«زیگموند» نسبت به گذشته تغییر کرده است/چالش تولید اثر تفکربرانگیز
کارگردان نمایش «زیگموند» معتقد است که اجرای جدید این نمایش نسبت به اجرای یک سال پیش آن، بسیار تغییر کرده است و مخاطب با اثری جدید به لحاظ اجرایی مواجه می‌شود.
مهرداد کوروش‌نیا نویسنده و کارگردان تئاتر تابستان سال گذشته نمایش «زیگموند» را در سالن سمندریان تماشاخانه ایران‌شهر روی صحنه برد. «زیگموند» داستان کابوس‌های ۲ روز پایانی زندگی زیگموند فروید فیلسوف و پدر علم روان‌کاوی و نظریه‌پرداز تأثیرگذار قرن بیستم از نگاه نویسنده و کارگردان این اثر است.
در اجرای سال گذشته این نمایش، فرزین محدث، شهروز دل‌افکار و یلدا عباسی به عنوان بازیگر به ایفای نقش پرداختند و اجرای «زیگموند» با استقبال خوب مخاطبان و علاقه‌مندان به تئاتر همراه شد.
کوروش‌نیا در سال جاری بار دیگر به سراغ نمایش «زیگموند» رفته و بازتولید این اثر با حضور شهروز دل‌افکار، بهروز پناهنده و فرنوش نیک‌اندیش، از اول مرداد در تالار حافظ روی صحنه می‌رود.
مهرداد کوروش‌نیا درباره دغدغه خود برای بازتولید نمایش «زیگموند» و اجرای مجدد آن، به خبرنگار مهر گفت: این سنت غلط در ایران است که وقتی نمایشی را تولید می‌کنیم بعد از ۳۰ تا نهایتاً ۴۰ شب به اجرای آن خاتمه می‌دهیم. در حالی که در کمپانی‌های غربی طی ۴۰ سال ۶ یا ۷ تئاتر با وسواس و برنامه‌ریزی تولید می‌شود و کمپانی‌ها سعی می‌کنند هر کدام از کارهای‌شان را طی ۱۰ تا ۱۵ سال بعد در جشنواره‌ها و فضاهای مختلف اجرا کنند.
وی تاکید کرد: من به تئاتر به عنوان یک کار گروهی نه صرفاً سرگرمی‌ساز معتقد هستم. پروسه نگارش برای من یک تا ۲ سال طول می‌کشد زیرا معتقدم باید اثری نوشته شود که بتوان سال‌های بعد به آن رجوع و استناد کرد. وقتی با یک گروه کار را با کیفیت تولید می‌کنیم این سوال برایم مطرح می‌شود که چرا باید با ۵ هزار نفر مخاطب به کار خود پایان دهد؟ در تهران میانگین مخاطبان تئاتر حداقل ۱۰۰ هزار نفر است، حتی در سایت‌های فروش این رقم ۵۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است. وقتی یک نمایش با مضمون، فرم و اجرای جذابی تولید می‌شود باید تلاش کند بخش عمده‌ای از مخاطبان حرفه‌ای و علاقه‌مند به تئاتر در تهران را که حداقل به ۱۰۰ هزار نفر می‌رسند، جذب کند.
کوروش‌نیا ادامه داد: نمایش «زیگموند» در اجرای قبل میزبان ۴ هزار و ۸۰۰ مخاطب بود. چرا نباید این آمار تبدیل به ۱۰۰ هزار نفر شود؟ برای نگارش این نمایش چندین سال زمان صرف پژوهش و تحقیق، فیش‌برداری و تمرین شده است. اصرار اولیه من بر سر این بود که نباید نمایش «زیگموند» که درباره مضمونی درست و شخصیتی از مهمترین شخصیت‌های قرن بیستم است، با ۵ هزار مخاطب به کار خود پایان دهد.
این کارگردان تئاتر درباره روندی که برای بازتولید نمایش «زیگموند» طی شد، توضیح داد: برای بازتولید «زیگموند» علاقه‌مند به کار با گروه قبلی بودم ولی متأسفانه این امر میسر نشد. شرایط حال حاضر تئاتر به خصوص در عرصه بازیگری به دلیل وجود پلتفرم‌ها و سکوهای اینترنتی به گونه‌ای است که بازیگرها مشغله‌های متعددی دارند و البته این امر طبیعی هم است. از بهمن سال ۱۴۰۲ مشغول صحبت و انتخاب بازیگر برای تولید مجدد این کار بودم که متأسفانه خیلی طول کشید؛ یک دلیل مشغله بازیگران در پروژه‌های مختلف بود و دلیل دیگر این است که متأسفانه رویکردهای جدیدی در تئاتر به وجود آمده و نمایش‌هایی که برای سرگرمی‌سازی مخاطبان عام تولید می‌شوند و همچنین نمایش‌هایی که با جذب سلبریتی‌ها بخش تجاری را مدنظر دارند، از طریق پیشنهادهای مالی خوب بازیگران را جذب خود می‌کنند.
وی یادآور شد: من طی ۲۵ سال گذشته، فعالیتم معطوف به خود تئاتر بوده است و اولویت اول برای من ادبیات نمایشی است تا نمایشنامه‌ای خوب و ماندگار تولید شود تا از طریق آن بتوان بخشی از فرهنگ، مسائل و مسأله‌مندی دوران معاصر را درک کرد. ما برای جذب بازیگران به دلایلی که ذکر شد با مشکل مواجه شدیم. بعد از چند ماه تلاش به گروهی رسیدیم که برای آن‌ها نیز تئاتر و اجرای یک تئاتر مسأله‌مند مهم است. طی ۲ ماه به صورت منظم این کار را تمرین کردیم و از اول مرداد در تالار حافظ روی صحنه می‌بریم.
کوروش‌نیا درباره چالش‌های موجود بر سر راه بازتولید تئاتر «زیگموند»، گفت: بیشترین مشکل هزینه‌های تولید و همچنین تأمین دستمزدهای بازیگران و عوامل گروه است. برای کسی مثل من که تمرکز اصلی‌اش روی کیفیت تئاتر است و صرفاً روی درآمدزایی و فروش متمرکز نیست، هزینه‌های اجرایی در بخش‌های مختلف فشار زیادی داشت. تلاش می‌کنیم از طریق اجرای حرفه‌ای کار بخشی از این هزینه‌ها را تأمین کنیم.
وی متذکر شد: تأمین هزینه‌های تولید یکی از معضلات اساسی تئاتر ایران است. شما وقتی می‌خواهید تئاتری تولید کنید که بخش زیبایی‌شناسی و اندیشه‌ورزی اثر پررنگ‌تر از بخش سرگرمی است، متأسفانه مخاطب عام کمتر به آن توجه می‌کند. این روند کار را برای ما سخت‌تر می‌کند تا تلاش کنیم اثر از طریق جذب مخاطب هزینه‌های خود را تأمین کند.
کارگردان نمایش «زیگموند» درباره ویژگی‌های اجرای جدید این اثر نسبت به اجرای سال گذشته آن، تصریح کرد: تعریف دراماتورژی که متأسفانه کمتر مورد نظر قرار می‌گیرد، تطبیق متن با گروه اجرایی، شیوه کارگردانی، شیوه طراحی و سالن اجرا است. یعنی وقتی وارد سالنی جدید می‌شوید چیزهایی به شما تحمیل می‌شود، گروه جدید ویژگی‌هایی را به همراه می‌آورد و طراحی‌ها نیز ویژگی‌هایی را به شما تحمیل می‌کند. در سالن سمندریان تماشاخانه ایران‌شهر به دلیل یکسویه بودن اجرا می‌توانستم از ویژگی‌های نورپردازی چپ و راست و ایجاد سایه استفاده کنم. در تالار حافظ آن امکان حذف می‌شود ولی چون در تالار حافظ اجرا به صورت سه‌سویه است باید میزانسن‌هایی را طراحی کنم که مخاطب بتواند بخش عمده‌ای از نمایش را چهره به چهره ببیند. رفتارها، خلق، منش و عادات بازیگران نیز مسلماً با گروه بازیگری قبلی نمایش فرق دارد. این‌ها عاملی شد که در اجرای جدید تغییراتی جدی در طراحی لباس، موسیقی، میزانسن‌ها، نورپردازی، فضای موسیقیایی و فضای تصویری بصری پخش شده توسط پروجکشن، ایجاد کنم.
کوروش‌نیا در پایان سخنان خود تأکید کرد: وقتی سالن و گروه بازیگری تغییر می‌کند باید تغییرات را به نفع یک کار با کیفیت و دقیق ایجاد کرد. اجرای جدید «زیگموند» نسبت به اجرای قبلی بسیار متفاوت است. نحوه مواجهه دیداری و شنیداری مخاطب در اجرای جدید با اجرای قبلی نمایش بسیار متفاوت است. تلاش کردم با توجه به ویژگی‌های سالن و بازیگران جدید و حتی پختگی خودم نسبت به یک سال قبل، «زیگموند» را با میزانسن‌ها، فضاسازی‌ها، اصوات و طراحی جدیدی تولید کنم تا نشان دهم یک گروه اجرایی وقتی جلو می‌رود دیگر نمی‌تواند دچار تقلید و تکرار شود. در اجرای جدید «زیگموند» مخاطب فقط داستان قبلی را می‌شنود ولی به لحاظ اجرا یک اثر جدید را تجربه می‌کند.
منبع: مهر
