گروه سینمایی «فرهنگ» جایگزین «هنروتجربه» می‌شود؟

محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی خبر از ایجاد گروه سینمایی «فرهنگ» را داده است اما هنوز مشخص نیست که کدام دسته از آثار قرار است در چنین گروه سینمایی اکران شوند از این رو در یادداشت پیش رو ۲ گمانه زنی برای انتخاب آثار در گروه سینمایی «فرهنگ» درنظر گرفته شده است که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

سناریو اول؛ گروه «فرهنگ» یا «هنروتجربه» مساله این است!

بیش از یک دهه است که سینمای ایران با ورود کارگردانان جوان و در پی آن نگاه‌های تازه به این هنر با موج جدید تولید فیلم‌های هنری و یا همان به اصطلاح آثار غیرتجاری مواجه شده است. آثاری که برخی از آنها در این سال‌ها توانسته توجه مخاطبان را به سمت خود جلب و اسباب رضایت این گروه از علاقه مندان به سینما را فراهم کند.

با افزایش نقدهای مثبت نسبت به این آثار در سینمای ایران، تمایل به تولید چنین فیلم‌هایی نیز افزایش پیدا کرد به گونه‌ای که در چندین دوره از جشنواره فیلم فجر بخشی را برای نمایش این دسته از فیلم‌ها البته با عنوان «هنر و تجربه» در نظر گرفتند. هرچند تولید بخشی از این آثار هزینه چندانی به همراه نداشت و می‌توان آنها را آثار «لوباجت» یا «کم هزینه» خواند اما باز هم برای بازگشت سرمایه تولید، باید فضای مناسب برای اکران این فیلم‌ها فراهم می‌شد تا تهیه کنندگان چنین آثاری که عمدتاً در بخش خصوصی فعال بودند بتوانند به چرخه تولید چنین فیلم‌هایی ادامه دهند.

اما مساله این بود که سینماداران به دلیل استقبال کمِ مخاطبان از چنین آثاری تمایل کمتری به اکران این فیلم‌ها در سینماهای خود داشتند و فرصت زیادی برای نمایش آنها در سینماها فراهم نمی‌شد؛ به همین دلیل تصمیم گرفته شد گروه سینمایی به نام «هنر و تجربه» شکل بگیرد تا نظمی در اکران فیلم‌هایی از این دست و با هدف ایجاد فرصت برای اکران آثار غیرتجاری فراهم شود.

ایده‌ای که مورد استقبال مخاطبان سینما و صد البته سینماگرانی که در این حوزه فعالیت می‌کردند، قرار گرفت؛ هرچند این طرح قدمی مثبت به سمت اکران و فروش آثار غیر تجاری بود اما همانند هر طرح دیگری نیز با مشکلاتی مواجه بود و همچنان است که از آن جمله می‌توان به عدم ثبات سانس‌های نمایش فیلم‌ها، پراکندگی سالن‌های نمایش و یا اختصاصی سانس‌های سوخته برای نمایش آثار که معمولاً علاقه مندان به این نوع از سینما در چنین ساعت‌هایی درگیر فعالیت‌های روزانه خود بودند، اشاره کرد به همین دلیل همین تعداد معدود از مخاطبان هم فرصت چندانی برای تماشای این فیلم‌ها در سینما ندارند و بسیاری از آثار قابل توجه در چارچوب فیلم‌های «هنروتجربه» یا دیده نمی‌شوند یا کمتر فرصت دیده شدن برایشان فراهم می‌شود.

هرچند گاهی مدیران این بخش که خود نیز جزو مدیران جوان به شمار می‌روند تلاش‌هایی برای رونق این گروه سینمایی می‌کنند اما باز هم این تلاش‌ها نتیجه چندانی به همراه ندارد. اما دلیل توضیحاتی که ارائه شد، توجه به صحبت‌های جدید محمد خزاعی رئیس سازمان سینمایی است که به تازگی درباره شکل گیری گروه سینمایی جدیدی با نام گروه سینمایی «فرهنگ» توضیحاتی بیان کرده است. ابتدا که چنین خبری را می‌خوانیم با خود فکر می‌کنیم که این گروه سینمایی جدید قرار است چه نوع از سینمایی را در خود جای دهد اما با مطالعه کامل خبر متوجه می‌شویم که اولین اشاره خزاعی به ساماندهی و حمایت از اکران فیلم‌های غیرتجاری است.

نکته این است که ایجاد چنین گروه سینمایی خود می‌تواند به نوعی موازی کاری با گروه سینمایی «هنروتجربه» باشد چرا که تقریباً همان مسئولیت‌هایی که «هنروتجربه» برای اکران فیلم‌های هنری و غیرتجاری داشت برای گروه سینمایی فرهنگ نیز تعریف شده است.

مساله اینجاست که مخاطبان و سینماگران با ساز و کار این گروه سینمایی بعد از تمام این سال‌ها آشنا شده اند و با وجود تمام کم و کاستی‌ها باز هم برای تماشای آثار مورد نظر خود به سینماهای «هنر وتجربه» می‌روند. بهتر نبود سازمان سینمایی به جای ایجاد یک گروه سینمایی جدید که با این تعاریف چیزی جز سردرگمی مخاطبان و فیلمسازان ندارد روند توسعه فعالیت‌های «هنروتجربه» را تسهیل می‌کرد تا فیلم‌های هنری، تجربی و غیرتجاری در همین گروه به نمایش در می‌آمدند؟

البته محمد خزاعی پیشنهادهای قابل توجهی برای شکل گیری این گروه سینمایی از جمله در نظر گرفتن ساعت اکران فیلم‌ها از ساعت ۱۴ تا ۲۲ به صورت مداوم و … مطرح کرده است اما کاش این امکان برای فیلم‌های گروه «هنروتجربه» فراهم می‌شد تا از میزان سردرگمی‌ها کاسته شود؟ و ۲ گروه سینمایی با موازی کاری یک هدف را دنبال نکنند.

نکته دیگر این است که علاقه مندان به اکران فیلم‌های خود در گروه سینمایی «فرهنگ» باید فرم درخواستشان را به مؤسسه «سینماشهر» ارائه دهند و این به آن معنا است که نمایش چنین فیلم‌هایی کاملاً از زیر مجموعه گروه سینمایی «هنروتجربه» خارج می‌شود.

سناریو دوم؛ اکران فیلم‌های غیرتجاری یا ارگانی

در سناریو دومی که برای این خبر در نظر می‌گیریم، به این مساله توجه داریم که ممکن است منظور رئیس سازمان سینمایی از اکران فیلم‌های غیرتجاری در گروه سینمایی «فرهنگ»، فیلم‌هایی باشد که با سرمایه ارگان‌ها و نهادهای مختلف تولید شده اند و معمولاً در اکران سینماهای کشور با استقبال کمتری نسبت به دیگر آثار مواجه می‌شوند.

صاحبان چنین آثاری در سینمای ایران کاملاً مشخص هستند و هرکدام نیز به نوعی بخشی از مالکیت سینماهای کشور را در دست دارند از این رو مشکلی با اکران فیلم‌های خود ندارند. البته نباید فراموش کرد که سهم عمده تولید فیلم در سینمای ایران توسط همین چند نهاد دولتی انجام می‌گیرد به همین دلیل با توجه به صحبت‌های محمد خزاعی در مورد اکران فیلم‌های غیرتجاری در گروه سینمایی «فرهنگ» می‌توان نتیجه گرفت که حداقل ۷۰ درصد از تولیدات سینمای ایران قرار است در این گروه سینمایی نمایش داده شوند.

از آنجاکه معمولاً تعداد اندکی از آثار سینمایی در چارچوب تعریف فیلم تجاری قرار می‌گیرند و با فروش چشم گیری مواجه هستند و بقیه آثاری که در طول سال اکران می‌شوند فروش متوسط یا ضعیفی دارند پس این امکان وجود دارد که در گروه سینمایی «فرهنگ» اکران شوند که سهم زیادی از همین آثار غیرتجاری را فیلم‌های مورد حمایت ارگان‌ها و نهادهای دولتی شامل می‌شوند و تعداد کم‌تری متعلق به بخش خصوصی هستند.