان دنبال این موضوعات نمی‌روند و بیشتر به موضوعاتی مانند آلودگی‌هوا و تعداد موشها پرداخته میشود. البته ما هم به این موضوعات می‌پردازیم اما در کنارش به این نوع سوژه‌ها هم می توان پرداخت.
در بحث طنز با افراد، شغل‌ها، سیاسیون، تلویزیون، ارگان‌ها و ساختارها نمی‌توان شوخی کرد و متاسفانه بحث طنز آنقدر سخت است که اساسا نمیشود چیزی ارائه داد لذا این مسائل کار طنز را خیلی دشوار میکند.
شیخ صراف: یکی از مهمترین مزیت تیم ما این است که بچه‌ها مجری بما هو مجری نیستند، یعنی کارشان اجرا نیست که بخواهند زیرو بم‌های اجرا برایشان اهمیت اول داشته باشد. به نظر من مزیت بچه این است که آنها قبل از اینکه مجری باشند، آدم خبر هستند. یعنی هنر دروازه‌بانی دارند و می‌توانند مطلبی را کامل بخوانند و بعد خلاصه آن را در یک زمان کوتاه، به گونه‌ای بگوید که حق مطلب ادا شود. به نظر من این خیلی هنر است.
تسنیم: به نظر بنده یکی از مشکلات در بخش‌های خبری این است که برنامه روح ندارد اما در برنامه‌های برخی از شبکه‌های خارجی برنامه کاملا روح دارد. زمانی که مجری صحبت میکند، روحش حاکم است و می‌داند که چه می‌گوید. امادر برنامه‌های خبری تلویزیون هیچ حسی نیست و مجری تنها در حال خواندن خبر است.
باقری: بله همینطور است. مثلا مجری وقتی یک خبر فن‌آوری می‌خواند که “پهنای باند اینترنت به 2 گیگابایت افزایش یافت”. بعضا این طور است مجری اصلا نمی‌داند افزایش پهنای باند به 2گیگابایت چه اتفاقی است چه اثری دارد، خب این موارد ضعف محسوب می شود، برنامه های دیگری اما هست که مجری کارشناس کاملا سوار بر موضوع بوده و کاملا می‌دانند که چه میگویند. در بحث‌های دیگر مانند موضوعات سیاسی و اقتصادی هم همین طور است.
به برخی گوینده های اخبار هر جمله‌ای بدهید، می‌خوانند شاید بچه‌های ما به لحاظ صدا و چهره چندان درجه یک نباشند، اما درکشان از خبر بالا است.
* تسنیم: این ویژگی سبب میشود که به خبر جان داده شود.
صراف: اسم گوینده خبر روی خودش است در حالیکه ما گوینده خبر نیستیم، ما ارائه‌دهنده هستیم. ما روزنامه‌نگار هستیم. کار ما خبر است و بخشی از عمرمان را مدام درگیر خبر بودیم بنابراین تفاوت ارزش خبرها را می‌فهمیم. هنری که ما باید در چنین برنامه‌ای داشته باشیم این است که متن 3 هزار کلمه‌ای را چطور متنی تبدیل کنیم که در 30 ثانیه خوانده شود. همچنین باید بدانی، کجا کند خبر را بخوانی و کجا تند بخوانی تا از وقت مشخص شده جا نمانی. به نظر من این مهمترین وجه تفاوت بچه‌های ما است و به تدریج و با کسب تجربه سبب شده که اجراها روز‌به روز بهتر شود و خطاها کم شوند.
نکته دیگر این است که بچه‌ها حتی پس از دروازه‌بانی خبر و رسیدن آن به دست مجریان، گاهی بحث و کنکاش می‌کنند و ممکن است بگوند که آقای باقری ما فلان روز این خبر را کار کرده بودیم یا فلان مطلب در خبر نیامده ولی من در جای دیگری چنین موضوعی را دیدم، آیا آن را به خبر اضافه کنیم یا خیر. هیچ وقت شما مجری را پیدا نمی‌کنید که سر این موضوعات حرف بزند بنابراین مشخص است که بین اعضای تیم دغدغه وجود دارد تا خبرها به بهترین شکل بیان شود.
در واقع مخاطبی که از صبح پای تلویزیون نبوده و وقت بسیار کمی دارد، می‌خواهد در عرض نیم‌ساعت متوجه شود در 24 ساعت گذشته در رسانه‌ها چه خبرهایی بوده است. اگر مخاطب پس دیدن چندباره این برنامه، به این نتیجه برسد که با دیدن عصرانه و حتی نخواندن اخبار رسانه‌ها، چیزی را از دست نداده، ما برده‌ایم یعنی مخاطب اعتماد میکند که اگر رسانه‌ها را مرور نکند با دیدن این برنامه، حداقل اخبار و موضوعات مهم را از دست نمیدهد. لذا بُرد برنامه عصرانه جدای از نوع اجرا، داشتن تازگی در اخبار و نحوه پرداختن به سوژه و موضوعات، در همین است.
در واقع تازگی یکی از مهمترین ارزش‌های خبری است و به نظر من مهمترین ارزش خبری برنامه عصرانه، تازگی است. به نظرم عنصر تازگی موجب میشود که مخاطب به ما اعتماد کند.
بنابراین مخاطب می‌داند که با ما هم به روز است و هم اینکه چیزی را از دست نمیدهد. این “چیزی را از دست ندادن” ضعفی است که در طول این چند دهه خیلی جاها با آن برخورد کردیم. مخاطب چرا باید سراغ رسانه دیگر برود؟ برای اینکه شک دارد شما همه چیز را میگویید. ما درباره موضوعات موضع‌گیری نمیکنیم و فقط می‌گوییم “سر فلان موضوع دعوا است و چون این موضوع تازه اتفاق افتاده، نمی‌دانیم که دقیقا چه چیزی است. ولی بدانید که این اتفاق یا این دعوا رخ داده است”.
همچنین برای ما آن خبرنگاری هم که مطلب مورد نظر ما را نوشته، مهم است. برای همین آقای خانعلیزاده با خبرنگار گفت‌وگو میکند و مصاحبه را پخش میکند. البته کار ما خط دادن به رسانه نیست چون ما هم بخشی از یک رسانه هستیم ولی همدیگر را تقویت میکنیم چراکه وقتی یک خبرنگار مطلبی را می‌نویسد برایش مهم است که این مطلب را چه کسانی خوانده؟ کجاها دیده شده؟ اصلا دیده شده یا نه؟ زمانی که یکی از خبرنگاران روزنامه شرق از محرومیت جنوب کرمان گزارش نوشت و ما در برنامه عصرانه اسم خبرنگار را میآوریم و می‌گوییم “گزارش خوبی نوشته شده” این حداقل ادای دین رسانه‌ای ما نسبت به کسی است که این گزارش را نوشته است. برنامه عصرانه به گزارشات هر رسانه‌ای که گزارش میدانی خوبی در حوزه محرومیت‌زدایی و توجه به نقاط محروم نوشته، حتما با ذکر منبع از آن یاد می کنیم و اصلا با خط و ربط سیاسی روزنامه کار نداریم.
خانعلیزاده: برنامه عصرانه به حرفه‌ای ترشدن رسانه و رسانه‌ای‌ها کمک کرده است. چراکه بارها شده یک شخصی برای اینکه گزارشش در برنامه عصرانه پخش شود، سوژه‌ای را انتخاب میکند و آن را می‌پروراند و خودش به ما می‌گوید که من می‌توانم برای این برنامه فیلم تهیه کنم و بفرستم.
* تسنیم: برای شما در انتخاب محتوا، رسانه ها و جهت گیری شان اهمیت دارد یا محتوا و کیفیت؟
باقری: ما در انتخاب خبر از مطبوعات و رسانه هاملاک کیفی داریم نه جناحی، ترکیب استفاده ما از روزنامه های مختلف برای مخاطب رضایت بخش است چون می بیند که منصفانه به همه نگاه میکنیم، در واقع هر روزنامه‌ای که گزارش خوبی داشته باشد، فارغ از اینکه بِرَند آن روزنامه چه هست، ما در برنامه به آن می‌پردازیم.
ما تلاش کردیم در برنامه عصرانه هم رسانه بی‌طرفی باشیم، هم رسانه ملی باشیم فقط به اخبار تهران نپردازیم. سعی کردیم کارمان نوآورانه باشد.
ما سعی کرده‌ایم که عصرانه را یک برنامه در مدیوم رسانه ملی ببینیم نه یک برنامه در اندازه یک رسانه جمعی، گروهی یا جناحی خاص. وقتی که در رسانه‌ملی هستیم باید نگاه ملی داشته باشیم و داریم مثلا پس از صحبت‌های اخیر آقای ظریف در نیویورک که مصاحبه خیلی عالی هم بود ما در برنامه عصرانه واکنش مثبت رفتیم و فکر می‌کنم در تلویزیون اولین برنامه‌ای بودیم که قسمت‌هایی از مصاحبه را بریدیم، ترجمه کردیم و پخش کردیم. شاید برخی بگویند “از کنار این موضوع بگذر” اما ما می‌گوییم که کار حرفه‌ای و انصاف ایجاب میکند به این موضوع بپردازم. اگر یک بخشی در یک دستگاهی اشتباهی میکند معتقدیم که باید نقد شود و در برنامه به آن موضوع اشاره میکنیم.
تسنیم: روند بازخوردگیری برنامه شما چگونه است؟چگونه میسنجید که این کار موفق بوده یا خیر؟ بازخوردهایی که در دور جدید برنامه می‌گیرید، چیست؟ اصلاهر برنامه‌ای که اجرا می‌کنید به مذاق بیننده خوش آمده یعنی بیننده با آن برنامه ارتباط برقرار کرده یا خیر؟ همچنین با توجه به اینکهبرنامه عصرانه در فرم، محتوا نوع نگاهو نحوه ارائه در صداوسیما جدید است آیا دوست داشتید که برنامه عصرانه به جای شبکه افق در یک شبکه پربیننده‌تری پخش می‌شد و یا اگر در شبکه دیگری بود ممکن بود یک سری محدودیتهااجازه ندهد چنین برنامه‌ای تولید شود؟
باقری: اساسا این برنامه عصرانه در شبکه ای به غیر از افق امکان شکل‌گیری و پخش نداشته و نخواهد داشت. اگر جسارت و فهم آقای رمضان‌نژاد مدیر این شبکه نبود، هیچ وقت این برنامه شکل نمی‌گرفت. برخی شاید بگویند که ما خطر قرمزها را رد میکنیم در حالی که ما هیچ خط قرمزی را رد نمی کنیم .
اگر مسئولان شبکه افق حمایت نمی‌کردند قطعا این برنامه ساخته و پخش نمی‌شد و هر کسی هم که فکر میکند که می‌تواند برنامه‌ای مثل عصرانه را در شبکه دیگری روی آنتن ببرد، قطعا اشتباه میکند.
* تسنیم: نحوه باز خوردگیری برنامه چگونه است؟
باقری: چند روش وجود دارد. ما بازخوردها را از طریق روابط عمومی سازمان صداوسیما، روابط عمومی شبکه افق و سامانه پیامکی برنامه و شبکه‌های اجتماعی دریافت میکنیم. تعداد پیامک ها یک بازخورد برای ما است که برنامه دیده میشود.
یکی دیگر شبکه‌های اجتماعی است. زمانی که خبری را در برنامه عصرانه کار میکنیم بعد همین خبر را در کانال فلان روستا می‌بینیم و یا برای ما میفرستند، نشان دهنده این است که خبرهای این برنامه در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد.
قائلیم که برای پخش خبر اصولا نیاز نیست که شما مدیوم بزرگی در دست داشته باشی اگر که حرفت درست و اساسی زده شود، با مدیوم‌های کوچک هم خبرت پخش میشود. بحث فنی این موضوع این است که ماکرورسانه ها به میکرورسانه تبدیل شده‌اند. در حال حاضر میکرورسانه‌ها هستند که حرف می‌زنند. انتقادها نشان می‌دهد که ما حساسیت برخی‌ها را برانگیختیم که آنها میگویند که این برنامه یک طرفه است. ما هم می‌گوییم “بیایید صحبت کنیم که کجای این برنامه یک طرفه است”.
مثلا در بحث قرارداد توتال ما یک خبر از روزنامه اعتماد و یک خبر از روزنامه وطن‌امروز خواندیم که بحث بی‌طرفی کاملا رعایت شود چراکه بی‌طرف‌بودن برای ما بسیار اهمیت دارد.حالا ممکن است مخاطبان در مورد یک خبری به ما بگویند که شما بی‌طرف نبودید. برای مثال در مورد فوتبالیست‌هایی که مقابل تیم اسرائیلی بازی کردند، ما در برنامه خیلی کوتاه و گذرا به آن پرداختیم. ما نمی‌توانیم در مقابل جنایت بی‌تفاوت باشیم اما نمی‌توانیم در برابر اسرائیل هم بگوییم بی‌طرف هستیم قطعا ما در برابر اسرائیل هستیم اما در تمام موضوعات داخلی بی‌طرفی را کاملا حفظ کردیم.خط و موضع ما خط انقلاب است، خط سیاسی و جناحی نداریم، هر کسی کار خوبی بکند، تشویقشمی کنیم و تقدیر می شود، کارهای خطا را هم نقد منصفانه می کنیم.
ما توجه کردیم که محتوای شبکه اجتماعی از توئیتر است و مغز متفکر شبکه‌های اجتماعی در تمام دنیا توئیتر است. یکی از کارهایی که برنامه عصرانه انجام داد این بود که جای توئیتر را در تلویزیون باز کرد و بعد از ما شبکه‌های دیگر هم استفاده کردند و این باعث شد مردم به صداوسیما اطمینان بیشتری پیدا کنند. به نظر بنده اگر برنامه ما هیچ مخاطبی هم نداشته باشد و ما فقط تولید کردیم و یک سری از همکاران ما برنامه را دیدند و همین را از برنامه عصرانه برداشت و استفاده کردند و یاد گرفتند و تکرار کردند، کفایت می کند.
تسنیم: اینکه مجریان عصرانه صرفا مجری نیستید و روزنامه‌نگار هستید در اجرای برنامه و کیفیت برنامه چه اثری دارد؟
آقاموسی: تفاوت عصرانه با بخش‌های خبری دیگر این است که ما “اُ.تو.کی.یو” یا خبرخوان نداریم یعنی کسی چیزی برای مجری ننوشته که آن را در برنامه بخوانیم در واقع یک مغز متفکری پشت برنامه عصرانه وجود دارد که چه مطالبی خوانده و چه مطالبی خوانده نشود اما کسی به ما نگفته که دقیقا چه چیزی را بگو. مثلا ما در برنامه داستان یک خبر را تعریف میکنیم. خود من خبر و گزارش را کامل می‌خوانم و بعد در برنامه داستان آن گزارش یا خبر را برای مردم تعریف می‌کنم. احساس می‌کنم به این شکل جذاب‌تر است.
مجریان برنامه عصرانه شومن نیستند. مجریان عصرانه روزنامه‌نگار بودند و در رسانه کار کرده‌اند لذا متوجه می‌شوند که کدام بخش‌های یک گزارش 2 هزار کلمه‌ای مهم است. مثلا یکی از روزنامه یک گزارشی درباره دستگاههای MRI در ایران کار کرده بود. در این گزارش آمده بود که “دستگاههای MRI در ایران برابر با تعداد این دستگاه‌ها در 13 کشور اتحادیه اروپا است”. این در حالی است که کشورهای اتحادیه اروپا خیلی بیشتر از 13 کشور است. بعد متوجه شدیم که این گزارش از گزارش 10 سال پیش روزنامه همشهری کپی شده است. بنابراین که اگر مجری عصرانه یک مجری معمولی بود، این خبر را همین گونه می‌خواند اما چون مجریان عصرانه خودشان روزنامه‌نگار هستند، متوجه این نکات می‌شوند در حالیکه مجریان دیگر برنامه‌های خبری از روی متن می‌خوانند و فقط روی آنتن میگویند که دستگاههای MRI برابر 13 کشور اتحادیه اروپا است.
تسنیم: قبلا خبرنگاران رسانه های دیگر در صدا و سیما نبودند اما الان از طریق رسانه شما به شکلی محمل و فضا و بستری ایجاد شده که هر خبرنگاری می‌تواند گزارش یا مطلب خود را غیر از رسانه‌اش در بزرگترین رسانه ارائه دهد. آماری در دست دارید که چند خبرنگار توانسته‌اند از طریق شما این امکان را برای خود فراهم کنند که مطلبشان با ضریب بیشتری به مردم برسد؟
خانعلیزاده: نکته‌ای عرض کنم مثلا خبرنگار روزنامه اعتماد گزارشی از یک معدن یورت نوشته بود اما معتقد بود که نتوانسته عمق فاجعه را در گزارش بیاورد. بنابراین از معدن فیلم گرفت و روی فیلم نریشن گفت و در برنامه ما پخش شد. خود این خبرنگار معتقد بود که می‌تواند عمق فاجعه را با فیلم و تن صدا و تصویر نشان دهند. این یعنی رسانه ملی مکمل گزارش روزنامه اعتماد شده بود.
باقری: ما تا امروز 120 برنامه روی آنتن رفتیم و در هر برنامه حداقل 3 خبرنگار و کارشناس صحبت کردند که 360 خبرنگار می‌شوند. قطعا تعدادی از آنها تکراری بوده‌اند لذا میتوان گفت تقریبا 90 الی 100 نفر افراد مختلف به عنوان کارشناس در برنامه عصرانه صحبت کرده‌اند.
در رابطه با بحث تقلیدی بودن برنامه‌ها هم باید بگویم در دنیا فرم‌های برنامه‌سازی ثابت هستند لذا خیلی از برنامه‌ها شبیه به هم هستند. به خاطر همین خیلی‌ها بعضی میگویند برنامه ما شبیه “من و تو” است و برخی دیگر می گویند شبیه “بی بی سی” من می گویم شبیه “استریم الجزیره” هم هست، در واقع شبیه همه شان هست و کپی هیچکدام نیست. خود برنامه “من وتو” هم شبیه یک برنامه دیگر است. شبیه “استریم الجزیزه “است، یا “بی بی سی برکفست”، “اتحادیه اروپا در هفته ای که گذشت” که از یورونیوز پخش می شود. این شباهت‌ها به همین دلیل است که این روش برنامه‌سازی یک سبک است.
مثلا اگر شخصی بخواهد یک برنامه گفت وگو محور بسازد، طبیعی است که در این برنامه یک مجری و یک یا چند کارشناس وجود دارد که این روش برنامه‌سازی همه جای دنیا یکسان است اما چون این قالب بسیار تکرار شده و همه مردم دیدند بنابراین نمی‌گویند که این برنامه، شبیه فلان برنامه است.
اما از آنجا که قالب برنامه عصرانه برای مخاطب تازگی دارد، برخی میگویند “این برنامه شبیه فلان برنامه است”. بله شباهت وجود دارد چون هر دو از یک قالب استفاده می کنند.
شیخ صراف: من نکته‌ای را بگویم اگر ساختن همچین برنامه‌ای کار راحتی است، چرا تکثیر نمیشود؟ مثلا برنامه‌های گفت‌وگو محور تکثیر میشود ولی چرا هنوز این روش برنامه‌سازی منحصر در شبکه افق است؟
تسنیم: برای یک برنامه نیم ساعته چقدر پشتیبان لازم است؟
شیخ صراف: فقط برای تهیه محتوا روزانه 8 الی 9 نفر کار می‌کنند یعنی برای نیم ساعت برنامه 56 ساعت نفر کار می‌کنند.
باقری: ما برای ثانیه به ثانیه عصرانه برنامه‌ریزی میکنیم و اینکه شما می‌بینید که برنامه مخاطب خود را جذب کرده به این دلیل است که در کم‌ترین زمان ممکن بیشترین خبرها به مخاطب داده میشود. ما روزانه مطالب 14 مطلب از روزنامه ها، 12 مطلب از خبرگزاریها ، 15 مطلب شبکه اجتماعی را در برنامه عنوان میکنیم علاوه بر این 3 کارشناس هم به صورت فیلم مطالب خود را ارائه می‌دهند که همه اینها در 27 دقیقه صورت می‌گیرد.
تسنیم: ارسال مطلب از مخاطب برای شما چقدر است؟ آیا این امکان را برای مخاطب که اگر خبرش در هیچ رسانه‌ای منتشر نشده، اما بتواند برای شما ارسال کند؟
باقری: کانال ارتباطی داریم که مخاطبان مطالب خود را میفرستند اما تا حالا تعداد زیادی نبوده شاید بتوان گفت که 7 الی 8 مورد بوده است. شاید دلیل اینکه مخاطبان کمتر مطلب میفرستند به این دلیل است که اساسا مخاطبان به این اطمینان نرسیده‌اند که اگر من فیلمی بفرستم مگر آنها پخش می‌کنند.
تسنیم : تلخ ترین و بهترین خبرهایی که در برنامه داشتید، کدام بوده است؟
تلخ‌ترین خبری که در عصرانه خواندیم، از لحاظ شرم‌آور بودنش، گرفتن عکس سلفی نمایندگان با خانم موگرینی بود. برنامه تلخ دیگر هم موضوع شهادت شهید حججی بود البته جنس غم این خبر با خبر قبلی متفاوت بود. این یک موضوع حماسی بود اما خبر سلفی تراژدی بود. همچنین خبر شهادت مرزبانان و خبر مرگ دختر سیستان و بلوچستانی بر اثر نیش زنبور، حادثه معدن یورت و قحطی و وبا در یمن نیز از دیگر برنامه‌های تلخ عصرانه برای من بود.
بهترین خبری هم که داشتیم خبر قهرمانی پرسپولیس (با خنده) و صعود تیم‌ملی به جام جهانی بود. پرالتهاب‌ترین روز هم برای ما روز حمله تروریستی به مجلس بود که ما اولین رسانه‌ای بودیم که عرفان کوچاری (عکاس خبرگزاری تسنیم) را در این باره روی خط آوردیم و ساعت 15 خارج از نوبت برنامه، به صورت ویژه سریعا برنامه ای را تدارک دیدیم.
خانعلیزاده: تجربه بنده در برنامه عصرانه این بود که تخصص داشتن در برنامه چقدر تاثیرگذار است. مثلا برنامه جی‌پی‌اس فرید ذکریا با اینکه خود این فرد صدا و قیافه رسانه‌ای ندارد اما به دلیل اینکه متخصص حوزه سیاست خارجی و روابط بین الملل است، یکی از برنامه‌های موفق است.
خبرنگار و روزنامه‌نگار و از جنس خبر بودن بچه‌ها تاثیر مثبتی بر برنامه عصرانه داشته و به همین دلیل است که افرادی هم که با خبر سروکار دارند، به این برنامه نگاه می‌کنند تا شاید عصرانه از یک زاویه دیگر خبرنگار به اخبار پرداخته است.
