چرا شکست تجاری «تختی» توکلی – ملکان قابل پیش بینی بود؟

امیر ابیلی

آبان و اذر 96، درست مشابه انبوه مطالب امروز برای «تختی»، گروهی دیگر شکست تجاری «یتیم‌خانه ایران» در گیشه را نتیجه انتخاب اشتباه و معیار غلط «مردم» می‌دانستند. در سرمقاله شماره سوم ماهنامه «نزدیک» نوشتم که: «آیا این سلب مسئولیت از فیلمساز و انتقاد از «قصور» مردم در عدم استقبال از یک فیلم و بازخواست آنها افتادن در یک مسیر غلط نیست؟ بیایید سوال کلی «چرا فیلم Xنفروخت؟» را جور دیگری مطرح کنیم و بپرسیم «فیلم X اصلا چرا باید می‌فروخت؟» چون به هرحال احتمال موفقیت یک فیلم در جذب مخاطب در سینمای ایران دارای پارامترهای قابل پیش‌بینی است. فیلمی را تصور کنید که هیچ ستاره‌ای در آن حضور ندارد و تمام نقش‌های اصلی بر عهده بازیگران درجه 2 و 3 است. این فیلم داستانی تلخ و تاریخی را هم روایت می‌کند- و می‌دانیم که استقبال از آثار تاریخی در ایران هیچگاه بالا نبوده است، حتی در مورد فیلم پرهزینه «محمد(ص)» و مردم ما عادت دارند این کارها را در تلویزیون ببینند- به این‌ها این نکته مهم را هم اضافه کنید که فیلمی با این مشخصات همزمان با چند فیلم پرستاره و چند فیلم کمدی هم در حال اکران است.»

شرایط امروز با دو سال قبل و با بیست سال قبل هیچ فرقی ندارد. روشنفکران و انقلابی‌ها در تمام این سال‌ها هر دو مردم را مقصر عدم فروش فیلم مطلوبشان می‌دانند و به این اصل بدیهی توجهی ندارند که «سینما رفتن» برخلاف تماشای تئاتر برای مردم عادی یک «امر فرهنگی» برای فرهیختگی و پزروشنفکری نیست و یک خانواده 5 نفره تنها برای «سرگرمی»‌ست که در این شرایط اقتصادی به عنوان ارزانترین تفریح حاضر است 100 هزار تومان پول بلیت سینما بدهد. طرفداران فیلم توکلی در مدح آن می‌نویسند که «این فیلم سودای گیشه ندارد»، این نشاندهنده‌ی نشناختن سینماست. هر فیلمی «باید» سودای گیشه داشته باشد.

« #غلامرضا_تختی » با این فرم، و با این قهرمان مایوس و افسرده و منفعلش، اساسا برای نفروختن ساخته شده، وگرنه در همین بازه زمانی فیلم جدی و تلخ «متری شیش و نیم» توسط همین مردم که تختی را نمی‌بینند پرفروش شده. سال گذشته هم «به وقت شام»، «لاتاری» و «مغزهای کوچک..» مورد پسند همین مخاطب بوده. سینما مجلس گلریزان نیست که مردم «به احترام آقاتختی» به دیدن فیلمی بروند. اگر معیار دیدن فیلمی احترام به شخصیت سوژه فیلم بود که از شکست بسیاری از فیلم‌های دفاع مقدسی یا فیلمی مانند «محمد(ص)» باید تلقی بی‌احترامی مردم به این شخصیت‌ها را می داشتیم. مردم اگر قهرمان واقعی خود را در «تختی» توکلی می‌دیدند حتما این فیلم هم می‌توانست پرفروش باشد، حالا که نیست به مردم توهین نکنیم، مقصر کسی دیگرست.