«شنای پروانه»، «روز صفر» و «لباس شخصی» آثار برتر «مجمع منتقدان سینمای انقلاب»/ جشنواره سیوهشتم؛ جشنواره حقارت مدیریت سینمایی جمهوری اسلامی
«مجمع نویسندگان و منتقدان سینمای انقلاب» طبق رسم چندسال اخیر خود با برگزاری یک نظرسنجی از میان منتقدان و روزنامه‌نگاران فرهنگی دست به انتخاب آثار برتر جشنواره سیوهشتم فیلم فجر زده است.
جشنواره سیوهشتم فجر برخلاف جشنواره سال گذشته که از حیث تعداد آثار استاندارد که به مرزهای جدیدی از تکنیک و پروداکشن در سینمای ایران رسیده بودند و می‌توانستند نوید آینده‌ای روشن‌تر را دهند، یک بازگشت به عقب بود. از این منظر جشنواره سیوهشتم مانند سال‌های دورتر، با کمتر از انگشتان یک دست فیلم قابل تامل و چندین فیلم ضعیف برگزار شد تا نشان دهد سال گذشته یک استثناء در سیر طبیعی سینمای ایران بوده است.
با این وجود اما مهمترین نکته‌ای که در تاریخ از جشنواره سی و هشتم ثبت خواهد شد ناداوری، عدم اعتماد به نفس و حقارت در مدیریت و درنهایت خطی است که سیاست‌گذاران فجر از این طریق به سینمای ایران می‌دهند. جشنواره سی‌و هشتم با برصدر نشاندن معدود تحریم‌کننده‌ها، که حتی برای گرفتن سیمرغ حاضر به حضور در جشنواره نشدند، در ابتدا باعث شد یکی از بی‌رمق‌ترین و ضعیف‌ترین اختتامیه‌های ادوار فجر رقم بخورد، مراسمی که از جشنواره سال بحرانی 88 هم کم‌شورتر و خالی‌تر از چهره‌ها بود و تبدیل به رکورددار عدم حضور کاندیداها و برگزیده‌ها در مراسم شد. مهم‌تر اما اینکه نشانه‌ای بود برای سینماگران ایرانی که بدانند بی‌احترامی به سیستم و قانون برای تصمیم‌گیران فرهنگی کشور یک مزیت است و هرچه بیشتر به قانون احترام بگذارید قدر کمتری خواهید دید.
جشنواره فیلم فجر، به عنوان جشنواره‌ای دولتی که همچنان مهمترین و موثرترین رویداد در سینمای انقلاب اسلامی است به تهیه‌کنندگانی مانند سعید ملکان می‌گوید که اگر یک فیلم تلخ اجتماعی مانند «ابد و یک روز» بسازند سیمرغ‌باران می‌شوند و اگر سراغ مضامین ملی و ژانرهایی بسیار با اهمیت‌تر بروند دستشان از تمام جوایز اصلی کوتاه خواهد ماند. جشنواره فجر انقلاب به کارگردانان جوانی مانند امیرعباس ربیعی اعلام می‌کند که حتی با وجود ساخت فیلمی که از منظر ساختاری و سینمایی با هر نگاهی جزو چند فیلم برتر جشنواره است به دلیل ورود به حوزه موضوعات ملتهب تاریخ انقلاب راهی به بخش اصلی جشنواره ندارند و اگر می‌خواهند در فستیوال دیده شوند بهتر است سراغ ساخت فیلم‌های اجتماعی بی‌مخاطب بروند. این البته تائید پیش‌بینی خود فیلم هم هست؛ «لباس شخصی»های فرهنگی همچنان مشغول کارند. جشنواره فجر به فیلمسازان جوانی مانند نیما جاویدی اعلام می‌کند که اگر با فیلمنامه درخشان «سرخپوست» به صورت مستقل در جشنواره باشند جایزه‌ای نخواهند گرفت اما اگر با متنی به مراتب ضعیف‌تر اما در رکاب یکی از پدرخوانده‌ها و رانت‌داران سینما به جشنواره بیایند به راحتی سیمرغ را به خانه خواهند برد و به کارگردانانی مانند محمدحسین مهدویان نشان می‌دهد که کارگردانی درخشانش در «ماجرای نیمروز»ها و «ایستاده در غبار» به راحتی نادیده گرفته خواهد شد و برای بردن سیمرغ لازم است تا با فیلمی با مضمون «درخت گردو» در جشنواره حاضر شود.
و از همه مهم‌تر جشنواره فیلم فجر به بازیگرانی مانند جواد عزتی و هادی حجازی‌فر و شهاب حسینی و امیر جدیدی و… می‌گوید هرچه قدر نجیبانه‌تر رفتار کنند، هرچقدر از مواضع سیاسی ضدسیستم دوری کنند و هرچقدر دهن‌کجی کمتری به قوانین بکنند، به همان میزان کمتر به حق‌شان خواهند رسید. مدیران فرهنگی ما همواره در پی «دفع» سربه‌زیرها و «جذب» کسانی‌ند که به آنها توهین می‌کنند، حتی اگر از هنر کمتری برخوردار باشند. با این وجود اما تاریخ ثابت خواهد کرد که چه فیلم‌ها و فیلمسازان و نقش‌ها و هنرپیشه‌هایی در تاریخ ماندگار خواهند شد. در تاریخ البته نام کسانی که سال‌ها سکان مدیریت فرهنگی را در دست داشتند و همواره عضو تمام شوراهای سیاستگذار و داوری و … بودند و مسبب وضعیت امروزند نیز ثبت خواهد بود. چهره‌هایی مانند محمد احسانی و حسن خجسته و حسین کرمی و رضا پورحسین و علیرضا رضاداد و جوان‌ترهایی مانند ابراهیم داروغه‌زاده و محمدمهدی طباطبایی‌نژاد و امثال آنها، که عموما کارمندان تلویزیون؛ به عنوان رسمی‌ترین رسانه حکومت‌اند، اما حقارت فرهنگی را در جمهوری اسلامی تئوریزه و اجرا می‌کنند.
در نهایت اما، در نظرسنجی امسال «مجمع نویسندگان و منتقدان سینمای انقلاب» از میان 50 منتقد و روزنامه‌نگار سینمایی فیلم‌های «شنای پروانه» ساخته محمد کارت، «روز صفر» ساخته سعید ملکان و «لباس شخصی» ساخته امیرعباس ربیعی به ترتیب به عنوان سه اثر برتر جشنواره سی و هشتم فجر انتخاب شدند، که در اتفاقی قابل تامل هر سه از فیلم‌های اول جشنواره هستند. در این نظرسنجی همچنین فیلم «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا در رتبه چهارم و«خورشید» ساخته‌ی مجید مجیدی در رتبه پنجم قرار گرفتند. فیلم «پوست» ساخته برادران ارک هم به عنوان مهمترین غافلگیری و پدیده جشنواره در رتبه ششم قرار گرفت.
