نقش زنان در دفاع مقدس؛ از ویلایی‌ها تا دسته دختران
موضوع سهم زنان در جنگ و نقش زنان در مقاومت در لابه لای صفحات تاریخ مغفول مانده است.خانم قیدی که در فیلم «ویلایی‌ها»حضور زنان را پشت جبهه روایت کرده بود، این‌بار در سینمایی دسته دختران، حضور نظامی زنان در جنگ را به تصویر کشیده است.
«دسته دختران» دومین فیلم منیر قیدی با محوریت نقش زنان در دفاع مقدس است. قیدی که در فیلم ویلایی‌ها، حضور زنان را پشت جبهه روایت کرده بود، این‌بار در سینمایی دسته دختران، حضور نظامی زنان در جنگ را به تصویر کشیده است. نفس پرداختن به حضور نظامی زنان در جنگ و شکستن کلیشه های جنسیتی غلطی که در این زمینه وجود دارد-علی رغم نقاط ضعف محتوایی فیلم- اتفاقی مبارک و ارزشمند است. در همین راستا نشست “روایت زنانه جنگ؛ از تصویر تا واقعیت” به همت مرکز مطالعات فرهنگ و اندیشه دینی دانشگاه تربیت مدرس در محل دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد. در حاشیه این نشست با خانم دکتر حمیده طائب؛ عضو هیئت علمی گروه مطالعات زنان دانشگاه تربیت مدرس در ارتباط با مسئله حضور نظامی زنان در جنگ از نگاه امامین انقلاب و فیلم سینمایی دسته دختران گفتگو کردیم.
ورود قیدی به مسئله حضور نظامی زنان در جنگ
* نظر شما درباره حضور نظامی زنان در جنگ و تلاش خانم قیدی برای به تصویر کشیدن این مسئله چیست؟
من تا به حال در فیلم‌های سینمایی مسئله مشارکت نظامی زنان را ندیده بودم و به نظرم ورود خانم قیدی به این موضوع، ورود قشنگی بود. نفس توجه ایشان به حضور نظامی زنان در دفاع مقدس و نقش آفرینی آنها، بسیار ارشمند است. ایشان در فیلم ویلایی‌ها به همسران و مادران شهدا و نقش آفرینی‌های پشت خط پرداخته بودند. در این فیلم هم به حضور مستقیم زنان در جنگ به لحاظ نظامی پرداختند؛ مسئله‌ای که امام خمینی(ره) هم روی آن تاکید داشتند و در این زمینه می‌گویند دفاع بر همه واجب است و چون بر همه واجب است؛ زن و مرد ما باید قدرت دفاعی داشته باشند و به همین خاطر می‌فرمایند زنان با رعایت عفاف و نکات شرعی، باید آموزش نظامی ببینند و این مسئله اتفاقاً جزو نکات مد نظر امام بوده است. در واقعیت هم در دوران دفاع مقدس، خانم‌هایی بودند که آموزش نظامی دیدند و حضور نظامی داشتند. از این منظر نگاه کنیم این فیلم می‌خواهد همین را ثابت کند و خانم قیدی دغدغه این را داشته که بگوید زن‌ها هم می‌توانند در این عرصه ورود کنند.
خانم قیدی در این فیلم برچسب‌هایی که به زنان به دلیل ورود در این عرصه -به لحاظ کلیشه‌های سنتی که در ذهن جامعه مردسالار وجود دارد- زده می‌شود را به نقد می‌کشد. مثلاً به سیمین برچسب بی‌عاطفه می‌خورد ولی فیلم نشان می‌دهد که اتفاقا او تا لحظه آخر، دغدغه خانواده‌اش و داروی مادرش را دارد و اینطور نیست که خانواده را رها کرده باشد. پس نکات مثبت فیلم یکی نفس حضور نظامی زن در دفاع مقدس و تلاشی که این فیلم برای به نمایش گذاشتن این حضور دارد است. امام می‌فرمایند اسلام زنان را قدرت داده تا در مقابل مردها مساوی باشند؛ آنان را از قید اسارت مردها خارج کرده و هم ردیف آنها قرار داده است. اما امام(ره) در چه فضایی این صحبت‌ها را می‌کنند؟ بحث قیام لله است. زنان و مردان برای پیشبرد هدف تمدنی انقلاب و برای به اهتزاز درآوردن پرچم اسلام در تمام دنیا با هم برابر هستند؛ برابری به این معنا، نه به معنای انکار بعضی تفاوت‌ها و بحث‌های خاص مثل حجاب و تکالیفی که اسلام به صورت متفاوت برای دوجنس قرار داده است. امام(ره) این‌ها را انکار نمی‌کند و در این فضا از آزادی زن صحبت می‌کنند و می‌گویند اسلام پایه گذار آزادی زن در تمام ابعاد وجودی او است.
تشکر امام از حضور نظامی زنان در جنگ
* بیشتر از دیدگاه‌های امام راحل و رهبری درباره فعالیت‌های نظامی و مقاومت زنان در دوره بعد از انقلاب برایمان بگویید.
من اول با چند جمله از امام(ره) شروع می‌کنم که ببینید ایشان چه نگاهی نسبت به زنان دارند؛ در فضای فمینستی موجود شنیدن این جمله‌ها خیلی خوب است. اول اینکه بحث جنسیتی نمی‌کنند؛ در مورد خانم‌ها و آقایون هر دو صحبت می‌کنند و می‌گویند هردو در انتخاب سرنوشت فعالیت‌های خود آزاد هستند. هر دو در مسایل اجتماعی و سیاسی باید وارد شوند و ناظر باشند و اظهار نظر کنند. در همه شئون دخالت دارند. باید از فساد اجتناب کنند و برای اسلامی‌کردن مملکت کوشش کنند. برای زن مقام کرامت و تقوا قائل هستند و می‌گویند زن نباید عروسک باشد، نباید ملعبه باشد، از حالت شی بودن باید خارج شود و به شان انسانی و کرامت انسانی‌اش برسد.
امام(ره) می‌فرمایند انقلاب اسلامی تحول برای زنان بود؛ حتی جالب اینکه یک جا می‌فرمایند بحث رفتن شاه آنقدر مهم نیست که بحث تحول زنان مهم است. امام(ره) به تحول زنان اهمیت زیادی می‌دادند و روی این مسئله تاکید می‌کنند که در انقلاب، این تحول دارد برای زنان اتفاق می‌افتد و می‌فرمایند از این جهت به انقلاب خوش بین هستند که خانم‌ها هم دارند پا به پای مردان برای انقلاب تلاش می کنند و دغدغه دارند. امام(ره) چنین نگاهی به زن در پیشبرد اهداف انقلاب دارند. اهداف انقلاب هم فقط داخلی نیست و فقط در درون کشور ایران استفاده ندارد.
این است که می‌گویند تا وقتی پرچم توحید در قطب‌های جهان برافراشته شود و به اهتزاز در بیاید، این هدف را زن و مرد جامعه ما دارند و پیش می‌برند. این حرف‌ها حرف‌های امام(ره) است؛ تصویر زن در جمهوری اسلامی و در نگاه انقلاب اسلامی اینگونه است و زنان قرار است پیشگام باشند چون امام می‌گویند که ریشه صلاح و فساد جامعه به زنان آن جامعه است و آنها این نهضت را رهبری می‌کنند و پیش می‌برند. حتی امام(ره) در وصیت نامه‌شان به زنان افتخار می کنند و اول هم از زنانی که در آموزش نظامی مشارکت کردند یاد می‌کنند. خوب هست از روی خود جمله امام(ره) بخوانم: «ما مفتخریم که بانوان و زنان پیر و جوان و خرد و کلان در صحنه‌های فرهنگی و اقتصادی و نظامی، حاضر و هم دوش مردان یا بهتر از آنان در راه تعالی اسلام و مقاصد قرآن کریم فعالیت دارند. آنان که توان جنگ دارند در آموزش نظامی که برای دفاع از اسلام و کشور اسلامی از واجبات مهم است شرکت و از محرومیت‌هایی که توطئه دشمنان و ناآشنایی دوستان از احکام اسلام و قرآن بر آنها و بلکه بر اسلام و مسلمین تحمیل نموده‌اند شجاعانه و متعهدانه خودشان را رهانده و از قید خرافاتی که دشمنان برای منافع خود به دست نادانان و بعضی آخوندهای بی‌اطلاع از مصالح مسلمین به وجود آورده بودند، خارج نموده‌اند؛ و آنان که توان جنگ ندارند، در خدمت پشت جبهه به نحو ارزشمندی که دل ملت را از شوق و شعف به لرزه در می‌آورد و دل دشمنان و جاهلان بدتر از دشمنان را از خشم و غضب می‌لرزاند، اشتغال دارند…» (صحیفه امام؛ ج 21، ص 397-398) بنابراین امام(ره) هم از حضور نظامی و مشارکت زنان در آموزش نظامی تقدیر می‌کنند هم از کمک‌های پشت صحنه و پشت جبهه تشکر دارند یعنی هر دو طرف را دیدند؛ می‌فرمایند آنان که توان حرکت نظامی دارند، آموزش نظامی دیدند و آن‌هایی هم که ندارند آمدند پشت صحنه و دارند برای پیشبرد این حرکت خدمت رسانی می‌کنند.
علت محرومیت زنان؛ از توطئه دشمنان تا ناآشنایی دوستان
* درباره علت محرومیت زنان از دیدگاه امام خمینی(ره) یعنی توطئه دشمنان و ناآشنایی دوستان بیشتر توضیح دهید.
ببینید؛ امام(ره) یک بار در قصه وصیت‌نامه این موضوع را صراحتاً باز می‌کنند و به علت محرومیت زنان اشاره می‌کنند و می‌گویند یکی اینکه دشمن پشت این قصه است، چرا؟ چون زنان نیمی از جامعه هستند و این نیمه روی نیمه دیگر جامعه اثرگذاری دارند؛ هم روی تربیت فرزندان خودشان و هم اینکه امام(ره) زنان را نه فقط مادر فرزندان خودشان بلکه مربی جامعه و آموزگار انسان‌ها می‌داند.
بنابراین می‌گویند این پنجاه درصد یعنی نیمی از جامعه روی نیمه دیگر هم اثرگذار هستند؛ نه فقط در رابطه مادر و فرزندی بلکه به عنوان یک عضو جامعه و به جهت اثرگذاری ویژه‌ای که زنان دارند. امام(ره) می‌گویند مردها به خانم‌ها حساسند وقتی ببینند خانم‌ها وارد یک عرصه‌ای شدند، آنها هم می‌آیند و کنار نمی‌نشینند. مثلاً فکر کنید این جنس لطیف که وارد عرصه نظامی می‌شود، خود این غیرت انسانی مرد را به جوش می‌آرود که آنکه لطیف بود رفت! حالا من عقب نشینی کنم و به جبهه نروم؟ در این فیلم هم، مردی که می‌خواهد عقب نشینی کند، به حساب خودش فکر می‌کند این‌ها هم چون خانم هستند دارند عقب نشینی می‌کنند ولی دقیقاً روند برعکس رخ می‌دهد و این خانم‌ها آن مرد را هم به جبهه می‌کشانند و به خط مقدم می‌برند. و این یک نمادی برای همان صحبت امام است.
امام(ره) علت دیگر محرومیت زنان را هم نا آشنایی دوستان می‌دانند؛ یعنی برخی افراد بی‌اطلاع از مصالح مسلمین چه بسا علم دارند ولی مصلحت جامعه مسلمین را نمی‌بینند یا حتی به زبان ما یک جاهایی دچار کلیشه‌ها در بحث‌های جنسیتی شده‌اند؛ کما اینکه امام موسی صدر هم در این خصوص صحبتی دارند و می‌گویند در بحث زن در اسلام ما شاهد هستیم که بعضی عادات مسلمان‌ها در اسلام وارد شده و یک جاهایی حرف‌هایی زمانمند بوده یعنی برای یک زمان و دوره تاریخی خاص بوده و یا برای موردی خاص بوده و ما به اشتباه تعمیم دادیم؛ فهم این‌ها کار و مجاهده علمی می‌خواهد.
اما این سوال پیش می‌آید که اولاً خرافاتی که ایشان در ذهنشان ترسیم می‌کنند و می‌گویند خانم‌ها با این خرافات در افتاده‌اند، کدام خرافات بوده است؟ و سینمای ما به عنوان یک رسانه و ابزار چقدر توانسته این نگاه را به جامعه منتقل کند؟ من در پژوهش خودم با کلید واژه مادری وارد این موضوع شدم و به این رسیدم که امام فقط بحث مادری زیستی را در نظر ندارد و روی مادری اجتماعی برای جامعه و حتی برای تاریخ تاکید دارند. من با این نگاه سینما را بررسی کردم و به این نتیجه رسیدم:
رویکرد امام(ره) هنوز آنطور که باید و شاید وارد سینمای ما نشده است و سینمای ما همچنان درگیر دعوای سنت و مدرنیته مانده است. فیلم‌هایی ساخته می‌شود به دفاع از سنت و رویکردهای سنتی و می‌خواهد معایب رویکرد مدرن فمینیستی را مطرح کند و فیلم‌هایی که به عکس می‌خواهد اعتراض خودش را به آن نگاهی که ما به تعبیر امام(ره) می‌گوییم نگاه خرافاتی اعلام کند ولی همچنان در این دعوا مانده و آن رویکرد متعالی که امام(ره) برای زن در نظر داشت را من در فیلم‌هایی که بررسی کردم پیدا نکردم. یعنی همچنان دعوای سنت و مدرنیته است؛
هدف والا و برتر و آرمان گرایی زنان ما در این فیلم کجاست؟
* با توجه به مطالبی که فرمودین؛ نظر شما درباره نقاط قوت و ضعف فیلم دسته دختران چیست؟
این فیلم هم به نظر می‌توانست خیلی غنی‌تر باشد. برداشت من این است که آن زن قوی و قدرتمند و مقاوم که واقعیت زنان ما در دفاع مقدس بود را در این فیلم نمی بینیم. آن هدف بالا و برتر و آرمان‌گرایی زنان ما در این فیلم کجاست؟ ابداً فیلم را محکوم نمی‌کنم؛ من از خود خانم قیدی هم تلفنی تشکر کردم و گفتم همین که شما وارد این عرصه شدید جای تقدیر و تشکر دارد. اما از این جهت که در این مسیر حرکتی پیش رونده و رو به جلو داشته باشیم و در فیلم‌های بعدی خانم قیدی، این تصور به تصویر واقعی نزدیکتر شود، عرض می‌کنم. دغدغه این خانم‌ها در این فیلم دقیقاً چیست؟ به نظر می‌رسد این خانم‌ها هیچ هدف و آرمان الهی ندارند.
ببینید؛ فارغ اینکه بخواهیم نقاط قوت یا ضعف فیلم را مورد ارزیابی قرار دهیم واقعیت اینجاست که نکته قابل تأمل اینکه بعضی حرف‌ها در یک رسانه مثل کتاب و سخنرانی یک کاربرد دارد. ولی وقتی در ظرف رسانه دیگری می‌خواهد منتقل شود، در این جابه جایی باید ظرف و مظروف به هم بخورد. ترجمه‌ای که در رسانه سینما از یک تصویرسازی می‌شود با خاطره‌ای که در کتاب “دا” و یا سایر کتاب‌ها گفته می‌شود، فرق می‌کند؛ این تصویر تبدیل به نماد و نشانه می‌شود. بنابراین سینما نشانه شناسی می‌خواهد و خوب بود به این نمادسازی‌ها توجه می‌شد. ممکن است یک حرفی واقعاً در خاطره‌ای باشد؛ اما معنایی که در سینما دارد منتقل می‌کند، معنای دیگری است. اگر متخصصین علم ارتباطات نشانه شناسی کنند برای هر کدام از آنها یک معنا در ذهن مخاطب منتشر می‌شود.
روایت واقعی دفاع مقدس؟ یا بیان حرف‌های امروز با ابزار دفاع مقدس؟
*به نظر شما نسبت واقعیت نقش زنان در دفاع مقدس با روایتی که خانم قیدی از این حضور دارند، چیست؟
مخاطبی که در سال 1402 دارد این فیلم را می‌بیند، چه برداشتی می‌کند؟ او با خانش امروز فیلم را می‌بیند. چیزهایی که خانم قیدی در این فیلم به آن می‌پردازد، گویی دغدغه‌های امروز خودش را دارد با ابزار دفاع مقدس مطرح می‌کند. این فیلم با رویکرد سال 1400 به دفاع مقدس نگاه می‌کند، این بیشتر مسئله بوده تا نمایش واقعیت دفاع مقدس.
به نظر می‌رسد خانم قیدی می‌خواهد اعتراضش به نظام مردسالاری یا به تعبیر امام(ره) همان خرافه‌هایی که وجود دارد را با ابزار دفاع مقدس اعلام کند. من می‌گویم چرا این کار را کرد؟ کاش واقعیت‌ها را بیشتر از این نشان می‌داد؛ یعنی آن زن کنشگر مجاهد مسلمان عفیف دغدغه‌مندی که می‌خواهد در این حرکت و در این قیام‌لله مشارکت داشته باشد. این را نشان می‌داد نکاتی را هم ذیل آن مطرح می‌کرد ولی من این را نمی‌بینم، کم می‌بینم. در شخصیت‌ها شکوه آن زن مجاهد مسلمان را ندیدم.
به نظر من خوب بود به این نکات توجه می‌کرد یا نمایش تقابل محتوا با شعائر در فیلم که یک تقابل کاذبی می‌سازد، در حالی که به لحاظ اسلامی چنین تقابلی نداریم. یعنی همانطور که شما باید لب اسلام را بگیرید و محتوای شما اسلامی باشد، ظاهر شما هم اتفاقاً باید نشان دهد عقیده شما چیست. اسلام جمع این دو است و اصلاً چنین تقابلی در اسلام وجود ندارد. وصیت‌نامه شهدا و سیره زنان رزمنده و زنان موثر در دفاع مقدس هم همین را می‌گوید. ولی این تقابل کاذبی که میان ظاهر و باطن و مغالطه‌ای که شکل می‌گیرد که شما دلت صاف باشد، ظاهرت مهم نیست، انگار به زبان غیر مستقیم به این موضوع می‌پردازد. مثلاً با تقابل شخصیت سیمین و وجیهه. به نظر می‌رسد وجیهه نماد شخصیت زن دیندار در این فیلم است. اما او که شب اعزام دعای توسل می‌خواند، همان کسی است که صبح بیم این می‌رود که او نباشد و کسی که عکس امام را می‌گیرد و احتمالاً این عکس برای او مفهوم دارد، دقیقاً کسی است که در ماشین باقی می‌ماند. و این به نظر من کاملاً خلاف واقعیت است یعنی زنان دیندار ما اتفاقاً پرچمدار این مجاهدت بودند.
مسئله دیگر تیپ سازی و اقسام حضور زنان در فیلم است. از یک نظر تنوع تیپ زنان در فیلم، نکته مثبت فیلم است. ولی باز هم فیلم آن تنوع تیپی که در واقعیت بوده را نشان نداده است. شما می‌بینید چند مدل خانم هستند که هر کدام از این زنان یک تیپ خاص خودشان هستند اما باز هم به نظر من مطابق واقعیت نیست.
سینمای ما همچنان درگیر دعوای سنت و مدرنیته
رابطه این زنان با ولایت فقیه کجاست؟ همان رابطه ولایی که برای پیشبرد هدف تمدنی شکل می‌گیرد و واقعیت دفاع مقدس ما بود. از امام(ره) در این فیلم فقط یک عکس وجود دارد، آرمان و محتوا نیست و هنوز درگیری درگیری سنت و مدرنیته است و هنوز پیام انقلاب اسلامی به این فیلم نرسیده است. در حالی که مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌هایشان به این اشاره کردند که دعوای ما اصلاً دعوای سنت و مدرنیته نیست. با زبان امروز بخواهم بگویم؛ ایشان دارند بحث الگوی سوم را برای زن مطرح می‌کنند. بحث نه شرقی نه غربی است. ما از لایه سنت و مدرنیته عبور کردیم. یا این بت غرب در ذهن‌ها، این‌ها اصلاً در الگوی سوم مطرح نیست. ما دنبال مدل سومی می‌گردیم و به تعبیر امام(ره) که می‌فرمایند این انقلاب شد تا مسیری باز شود تا ما ببینیم حقوق زن چیست؟ حقوق مرد چیست؟ حقوق بشر چیست؟ و قطعاً هم تغییر فرهنگی یک اتفاق ساده نیست که با یک انقلاب اسلامی محقق شود. کما اینکه خود امام(ره) هم می‌گویند در بحث اسلام اختلاف نظر زیاد است و شما اگر نگاه کنید تفسیرها و برداشت‌ها مختلف است و برای رشد علمی، به زبان ما این باب اجتهادی باید باز باشد و تضارب آرا و بحث‌های علمی باید رخ بدهد. اما در مقام اجرا ما دیگر نیاز به وحدت رویه داریم و اینجا است که امام(ره) جامعه موضوعیت پیدا می‌کند و این مسئله مطرح می‌شود که امام و پیشوای جامعه می‌خواهد جامعه را به چه سمتی بیش ببرد؟ در بیانیه گام دوم که مقام معظم رهبری روی بحث پژوهش تاکید می‌کنند؛ یکی از ساحت‌های مهم پژوهشی ما همین‌ها است و ما هم در همین راستا گام برداشتیم و سعی کردیم پژوهش‌هایی انجام بدهیم و پژوهش‌های خوبی هم صورت گرفته است. اما چقدر این پژوهش‌ها در ساحت سینمای ما ورود کرده است؟ سینماگر ما وقتی می‌خواهد فیلمی را بسازد چقدر به این کارهای پژوهشی و علمی مرتبط توجه دارد؟ چقدر ما آن اتاق فکر و جمع اندیشه ورز را شکل دادیم تا پیام غنی‌تری به مخاطب منتقل کنیم؟
تذکری به نهادهای مسئول فرهنگی؛ اهمیت حمایت فکری
* نظر شما درباره سرمایه گذاری سازمان سینمایی سوره و فارابی از این فیلم و حواشی این مسئله چیست؟
بحث تحمیل نیست، مسئله این هست که ما یک محدودیت‌هایی به لحاظ زمانی و سرمایه اقتصادی داریم و این را باید به بهترین نحو استفاده کنیم. چون امکانات ما گسترده نیست، در شرایط سختی هم هستیم و بودجه کلان نداریم. بنابراین وقتی سازمان‌ها می‌خواهند اثری تولید کنند باید بیشترین سرمایه‌گذاری را به لحاظ فکری روی کاری که دارند سرمایه محدود خودشان را پای آن می‌آورند، بگذارند تا بهترین دستاورد را داشته باشند. حالا آثاری که افراد با هزینه‌های شخصی خودشان می‌خواهند بسازند بحث جداگانه‌ای دارد ولی وقتی دو مرکز سینمایی سوره و فارابی پشت این فیلم آمده‌اند و می‌خواهند سرمایه بگذارند و پول بیت المال را خرج کنند و یک سرمایه فرهنگی و اثری را درباره دفاع مقدس تولید کنند؛ مخصوصاً اثری که به نقش آفرینی زن در دفاع مقدس می‌پردازد و جنبه هویتی برای جمهوری اسلامی دارد و می‌خواهد هویت تاریخی و فرهنگی مردم خود را بالا ببرد؛ وقتی چنین اثری دارد ساخته می‌شود، نهادهای سینمایی ما و وزارت فرهنگ و ارشاد ما، چقدر حمایتگری فکری از کار می‌کنند؟ در بحث‌های هنری؛ رویکرد هنر برای هنر و این مسئله که هنر متعهد نیست مطرح می‌شود.
ولی شما در جامعه‌ای زندگی می‌کنید که با تحریم اقتصادی و با جنگ فرهنگی مواجه است. حالا شما می‌خواهید ابزار سینما و فرصت‌ها را در اختیار کارگردان‌هایتان بگذارید برای رساندن چه پیامی؟ به نظر می‌آید که این مهم است که سیستم سینما و دستگاه‌های فرهنگی هنری ما به این موضوع فکر کنند که اگر امکانات محدودی که دارند را می‌خواهند در اختیار بگذارند، برای رساندن چه پیامی است؟ در فیلم های دیگر هم همین مسئله مطرح است؛ یکی از نتایج کار من در تز دکتری همین بود که وقتی تولید سینمایی می‌خواهد رخ بدهد، گویی حمایتگری فرهنگی و فکری پشت کار نمی‌آید و فقط بحث بودجه و یک سری مجوزهای کلان مطرح است. اما وقتی شما می‌خواهید یک ساعت و نیم از وقت مخاطب و افکار عمومی را مشغول یک تولید هنری بکنید و این فیلم، اثرگذار خواهد بود؛ چه بسا اثر چند کتاب را شما بتوانید در یک اثر هنری خلاصه و منتقل کنید و یا وقتی یک فیلم می‌تواند جایگزین چندین سخنرانی شود، پس باید خیلی وقت گذاشته شود و تضارب آرا شکل بگیرد. بحث تحمیل نیست، بحث گفتگو برای رسیدن هرچه بیشتر و نزدیک شدن هرچه بیشتر به واقعیت است. ما باید تا می‌توانیم اثر هنری را به واقعیت نزدیک کنیم و تصور تولید کننده اثر هنری را به تصویر واقعی نزدیک کنیم. تصور او که نزدیک شود، تصویری هم که برای ما می سازد به واقعیت نزدیکتر است.
اثر هنری صرف سرگرمی بی‌خاصیت نمی‌خواهد باشد. باید اطلاعات تاریخی مخاطب و بصیرت و بینش او را بالا ببرد و او را با هویت ملی و دینی خود آشنا کند. حتی فیلم‌های طنز هم که می‌خواهد ساخته شود باید یک پشتوانه فکری فرهنگی داشته باشد؛ چه چیزهایی را می‌سازد؟ چه چیزهایی را خراب می‌کند؟ چه برسد به بحث دفاع مقدس که یکی از نقاط درخشان تاریخی ما هست که علی رغم همه همبستگی و وحدتی که بین دشمنان ما برای حمله به ایران و از بین بردن انقلاب اسلامی بود، ما مقاومت کردیم و یک وجب از خاکمان را ندادیم. همچنین ما می‌خواهیم یک اثر هنری تولید کنیم برای نسلی که اصلاً تجربه‌ای از جنگ و دفاع مقدس ندارد و یا برای نسل‌های آینده؛ خب ما چه چیزی را به او نمایش می‌دهیم؟ قطعاً بررسی فکری می‌خواهد هم دیدگاه امام و رهبری را می‌خواهد و هم اتفاقات واقعی که افتاده، واقعاً وقایع نگاری شود و ببینیم انعکاس آن وقایع چقدر در فیلم می‌آید؟
وقتی استعداد خانم قیدی در ساختن فیلم دفاع مقدس معلوم شده است و ایشان می‌تواند در این عرصه حرکت کند و پتانسیل آن را دارد و استعدادش را نشان داده؛ دغدغه زن دارد، دغدغه حضور زن در دفاع مقدس را دارد، توانمندی ساختن فیلم دفاع مقدسی هم دارد؛ پس شما یک استعداد خوب را شناسایی کردید. حمایت فقط مالی نیست، باید حمایت فکری کرد. نقاط ضعف او را شما حمایت کنید. من اگر باشم از ایشان کمک می‌گیرم و برای فیلم بعدی از حالا گامش را برمی‌دارم؛ یک گام قوی که به تاریخ، به زنان آینده و دنیا کمک کند.
به نظر من این‌ها نقاط خلاءای است که تلاش می‌کنیم پیشنهاد بدهیم و فضای فکری مدیران فرهنگی کشور را به این سمت ببریم که فقط به فکر فروش گیشه نباشیم و یا حتی فکر یک سری آبروهایی که بعد از تولید فیلم تازه به آن فکر می‌کنند. اگر واقعاً شاخصه‌هایی برایشان مهم است باید موقعی که آن سناریو نوشته می‌شود به آن فکر کنند، نه اینکه اثری را تولید کنند و تازه به این نتیجه برسند که باید حمایتشان را از روی آن فیلم بردارند و کارگردان ما را هم که شجاعت و دغدغه داشته و آمده در این حوزه فیلم ساخته؛ ما این را بیاییم اول کار حمایت کنیم و بعد وقتی ببینیم آن اثر مطلوب و متناسب تولید نشده، به این شیوه او را کنار بگذاریم. خانم قیدی به من گفتند دیگر در این عرصه فیلم نمی‌سازم! بنابراین نتیجه این می‌شود که هم یک دلسردی ایجاد می‌شود و هم اثر فیلم که این همه نسبت به آن هزینه شده -فیلم جنگی ساختن هم سخت است و هم خیلی هزینه بر- می‌توانست خیلی غنی‌تر و بهتر از این باشد. نهایتاً هم هدفی که تمام ما برای آن تلاش می‌کنیم یعنی مقدمه سازی برای ساختن تمدن اسلامی، این رخ نمی‌دهد.
امیدوارم نهادهای فرهنگی به این مسئله فکر کنند و با نهادهای علمی ارتباط برقرار کنند و تعداد مشاورین کنار دست کارگردان را بالا ببرند و زمینه‌های گفتگو را بیشتر فراهم کنند. این گفتگو که ما الان می‌کنیم کاش قبل از ساخته شدن فیلم مطرح می‌شد و آن موقع که سناریو نوشته می‌شد ما روی خود متن کار می‌کردیم. امیدوارم در دوره‌های بعدی این اتفاق بیفتد.
