نگاه به فلسطین در شعر شاعران زن عرب چگونه است؟

نشست «ریشه های طوفان الاقصی در شعر شاعران عرب» با حضور سمانه خلف زاده پژوهشگر و مترجم ادبیات عرب توسط دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری در قالب همایش شناخت و تحلیل نظام نشانگانی طوفان الاقصی در سالن ۴۰۲ حوزه هنری انقلاب اسلامی برگزار شد.

خلف زاده در ابتدای این جلسه با اشاره به نمود مقاومت مردم فلسطین و بیان دردهای‌شان در شعر شاعران عرب گفت: این شاعران فقط برخورد احساسی و عاطفی با مسأله فلسطین نکرده‌اند بلکه در کنار ابراز اندوه و رنج مردم فلسطین، به حماسه و مقاومت آنان و افشای شرارت اسراییل هم پرداخته‌اند.

وی با اشاره به تاریخچه‌ای از بحث ادبیات پایداری در جهان، افزود: یک سری از ادیبان فرانسه درجنگ جهانی دوم به بحث ادبیات مقاومت پرداخته‌اند اما این ادبیات، با ادبیات مقاومتی که بعد از اشغال فلسطین ظهور کرد قابل مقایسه نیست. این را با قدرت در اشعار غسان کنفانی، شاعر مطرح فلسطینی، می‌بینیم که از ابتدا بر ماندن و مقاومت تاکید کرد.

خلف زاده گفت: ریشه‌های طوفان‌الاقصی از ابتدا در نهاد مردم فلسطین ازجمله شاعران، که نماینده جامعه هستند، وجود دارد و این شعرها وجه تاریخی هم دارد.

وی در ادامه به بحث افشای شر در شعر شاعران عرب از جمله «رفعت الصلیبی» از اردن و «صالح‌بن علی‌الخلاصی از عمان» و «محمد بن سراج مراکشی» اشاره کرد و گفت: صالح در قصیده‌ای روایی با عنوان «الدماء الطاهرات» به نقش کشورهایی که در ظلم با فلسطین با اسراییل همسو بودند نیز اشاره می‌کند. محمد بن سراج مراکشی هم در شعری به دروغ بودن پیمان «بالفور» پرداخته و از آن پیمان انتقاد شدید کرده است. در این اشعار به قضایای تاریخی هم می‌پردازند و فقط از درد و اندوه صحبت نمی‌شود.

مقاومت مردم فلسطین در ادبیات عرب محور شده و اکثر ادیبان عرب به آن پرداخته‌اند. نشانه‌های شعر فلسطین حتی در شعر شاعران کشورهایی چون عربستان و امارات و بحرین و کویت هم، که حکام‌شان موضعی در مقابله با اسراییل نداشته‌اند، هم دیده می‌شود. عربستان و امارات اکنون می‌خواهند نشانه‌های شعر فلسطین را از ادبیات عرب بگیرند چون نشانه‌هایی مثل بازگشت و مقاومت و غاصب بودن صهیونیسم را به وفور در شعر شاعران شأن می‌بینیم.

محمد مهدی الجواهری، که شاعری نترس و قدرتمند بوده است، در قصیده‌ای به عنوان «قصیده الدامیه» به معنی «قصیده خونین» دارد که در آن همان کاری را می‌کند که امروز طوفان الاقصی کرده است. او از سازمان‌های بین‌المللی به این خاطر که کاری برای ملت مظلوم نمی‌کنند، انتقاد کرده و گفته نباید در انتظار اقدامات آنان بنشینیم و باید متکی به خود باشیم. شاعران کویت، که نماینده مردم کویت هستند، هم دارند در باره فلسطین شعر می‌گویند

وی در ادامه به شعر بانوان در خصوص مسأله فلسطین پرداخت و گفت: «سعاده‌الصباح» که از شاعران مطرح کویتی است، شعری درباره کودکان فلسطینی دارد. یا نازک الملائکه، که از شاعران مطرح عرب و عراقی است، نیز شعری مطرح در باره موضوع فلسطین دارد. او یک زن است و توقع برخورد عاطفی و لطیف از او داریم ولی این شاعر در یکی از شعرهایش در کنار اندوه و عاطفه‌ای که در شعرش هست می‌گوید که این اندوه روزی تمام می‌شود و بحث ترغیب به دفاع و حماسه و بازگشت به فلسطین غصب شده را مطرح می‌کند.

این پژوهشگر زبان و ادبیات عربی در ادمه افزود: من شعر شاعران ۱۶ کشور عربی را بررسی کردم و پی بردم که حتی بحث مقاومت نظامی در شعر شاعران عرب، به خصوص در شعر شاعران عراق مشهود است. حتی شاعران عربستان هم برای فلسطین شعر گفته اند. در واقع، طوفان‌الاقصی از زمانی شکل گرفته که اسراییل ناجوانمردانه فلسطین را غصب کرد.

وی در پایان به شعری از یک شاعر فلسطینی به عنوان پایان‌بخش برنامه پرداخت و گفت: «راشد حسین» از شاعران خوب فلسطین است و شعری با عنوان «القدس و الساعه» به معنی «ساعت در قدس» دارد که در آن بحث مقاومت را مطرح می‌کند و از دردهایی سخن به میان می‌آورد که بر فلسطینیان روا داشته شده و ترغیب به حماسه و انجام کاری متکی به خود دیده می‌شود. او در این شعر از زبان کودکی که پاهایش در بمباران قطع شده می‌گوید، حتی اگر مرا بکشید / اینجا در زیر خاک می مانم / و راهی ندارم جز اینجا ماندن / حتی اگر گوری مقاوم باشم. و در پایان این شعر می‌گوید: هر که در قدس زاده شود / سرانجام بمب خواهد شد / و باور کنید / هر که زیر سایه بمب‌ها زاده شود / روزی بمب خواهد شد.

این شاعر، که هم به زبان فارسی شعر می‌گوید و هم عربی، درپایان با اشاره به اینکه امروز شعر در جبهه مقاومت می‌تواند خیلی اثرگذار باشد گفت: در سفری که اخیراً به لبنان داشتم، با اهالی رسانه لبنان صحبت کردم و همه به ضعف محتوای رسانه‌ای انتقاد داشتند.

منبع: مهر