برای «ایرج» که کویری در صدایش بود
۲۰ سال پیش در چنین روزی، بم لرزید تا نوای «گلپونهها» خاموش شود و دیگر کسی با «حال آشفته»، «موسم گل» را یادآور نشود. او «سکوت» کرد و دیگر از «خزان و آرزو» نگفت. کم‌کم داشت «بوی نوروز» در فضا می‌پیچید که «بی‌کاروان کولی» رفت که رفت.
۲۰ سال از خاموش شدن صدای ایرج بسطامی می‌گذرد. آوازخوانی در زلزله بم جان باخت و ۵ دی‌ماه ۸۲ جاودانه شد.
بسطامی که در ۴۶ سالگی بدرود حیات گفت، در سال ۱۳۳۶ در شهرستان بم متولد شد و از سن بسیار پایین به آواز خواندن علاقه نشان داد. او سال‌ها ردیف‌های آوازی را در مکتب تهران و سبک استاد عبدالله‌خان دوامی را نیز نزد عمویش یدالله بسطامی فرا گرفت و در ۲۲ سالگی به جرگه‌ی شاگردان محمدرضا شجریان پیوست. بسطامی مدت‌ها بعد در خانه شجریان با زنده‌یاد پرویز مشکاتیان (آهنگساز و نوازنده سنتور) آشنا و این آشنایی به شروع همکاری بسطامی با گروه «عارف» منجر شد.
پرویز مشکاتیان درباره‌ی آشنایی‌اش با ایرج بسطامی گفته بود: «اولین‌بار ایرج بسطامی را در خانه‌ی محمدرضا شجریان دیدم. در آن زمان ما «چاووش» را داشتیم. به خاطر شرایط اجتماعی آن زمان به خواننده‌های بیشتری با صدای متفاوت نیاز داشتیم. من پشت در کلاس آواز استاد شجریان نشسته بودم تا هنرجوها من را نبینند. از آنجا بود که از صدای بسطامی خیلی خوشم آمد. ایشان صدای خوبی داشتند و مثل همه آدم‌های کویرنشین آدم خیلی مهربان و خوبی بود. بعد از کلاس مدتی با او صحبت کردم تا با نقطه نظراتش راجع به هنر و آواز و انگیزه خواندش آشنا شوم ولی آنقدر ساده یافتمش که مصمم شدم تا با او یک سالی در مورد قضایای پیرامونی سوای موسیقی به گپ و گفت‌وگو بنشینم.»
حاصل آشنایی بسطامی و مشکاتیان آلبوم‌های «افشاری مرکب»، «مژده بهار»، «افق مهر» و «وطن من» بود. «افشاری مرکب» که به عنوان نخستین اثر بسطامی در سال ۱۳۶۸ منتشر شد، با چند شب اجرا در تالار رودکی هم همراه بود و موفقیت‌هایی را با این هنرمند که آن زمان ۳۳ ساله بود، به همراه داشت.
همکاری بعدی بسطامی سال ۱۳۷۱ با گروه «دستان» و حمید متبسم شکل گرفت که حاصل آن انتشار آلبوم «بوی نوروز» بود. او آثار زیادی را در همکاری با حسین پرنیا، کیوان ساکت، محمدرضا درویشی و … منتشر کرد. با این حال، معروف‌ترین اثر این هنرمند همان «گلپونهها» است که پس از مرگش نیز شهرت بسیار پیدا کرد. «گلپونهها» تنها اثر تصویری زنده‌یاد ایرج بسطامی است که به کنسرت گروه «همایون» در دهه ۷۰ تعلق دارد.
ایرج بسطامی در سن ۴۰ سالگی به اوج فعالیت‌هایش رسید و در طول ۱۴ سال فعالیت، ۱۱ آلبوم موسیقی از خود به یادگار گذاشت. آوازهای او بیشتر بر پایه‌ی سنتور بود. با این حال به‌دلیل مشکلات معیشتی، ایرج بسطامی از سال‌های پایانی دهه‌ی ۷۰ دیگر کار جدی نکرد.
محمدرضا درویشی درباره زنده‌یاد بسطامی معتقد است: «ایرج با مرگ، به هنرش زندگی بخشید.»
محمدرضا شجریان نیز درباره‌ی آواز این هنرمند گفته بود: «بسطامی! خداوند گوهری به تو داده و من می‌خواهم این گوهر را شکل بدهم. او ۶ سال شاگرد من بود. تا میانه‌ی دوره عالی هم با من کار کرد. آینده خوبی برایش پیش بینی می‌کردم. گلی بود که خیلی زود پرپر شد. افسوس که او دولت مستعجل بود.»
زنده‌یاد پرویز مشکاتیان نیز درباره‌اش معتقد بود: «ایرج خواننده‌ای بی‌بدیل در کار خود بود. صدایش پخته بود و کویری. راز ماندگاری ایرج در صدایش بود.»
منبع: ایسنا
