قرار بود مهندس شوم!/ تصویری گویا از جنگ در «منطقه برخورد»
آلفرد یعقوب‌زاده؛
آلفرد یعقوب زاده با اشاره به اینکه پیش از انقلاب در رشته معماری داخلی درس می خوانده، بیان کرد همزمان با جریان‌های انقلاب اسلامی عکاسی را بدون هیچ تجربه‌ای آغاز و رشته مهندسی را رها کرده است.
آزاده فضلی؛ نمایشگاه آثار آلفرد یعقوب زاده با عنوان «منطقه برخورد» به مدیریت آتوسا آل بویه تا پایان تیر ماه در کارخانه آرگو برقرار است. این نمایشگاه، مروری بر مجموعه عکس‌های این هنرمند عکاس از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷ دارد که با چیدمانی متفاوت در کارخانه آرگو به نمایش درآمده است.
آلفرد یعقوب زاده پس از عکاسی در جنگ تحمیلی، در بسیاری از جنگ‌های جهانی همچون لبنان و چچن حضور داشته و به عکاسی پرداخته است. علاوه بر عکاسی جنگ، او بحران‌های انسانی، شورش‌های سیاسی و مجموعه‌ای وسیع از موضوعات را با عکس‌هایش به صورت مستند روایت کرده است. آثار جنگ یعقوب زاده در ۲ کتاب منتشر شده‌اند؛ «جنگ؛ دو گزارش از جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹)» و «چهره‌های جنگ (۱۳۶۰)».
پوشش خبری گسترده او از منازعه در سرزمین‌های اشغالی طی ۱۳ سال با انتشار کتاب «صلح موعود (۱۳۷۳)» به ثمر نشست. با الهام از فروپاشی کمونیسم و سرآغاز آزادی دینی در شرق اروپا، آلفرد به کندوکاوی همه‌جانبه در حیات مسیحیت در ۲۴ کشور دست زد؛ این طرح عظیم که یک دهه به درازا کشید بر جلد مجلات پرشماری نقش بست و با نمایشگاه‌هایی در پرپینیان، میلان و بوداپست تکمیل شد. به‌علاوه، این عکس‌ها در قالب کتابی جامع با عنوان «مسیحیت در سرتاسر جهان (۱۳۸۱)» منتشر شد.
این هنرمند عکاس در عکاسی خبری افتخاراتی چون جایزه اول World Press Photo، جایگاه اول در American Overseas Press Club و بهترین عکاسی خبریِ NPPA را به ارمغان آورده است. او همچنین جایزه اصلی Festival international du scoop et du journalisme در آنژه و نیز Fuji Europe Awards را دریافت کرده است. یعقوب زاده در دوره‌ای عضو هیأت داوران World Press Photo بوده است. عکس‌های خاص او در مجلات بین‌المللی مشهوری چون اشترن، تایم، جئو، نیوزویک، پاری مچ، اِل (Elle)، فیگارو، نشنال ژئوگرافی، لایف و گاردین نقش بسته و جلدها و صفحات آنها با تصاویر گیرای او آراسته شده است.
در زمستان ۱۴۰۲، آلفرد یعقوب زاده با چاپ کتاب «جنگ؛ مجموعه عکس جنگ ایران و عراق؛ یک مرثیه: ۱۳۵۹-۱۳۶۷» دیگر بار از شواهد اندوه‌بار آغازگاه سفر اودیسه‌وارش در عکاسی پرده برداشت. این اثر جامع تصاویر فراموش‌نشدنی جنگی را در بر دارد که نسلی را تغییر داد و بزرگداشت صمیمانه زندگی‌هایی است که از دست رفتند و زخم‌هایی که هنوز از جنگ بر تنها مانده‌اند. عکس‌های این کتاب هم اکنون در نمایشگاهی به نمایش درآمدند و خبرگزاری مهر نیز به بهانه این نمایشگاه، گفت‌وگویی با این هنرمند عکاس داشته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
آلفرد یعقوب زاده هنرمند عکاس باسابقه درباره این نمایشگاه توضیح داد: با توجه به اینکه ایران نیستم، خبرهای نمایشگاهم را در فضای مجازی پیگیری می‌کنم که هر روز شاهد هستم مخاطبانی از این نمایشگاه بازدید کرده‌اند. این میزان از استقبال به نظر من ۲ کارکرد دارد؛ اول اینکه تماشای این نمایشگاه به نوعی تجدید خاطره است و دوم اینکه برای جوانانی که در دوران دفاع مقدس نبودند و افرادی که مخالف جنگ بودند، اطلاعات جدیدی خواهد داشت. اما در هر حال، تماشای عکس‌ها برای اکثر مخاطبان نمایشگاه صفحه‌ای از تاریخ تلخ بود. اما عکس‌ها را دوست داشتند. همچنین چیدمان و قطع بزرگ عکس‌ها و همچنین محلی که عکس‌ها به نمایش گذاشته شده، جلوه خوبی داشته است. طبق رصدی که داشتم چون عکس‌ها بزرگ است بیشتر مورد توجه قرار گرفته و همین موضوع سبب شده این نمایشگاه به ورک‌شاپی تبدیل شود.
تصویری گویا از جنگ تحمیلی در «منطقه برخورد»
وی با ابراز ناراحتی بابت حضور نداشتنش در ایران، گفت: این نمایشگاه به بهانه انتشار کتاب «عکس جنگ» شامل «مجموعه‌عکس جنگ ایران و عراق؛ یک مرثیه: ۱۳۵۹-۱۳۶۷» برگزار شد. در این نمایشگاه و کتاب، همه چیز درباره جنگ است؛ از مردمی که تحت تأثیر جنگ هستند تا اسرا و شهدا را شامل می‌شود و تصویری گویا از جنگ تحمیلی هشت ساله محسوب می‌شود که مخاطبان در مواجهه با این عکس‌ها، تصور نزدیکی به آن فضا خواهند داشت.
یعقوب زاده، این نمایشگاه و کتاب را یک مستند تاریخی قلمداد کرد و افزود: امیدوارم عکس‌های من یک جریان مثبت برای ثبت تاریخ به راه انداخته باشد، به این معنا که درس عبرتی باشد تا انسان‌ها از جنگ جلوگیری و مشکلات و اختلافات را با صلح حل کنند.
ویژگی‌های عکس جنگی خوب چیست؟
وی در پاسخ به پرسشی درباره ویژگی یک عکس خوب جنگی و اینکه چه المانی باید بیشتر مورد توجه عکاس جنگ باشد، گفت: عکس از جنگ نیز مانند همه عکس‌های دیگر باید واضح باشد، کادربندی و نور درستی داشته باشد، تمام جزئیات سوژه مشخص باشد و در واقع عکسی باشد که بتوانند بدون زیرنویس، حرفش و پیامش را مطرح کند و تمامی این موارد باید در یک عکس خلاصه شود.
این هنرمند عکاس باسابقه درباره چالش‌های عکاسی جنگ توضیح داد: عکاسی از جنگ خیلی ساده نیست و چون گلوله باران و توپ و تانک است، یک عکاس باید در وهله اول مراقب خودش باشد و حفاظت کند و دوم اینکه عکاس نباید جان رزمندگان را به خطر بیاندازد. زمانی که عکاس در صحنه جنگ حضور دارد، باید بر احساساتش غلبه کند و هر لحظه باید دقیق قدم بردارد به این معنی که وقتی اتفاقی رخ می‌دهد، نباید در آن وارد شود بلکه باید در جهت ثبت آن لحظه برآید، چراکه ما چشم و گوش مردم هستیم و مسئولیم که تصویر خوبی ثبت کنیم تا برای مردم جاودانه بماند و از این منظر چالشی بسیار سخت محسوب می‌شود.
ترس‌ها و چالش‌های عکاسی از جنگ
وی عنوان کرد: زمانی که در جبهه‌های جنگ بودم، نه جلیقه و نه کلاه محافظ داشتم و زمانی که عکاسی جنگ را آغاز کردم، تجربه‌ای در عکاسی و همچنین در تمرینات نظامی نداشتم و در حین تجربه جنگ توانستم از خودم محافظت کنم و علاوه بر این، عکس‌هایی نیز ثبت کردم.
قرار بود مهندس شوم!
یعقوب‌زاده در توضیح اینکه چطور به سمت عکاسی مستند اجتماعی و عکاسی از سنت‌های بومی سوق پیدا کرده است، گفت: من قرار بود مهندس شوم چون در حال تحصیل در رشته معماری داخلی بودم اما ترک تحصیل کردم و همزمان با حرکت‌ها و جریان‌های انقلاب اسلامی عکاسی را بدون هیچ تجربه‌ای آغاز کردم و به تدریج عکاسی را تا پیروزی انقلاب و تسخیر سفارت آمریکا ادامه دادم. پس از آن دوران نیز جنگ تحمیلی شروع شد که به جبهه‌ها رفتم و عکاسی جنگ را شروع کردم. ایده‌ای که در رابطه با عکاسی جنگ داشتم بر اساس فیلم‌های جنگی بود که دیده بودم اما تا پیش از آن، رسماً در هیچ جبهه‌ای حضور نداشتم. نزدیک به سه سال در جبهه‌های جنگ عکاسی کردم و پس از آن به لبنان برای ثبت عکس از جنگ رفتم.
تنها جایی که نتوانستم برای عکاسی بروم، کره ماه است!
وی در ادامه توضیح داد: زمانی که در فرانسه زندگی می‌کردم متوجه شدم زندگی فقط جنگ نیست و حداقل زندگی همچون یک گلستان است که در آن خنده و گریه و شادی و غم است و به همین دلیل تصمیم گرفتم از جنبه‌های دیگری از زندگی چون سوژه‌های مستند، مسائل سیاسی در کشورها، کنسرت‌های موسیقی، ازدواج پادشاه‌ها، مد و … نیز عکاسی کنم. شخصیت من به گونه‌ای است که زندگی را دوست دارم و از آن لذت می‌برم و زمانی که در جنگ هستم هم زندگی می‌کنم. اکنون، در حال تدوین کتابی که حاصل ۴۵ سال عکاسی‌ام است، هستم که همه سوژه‌هایی را که تاکنون از آنها عکاسی کرده‌ام، در بر می‌گیرد؛ مثل طبیعت، جنگ، مردم، مسائل سیاسی مثل انتخابات و…
یعقوب زاده در پایان صحبت‌هایش گفت: دوست دارم از همه اتفاقاتی که در زندگی بشر رخ می‌دهد، عکاسی کنم چون زندگی انسان‌هاست. تنها جایی که نتوانستم برای عکاسی بروم، کره ماه است (با خنده). دلتنگ ایران هستم و امیدوارم به زودی برگردم و این بار از مناظر زیبای طبیعت ایران زیبا و اقوام مختلف عکاسی کنم.
منبع: مهر
