روزنامه‌نگاری انقلاب؛ از خطاهای جبران‌ناپذیر تا شهوت دیده‌شدن

نشست «روزنامه‌نگاری انقلاب اسلامی» با حضور مهدی فضائلی معاون دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب اسلامی در دومین روز نمایشگاه رسانه های ایران برابر با ۳۰ بهمن‌ماه برگزار شد.

فضائلی در این نشست با بیان اینکه روزنامه‌نگاری سه دوره دارد؛ از جمله «قاجار»، «پهلوی اول و دوم» و «انقلاب اسلامی» گفت: مقطع سوم روزنامه‌نگاری از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی شروع شده است و همچنان ادامه دارد. بحث‌های متنوع و متعددی درباره تاریخچه مطبوعات وجود دارد و از مناظر مختلفی می‌شود آن را بررسی کرد. عرصه مطبوعات همیشه یکی از مهمترین عرصه‌هایی بوده است که می‌شود درباره آن حرف زد.

مطبوعات بعد از انقلاب طبق قانون آزادند

وی افزود: مطبوعات در دوره پهلوی اول و دوم شرایطی داشت که با پیروزی انقلاب از نظر کمی و کیفی تغییرات اساسی در آن رخ داد. در پهلوی دوم وضعیت مطبوعات به نحوی بود که محتوا قبل از انتشار توسط حکومت کنترل می‌شد، یعنی نمایندگانی از سوی حاکمیت حضور داشتند که تیترها را کنترل می‌کردند و روزنامه بعد از تایید منتشر می‌شد.

فضائلی ادامه داد: بعد از پیروزی انقلاب و در حال حاضر مطابق قانون اساسی مطبوعات آزاد هستند مگر اینکه مخل برخی امور باشند. با پیروزی انقلاب به تدریج شاهد تغییرات و تحولات در وضعیت کمی و کیفی رسانه‌ها بودیم البته در آستانه پیروزی انقلاب گروهی کار رسانه را کنار گذاشتند، گروهی به خارج رفتند و گروهی ماندند و به فعالیت خود ادامه دادند.

قبل از ورود اینترنت، فضای رسانه‌ای ما کاغذی بود. در حوزه خبرگزاری‌ها هم دو خبرگزاری اصلی وجود داشت که یکی از آنها واحد مرکزی خبر و دیگری خبرگزاری جمهوری اسلامی یعنی ایرنا بود

وی افزود: به تدریج تعداد روزنامه‌ها و نشریات در حوزه‌های مختلف با موضوعات متنوع بیشتر شد. تجربه رسانه‌ای من به دهه هفتاد مربوط می‌شود، اتفاقی که در آن دوران رخ داد و فضای رسانه‌ای ما را تحت تاثیر قرار داد ورود اینترنت به کشور بود. قبل از ورود اینترنت، فضای رسانه‌ای ما کاغذی بود. در حوزه خبرگزاری‌ها هم دو خبرگزاری اصلی وجود داشت که یکی از آنها واحد مرکزی خبر و دیگری خبرگزاری جمهوری اسلامی یعنی ایرنا بود.

معاون دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب اسلامی ادامه داد: محتوای واحد مرکزی خبر عمدتا برای رادیو و تلویزیون تهیه می‌شد و تلکس مطبوعاتی آن اشکالات زیادی داشت. تولید خبر توسط مطبوعات بسیار کم انجام می‌شد، در واقع مطبوعات به دلیل نیروی انسانی و سرعت، وابستگی به تلکس داشتند و اخباری که توسط تلکس‌ به دستشان می‌رسید، منتشر می‌کردند اما در حوزه مصاحبه و گزارش‌نویسی قضیه کمی متفاوت بود اما ایرنا محتوا تولید می‌کرد.

وی تاکید کرد: در نیمه دوم دهه هفتاد با رونق اینترنت اتفاقات تازه‌ای رخ داد که خبرگزاری‌های جدیدی متولد شد مثل فارس و مهر. همچنین سایت‌های خبری فعالیت‌های خود را شروع کردند که شاهد فضای جدیدی بودیم.

وی درباره ویژگی‌های روزنامه‌نگار تراز انقلاب مطرح کرد: یک روزنامه‌نگار تراز انقلاب باید چند ویژگی داشته باشد؛ باید ماهر و توانمند باشد. روزنامه‌نگاری بدون مهارت امکانپذیر است، ولی خطاهای جبران‌ناپذیری دارد پس باید تلاش کنیم روزنامه‌نگار آموزش‌های حرفه‌ای را کسب کند. بخش دیگر نوع نگاه و رویکرد، رفتار و اخلاق روزنامه‌نگار تراز انقلاب است که بسیار مهم است. وجه تمایز روزنامه‌نگار تراز انقلاب با دیگران همین است.

روزنامه‌نگاری انقلابی باید وجاهت اخلاقی داشته باشد

فضائلی در ادامه گفت: روزنامه‌نگار چه انقلابی چه غیرانقلابی باشد بالاخره مهارت‌هایی کسب می‌کند اما به لحاظ فکری و رفتاری از خبرنگاران دیگر متمایز می‌شود. پس باید وجاهت اخلاقی داشته باشد، یعنی بایدها و نبایدها را شرعی و اخلاقی رعایت کند و این بسیار مهم است.

وی افزود: تمامی آنچه که در مباحث فقهی و اخلاقی داریم مثل غیبت نکردن، افترا نزدن و… در فضای رسانه‌ای مورد اهمیت است به دلیل ضعف آموزش در این حوزه‌ها و آشنا نبودن با مسایل فقهی و اخلاقی یا به دلیل هیجانات ناصحیح و شهوت خبری برخی به این موارد پایبند نیستند. اگر فضای رسانه‌ای با معیارهایی دینی و اسلامی همراه با توانمندی باشد، می‌توانیم نقش سازنده‌ای برایش قایل شویم و پیش نیاز آن آشنا شدن خبرنگاران ما به این وجوه اخلاقی و پایبندی به آنهاست.

فضائلی تاکیدکرد: در این صورت دیگر خیلی از محتواها تولید نمی‌شود، امروز شهوت دیده شدن در فضای رسانه‌ای عده‌ای را تحریک می‌کند که چارچوب‌های اخلاقی را زیر پا بگذارند و به برخی محتواها تن بدهند. به تبع این محتوا، افرادی بیشتری که با این حوزه آشنا نیستند این موارد را توزیع می‌کنند، در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند و شاهد اتفاقات نامناسب هستیم.

امروز شهوت دیده شدن در فضای رسانه‌ای عده‌ای را تحریک می‌کند که چارچوب‌های اخلاقی را زیر پا بگذارند و به برخی محتواها تن بدهند

وی درباره اوج و افول روزنامه‌نگاری عنوان کرد: قبل از انقلاب روزنامه‌نگاری اوجی نداشت اما بعد از انقلاب برخی فعالیت‌ها شروع شد البته باید این «اوج» را تعریف کنیم. اگر منظور ما شمارگان مطبوعات است که باید بگویم یک دوره اوج داشتیم که در اواخر دهه شصت و اوایل هفتاد بود که بیشترین شمارگان روزنامه را داشتیم و بعد با افتی مواجه شدیم. بخشی از این افت به فناوری‌ها برمی‌گردد مثلا در آن دوران تیراژ هفتصدهزارتایی داشتیم.

وی تصریح کرد: به لحاظ محتوایی هم هرچه جلو آمدیم توانمندی ما افزایش پیدا کرد که به دلیل تکثر رسانه‌ها و فعالان آن بود. الان تعداد فعالان به نسبت دهه‌های ابتدایی انقلاب افزایش چشمگیری پیدا کرده است، البته امروز از جهاتی نسبت به کار رسانه‌ای آسان‌گیری می‌شود. در دهه شصت ورود به مطبوعات کار سختی بود، امروز اما متاسفانه این مسأله بیش از حد آسان شده و به دلیل همین ورود آسان، پختگی لازم و برخی ویژگی‌ها را نداریم.

فضائلی اظهار کرد: یکی از مسایل تولید محتواست. امروز بعضاً تولیدات عمیق و جریان‌سازی نداریم. مثلاً در زمان جشنواره مطبوعات، کیفیت آثار کیفیت قابل قبولی نیست البته آثار خوبی هم داریم که تعداد آن اندک است.

فضائلی در پایان توضیح داد: امیدوارم روز به روز فضای رسانه‌ای هم به جهت حرفه‌ای و هم اخلاقی ارتقا پیدا کند و شاهد رسانه‌های تاثیرگذار به شکل صحیح باشیم. امیدوارم حداقل به موازات تکثر آنها، شاهد کیفی و موثر شدن رسانه‌ها هم باشیم.

منبع: ایرنا