پیامبر اکرم (ص) در کشورمان غریب است

جلسه نقد و بررسی کتاب «به امید دیدار» نوشته مریم شریف رضویان با حضور سعید طاووسی مسرور، کامران پارسی نژاد و احمد شاکر به عنوان منتقدان در کتابفروشی به نشر برگزار شد.

مریم شریف رضویان نویسنده کتاب در این نشست گفت: نوشتن برای حضرات معصومین (ع) به خصوص در عرصه داستان و رمان خیلی مشکل است چون اجازه نداریم هر چیزی را در داستان به ایشان نسبت دهیم و از تخیل استفاده کنیم.

شریف رضویان با اشاره به اینکه نگارش اثر بیش از دو سال طول کشید افزود: من سعی کردم با بهره‌گیری از تمام تجربیات نویسندگی، داستان را به گونه ماجرا محور بنویسم. در این مسیر نیز از راهنمایی‌های استاد سرشار بسیار بهره بردم. امیدوارم در خور حضرت باشد و مورد قبول ایشان واقع شود.

وی گفت: من ابتدا اصرار داشتم شخصیت اصلی را حضرت زهرا (س) قرار دهم اما از آن جایی که از حضرت زهرا (س) قبل از رحلت پیامبر، روایات تاریخی و نقل قول مستند نداریم که بتوان به صورت داستان درآورد و حتی از زندگی شخصی ایشان نیز اطلاعات مستند نداریم از این امر منصرف شدم. بنابراین شخصیت اصلی را فرد دیگری قرار دادم که شاهد زندگی حضرت باشد و از آن طریق روایت‌های که تاریخ نقل شده از زبان این شخصیت بیان شود.

نویسنده کتاب «به امید دیدار» با اشاره به اینکه نمی‌توان به تمام مقاطع زندگی ائمه معصومین (ع) در داستان پرداخت، افزود: نویسنده که می‌خواهد داستانی تاریخی در مورد ائمه معصومین (ع) بنویسد در گام نخست باید دایره اطلاعات خود را با مطالعه فراوان و پژوهش در تاریخ وسیع کند، آنقدر مطالعه و فکر کند تا با آن شخصیت آشنا و صمیمی شوند در آن صورت می‌تواند کار درخور شایسته‌ای بنویسد. گاهی نمی‌توان تمام مقاطع زندگی ائمه معصومین (ع) در داستان بیان کرد بلکه باید به برخی مقاطع از زندگی از ائمه معصومین پرداخت که در تاریخ در مورد آن گفته شده است.

«به امید دیدار» رمانی تاریخی با جنبه‌های مطالعاتی در رشته‌های علوم انسانی

کامران پارسی نژاد، کارشناس و منتقد ادبی که کار نظارت ادبی کتاب «به امید دیدار» را بر عهده داشته، در این نشست گفت: این اثر حاصل دو سال کار نگارش خانم شریف رضویان و جلسات پیوسته‌ای است که با آقای طاووسی مسرور و احمد شاکری داشته‌ایم. در این جلسات کارشناسی وقایع تاریخی که در داستان بازگو شد به کرات مورد بررسی قرار گرفته است. چرا که اگر در نگارش رمان‌های تاریخی به خصوص در حوزه زندگی ائمه معصومین (ع) کارشناسی تاریخی صورت نگیرد اثر با اشتباهات تاریخی بسیار ممکن است چاپ شود. در نگارش این اثر می‌توان گفت خانم رضویان به امر پژوهش بسیار پایبند بودند به گونه‌ای که زحمت پژوهش‌های تاریخی اثر بیش از سه برابر نوشتن آن بود.

پارسی‌نژاد افزود: آنچه که در نگارش کتاب «به امید دیدار» بسیار تاکید شده این بود که اثر به ادبیات بومی و اقلیمی نوشته شود. در مورد زندگی ائمه معصوم (ع) به گونه‌ای بنویسم که مخاطب خود را در آن زمان ببیند. شغل‌ها، صنف‌ها، جریان‌های سیاسی اجتماعی، مکان‌ها، نوع تغذیه، لباس، حرف‌ها و حدیث‌ها را حس کند. از این رو خانم شریف رضویان در حوزه ادبیات اقلیمی بسیار پژوهش کردند تا بتواند توصیف دقیقی از مکان‌ها، فضا و اشیا و … را در رمان خود بیاورند. در این اثر مخاطب، بخشی زنده‌ای از تاریخ را می‌تواند ببیند. فضای زنانگی و لطافت کلام راوی تناسب زیادی با حضرت زهرا (س) دارد. وجود و ساحت حضرت محور اصلی داستان است. تمام چینش‌ها، فضاسازی‌ها و محیط حجاز به خوبی توصیف شده است.

این کارشناس ادبی گفت: نویسنده در نگارش اثر سعی کرده مکنونات قلبی آدم را ترسیم کردند، حس‌های درونی آدم‌ها به نحو احسن در جای خودش بیان می‌شود. اثر کاملاً رمان است و زندگی نامه داستانی نیست. رمان تاریخی است که جنبه‌های مطالعاتی بسیاری در رشته‌های علوم انسانی دارد.

نگارش رمان تاریخی مستلزم پژوهش فراوان است

سعید طاووسی‌مسرور، نویسنده و پژوهشگر حوزه تاریخ اسلام و تشیع نیز گفت: آن طور که سخت گیری در پژوهش تاریخی اعمال می‌شود، قطعاً در نگارش آثار داستانی اعمال نمی‌شود چون اینها دو ساحت متفاوت است. اما باید روایت اثر در چارچوب‌های کلی و قالب جزئیات منطبق بر تاریخ باشد و در جاهایی که تاریخ ساکت است خیال پردازی درست و زیبا انجام داده شود و از روایاتی استفاده کند که صحت تاریخی دارند اشکالی ایجاد نمی‌کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در نگارش رمان مهم است جنبه خیال و هنر در آن رعایت شود. قهرمان خیالی در رمان باید منطبق به زمانی باشد که رمان در آن فضا روایت می‌شود و این امر مستلزم پژوهش تاریخی در زمان روایت اثر است. خانم شریف رضویان برای نگارش «به امید دیدار» بسیار زحمت کشیده و سعی کرده در نگارش اثر به پژوهش‌های تاریخی پایبند باشد.

او با اشاره به اینکه تعداد کتاب ها و آثار حضرت رسول اکرم (ص) در کشور بسیار کم است، گفت: پیامبر اکرم (ص) در کشور ما غریب است و آثار در مورد ایشان کم نوشته می‌شود. کتاب «به امید دیدار» در دوره زندگی رسول الله روایت می‌شود، اگر چه داستان زندگی حضرت زهرا (س) است. جاهلیت و اسلام را با یکدیگر مقایسه کرده است، زیست جامعه مدینه را در کنار زیست جاهلیت به تصویر کشیده و شعار نداده بلکه خواننده با خوانش اثر متوجه تحول آن دوره زمانی می‌شود. فضا و فرهنگ جاهلی بلکه زیست جاهلی را تصویر کرده و نویسنده در آن فضای اسلام، انصار و …را به خوبی روایت می‌کند.

محدویت‌های نگارش رمان تاریخی

احمد شاکری نویسنده و منتقد ادبی نیز در این نشست گفت: «به امید دیدار» محصول و نتیجه علمی و عملی ثمره ادبیات ما در حوزه ادبیات تاریخی است. مهم است در جای درستی از تاریخ قرار بگیریم و از تجربیات در این باره محقق شده استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه در زمینه تولید و انتشار رمان تاریخی کم کار کردیم، افزود: در نگارش آثار رمان تاریخی به خصوص رمان زندگی ائمه معصومین (ع) ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های وجود دارید که تنها محدودیت تاریخی نیست بلکه محدودیت کلامی، فقهی و اخلاقی داریم که مطالعه در رشته‌های مضاعف بر ادبیات را می‌طلبد که باید بگوییم در این زمینه کار کردیم و خیلی ضعیف هستیم. برای نگارش کتاب «به امید دیدار» زحمات زیادی کشیده شده و راهنمایی‌های مسئولانه استاد طاووسی مسرور در این اثر قابل تقدیر است.

شاکری گفت: دشواری نوشتن از رمان تاریخی تنها به برزگان، اهل بیت (ع) منحصر نمی‌شود بلکه نوشتن رمان تاریخی برای شخصیت‌های، انسان‌های فرهیخته و در مراتبی نوشتن از انسان مشکل است. ساحت ائمه معصومین (ع) بسیار فراتر است که ما بدان چیره شویم. ما باید در روایت داستانی شخصیت ائمه معصوم را بشناسیم و به دیگران بشناسانیم.

وی افزود: نقطه ضعفی که در آثار داستانی داریم لزوماً مربوط به شخصیت‌های قدسی نیست؛ در خصوص شخصیت‌های منفی هم این ضعف را داریم. ما در شناساندن شخصیت منفی هم خیلی باید کار کنیم. در این زمینه قوت و قدرت کافی نداریم. کتاب «به امید دیدار» داستان خواندنی است که نثر خیلی ساده دارد و خدمتی به ادبیات محسوب می‌شود. در این اثر زندگی حضرت زهرا (س) به نحوی حاشیه‌ای روایت می‌شود که خوانش این اثر برای بانوان و دختران جوان مفید است. شخصیت اصلی رمان زن است. راوی زن است و مضمون هم جایگاه زن است و نشان می‌دهد که جایگاه زن از دوران جاهیلت تا در دامن اسلام چه مراتبی را طی کرده است.

منبع: مهر