هفته‌ای با محسن وزیری‌مقدم/ از خطاطی ایرانی تا مجمع‌الجزایر گولاگ
در هفته‌ای که گذشت رویدادی با عنوان «محسن وزیری مقدم > صدسالگی» با نمایش آثار این هنرمند فقید در صد سالگی‌اش در ۱۰ گالری پایتخت آغاز به کار کرد که تا آبان ماه ادامه خواهد داشت.
آزاده فضلی؛ هنرهای تجسمی یکی از عرصه‌های هنری در کشورمان است که نسبت به دیگر هنرها امکان بروز و واکنش سریع به اتفاق‌ها را دارد اما عموماً نسبت به دیگر هنرها همچون سینما و موسیقی، مهجور واقع می‌شود. در گزارش پیشرو درصدد هستیم تا گوشه‌ای از این مهجور بودن را جبران کنیم.
هرچند جمعه‌ها روز تعطیل محسوب می‌شود اما در این روز، نمایشگاه‌های هنرهای تجسمی آغاز به کار می‌کنند و هنرمندان تجسمی اعم از نقاشان، مجسمهسازان، عکاسان، تصویرسازان، گرافیست‌ها، خوشنویسان و … تلاش‌ها و فعالیت‌های اخیر خود را در قالب یک نمایشگاه هنری به منصه ظهور می‌گذارند. «آدینه» روز نانوشته آغازین بر نمایشگاه‌های هنری است و البته که به دلیل تعطیل بودن اکثر مشاغل، فرصتی مغتنم برای تماشای این آثار هنری توسط اقشار مختلف مردم را فراهم می‌کند.
بر این اساس، در سلسله گزارش‌های «هنرهای تجسمی در هفته‌ای که گذشت» نگاهی به اتفاقات هنرهای تجسمی هفته و همچنین برخی نمایشگاه‌ها و رویدادهای هفته خواهیم داشت.
صدمین سال تولد محسن وزیری مقدم در ۱۰ گالری
بنیاد محسن وزیری به مدیریت هامون پسر زنده‌یاد وزیری مقدم، در صدسالگی این هنرمند که سال ۱۳۹۷ در ۹۴ سالگی در شهر رم درگذشت، رویداد «محسن وزیری مقدم> صدسالگی» را از تیر ماه جاری تا آبان ماه برگزار می کند. در این رویداد فعالیت‌های فرهنگی متعددی به محسن وزیری مقدم اختصاص پیدا می کند.
این رویداد که به کیوریتوری هامون وزیری مقدم اجرایی شده، از تیر ماه آغاز شده و تا آبان ماه ۱۴۰۳ ادامه خواهد داشت. مدیر این پروژه نیز زهره دلداده است. بنیاد محسن وزیری مقدم در این مدت فعالیت‌های فرهنگی متعددی را به این هنرمند اختصاص داده است. این رویداد با همراهی گالری‌های پروژه‌های ۰۰۹۸۲۱، اعتماد یک، سام سنتر، زیرزمین دستان، باوان، مدار موازی، طراحان آزاد، والی، بستان و ۲+ [فرشته] برگزار می‌شود که آخرین آدینه تیر ماه به صورت همزمان آغاز شد.
نمایش نقاشی‌های مدرنیستی وزیری مقدم در اعتماد
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری اعتماد آمده است: «هنگامی که وزیری‌مقدم به ایتالیا نقل مکان کرد (از ۱۳۳۳ تا ۱۳۴۱ در آن‌جا اقامت داشت)، مفاهیم فرمالیستی مدرنیسم به یک پارادایم سخت تثبیت شده تبدیل شده بود. در طول تحصیل او در آکادمی هنرهای زیبا، استادان ایتالیایی در درک و انتقال موثر این ایده‌ها مهارت زیادی داشتند. شرکت در این دوره‌ها ذهن وزیری‌مقدم را برای مفصل‌بندی مدرن عناصر بصری باز کرد و او را به سرعت به سوی نقاشی ناب مدرنیستی سوق داد و تعهد مادام‌العمرش به انتزاع را تثبیت کرد. وزیری‌مقدم مدتی را در استودیوی توتی شالویا، «سیاه و سفید»، سپری کرد و مفهوم هنر مینیمالیستی برای اولین‌بار در آن‌جا به ذهنش رسید؛ طیف وسیعی از ایده‌های آوانگارد (از سایبرنتیک گرفته تا فلسفه ذن) در این مکان مورد بحث قرار می‌گرفت.
هنرمندانی از جمله پینو پاسکالی، ماریا پیوپی، ماریو چرولی، یانیس کونلیس، بهجت صدر و محمد ملیحی نیز در دوره آموزشی شالویا شرکت کردند و در چارچوبی استثنایی از تجربه‌گری و در یک جو فکری نو، به همراهان دیرپای وزیری‌مقدم در زندگی و تحصیل بدل شدند.
اثر بزرگ سمت چپ (بدون عنوان، ۱۳۳۷) یکی از بهترین نمونه‌های مناظر انتزاعی هنرمند از مظاهر بصری زمینی و کیهانی را به ما نشان می‌دهد که میان مقیاس‌های مختلف بینش در بازی و جنب‌وجوش است. نکته عجیب و حیرت‌انگیز این است که چگونه وزیری‌مقدم با بعضی از اصیل‌ترین قهرمانان اکول دو پاری و هنر انفرمل از قبیل آلبرتو بوری، هانری میشو، ژان دوبوفه و آنتونی تاپیس دیالوگی را شکل می‌دهد و در عین حال مسیری کاملاً تجربی را دنبال می‌کند.
هنر وزیری‌مقدم، نزدیک به نگرشی باطنی و فراتر از ظواهر، به‌سادگی روند عمیق مادی و زمانی‌اش را آشکار نمی‌کند، چه رسد به تأثیراتش.»
محسن وزیری‌مقدم در طی شش دهه فعالیت هنری پیوسته و روش‌مند، یکی از اصیل‌ترین نمونه‌های هنر مدرنیستی در ایران را به نمایش گذاشت که به بهترین شکل در انتزاع‌گرایی او نمود یافته است.
نقاشی‌های انتزاعی وزیری مقدم در طراحان آزاد
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری طراحان آزاد آمده است: «از دید وزیری‌مقدم، نقاشیِ انتزاعی که انقلابی بی‌سابقه در نقاشی قرن بیستم ایجاد کرد، تحولی بود که دریچه‌ای را برای آزاد کردن بشر از قید سنت و ارائه واقعیات درونی از طریق تخیل بصری گشود. او هنر را از زندگی انسان جدا نمی‌داند و بر این باور است که فعالیت هنری مستقیماً برگرفته از تجربه‌های زیسته است؛ «من به‌دنبال عمق و احساسات بشری و تفکرات ژرف می‌گردم. نقاشی عبارت است از فلسفه و دانش و بینش یک انسان در زمانی معین که به بیننده انتقال داده می‌شود. حالا که چشمانم آسیب دیده‌اند، بر روی نوع دیگری از انتزاع کار می‌کنم که ماهیتی کیهانی و ورای طبیعت و زندگی معمولی دارد.»
در آثار این نمایشگاه که به 2 دهه آخر زندگی هنرمند تعلق دارند، او انتزاع مطلق را می‌آزماید. تأثیرات از دست رفتن تدریجی بینایی هنرمند را می‌توان در محو شدن خطوط و غلبه سطوح سفیدی دید که در میدان دیدش پدیدار شده و بینایی‌اش را مختل کرده‌اند.»
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری زیرزمین دستان نیز آمده است: «مجموعه فعلی مونوتایپ‌ها در ادامه تجربه موفق و محبوب نقاشی‌های شنی وزیری‌مقدم خلق شده است. روحیه پرانرژی و جست‌وجوگر وزیری‌مقدم او را بر آن داشت تا کنش اکسپرسیو و خودانگیخته نقش انگشتان در نقاشی‌های شنی را از طریق مدیوم‌های دیگری نیز بیازماید.
وزیری‌مقدم در مونوتایپ‌ها تعامل و تماس انگشتانش با شن را مستقیماً به نقاشی کردن تسری می‌دهد و از مدیوم چاپ مونوتایپ برای ثبت و حفظ این جلوه‌ها بهره می‌گیرد. پتانسیل این مدیوم برای درهم‌آمیزی نقش‌ها و رنگ‌ها و نیز خلق بافت‌های متنوع، در غنا و سرزندگی این آثار نمایان شده است.»
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری پروژه‌های ۰۰۹۸۲۱ هم آمده است: «محسن وزیری‌مقدم با ورود به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۳ به نسلی از هنرمندان پیشرو پیوست که سردمدار جنبش مدرنیستی هنر و ادبیات معاصر در ایران به شمار می‌رفتند. صحنه محدود هنرهای تجسمی در آن زمان عمدتاً تحت سیطره سبک کلاسیک استاد نقاش، کمال‌الملک (۱۲۲۷ ۱۳۱۹) و شاگردانش بود که شیوه‌های کلاسیک و بازنمایانه استادان قدیمی اروپایی را با دقت تقلید می‌کردند و موضوعات و عناصر محلی را به تصویر می‌کشیدند.»
آغوش کشیدن تجربه‌های هنری جدید با مجسمه مفصلی
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری باوان آمده است: «سال ۱۳۵۰ برهه‌ای دوران‌ساز در کار هنری محسن وزیری‌مقدم است؛ نمایشگاه مهمی از مجسمه‌های مفصلی چوبی او در این سال در انجمن ایران و آمریکا (تهران) برگزار می‌شود و سطح جدیدی از نوآوری هنری در کار او به نمایش درمی‌آید. در این دوره تمرکز هنرمند بر ساخت مجسمه‌های بزرگی است که بازوهای کشیده و دندانه‌دارشان با مفاصلی به بخش‌های میانی وصل می‌شوند و امکان دستکاری و حرکت را فراهم می‌کنند. این مجسمه‌ها از تلاقی صفحات تخت و رنگارنگ به وجود می‌آیند و به هنرمند این امکان را می‌دهند که بیان هنری خود را در فضایی سه‌بعدی گسترش دهد. اگرچه وزیری‌مقدم پیش از این خود را بیشتر نقاش می‌دانست، اما این کاوش در مجسمه، نشان‌دهنده اشتیاق او به عقب راندن مرزها و محدودیت‌ها و نیز در آغوش کشیدن تجربه‌های هنری جدید است.
این اسکیس‌ها روند کاوش هنرمند در ایده مدرن ترکیب‌بندی را نشان می‌دهند و علاقه مستمرش به نقاشی را در دوره‌ای که بر مجسمه تمرکز داشت عیان می‌سازند. تسلط وزیری‌مقدم بر اصول اولیه نقاشی مدرن به همراه رویکرد سیال و سرزنده او در این فعالیت‌ها به وضوح پیداست. نکته حائز اهمیت این است که رویکرد انتزاعی وزیری‌مقدم، برخلاف بسیاری از هنرمندان غیرغربی، بر عناصر دکوراتیو و تزئینی مبتنی بر موتیف‌های بومی استوار نیست؛ در عوض رویکرد او در شیوه‌های مدرنیستی کلاسیک از قبیل تحلیل کوبیستی فضا و اثر متقابل عناصر بصری ریشه دارد. بررسی حلقه هنرمندانی که در این سال‌ها دوست و همراه وزیری‌مقدم بوده‌اند، به‌خصوص پی‌یرو دوراتسیو (۱۳۸۴ ۱۳۰۶) از این ارتباطات و تأثیرات متقابل پرده برمی‌دارد.»
بوم‌های هراس و پرواز و مجمع‌الجزایر گولاگ در مدار موازی
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری مدار موازی آمده است: «طراحی‌های هراس و پرواز که برای اولین‌بار در ایران به نمایش درآمده‌اند، فرصتی ارزشمند برای مشاهده سیر تحول اندیشه محسن وزیری‌مقدم و دگرگونی تصویری کار او در خلق یکی از نوآورانه‌ترین مجموعه‌هایش را فراهم می‌آورند.
تنش و ناآرامی حاکم بر فضای این اسکیس‌ها ادامه تشویش دوره سولژنیتسین است که با آمیختن رنگ و تمرکز بر ترکیب‌بندی وارد قلمرویی از ستیز و تعلیق فرم‌های خشن و دندانه‌دار می‌شود. به بیان پی‌یر رستانی: «حس تهدید و خشونتِ گسترده در جهان از طریق شکل‌ها و رنگ‌های شدید و مرتعش تحقق می‌یابد.» پرنده‌ای که از فرم‌های خشن و چنگال‌مانند می‌گریزد، و اولین‌بار در اتودهای دوره سولژنیتسین پدیدار شده، درونمایه تکرارشونده این آثار است.
وزیری‌مقدم درباره آن چنین می‌گوید: «شاید این کبوتری که این‌جا پرواز می‌کند روح خودم باشد که از دست تمام بی‌عدالتی‌ها و ناراحتی‌هایی که من را احاطه کرده، فرار می‌کند. البته این مثال است، ولی در هر صورت خشم و جدال انسان‌های بی‌گناهی را نشان می‌دهد که نمی‌دانند باید چه کنند.»
همچنین، مجموعه «بوم‌های هراس و پرواز» جنبه‌های مختلفی از دستاوردهای هنری وزیری‌مقدم را در بر می‌گیرد. در این کارها فرم‌های سه‌بعدی منحنی و دندانه‌دار از مجسمه به نقاشی کوچ می‌کنند و امکان حرکت، تغییر و دستکاری را در فضا فراهم می‌آورند. آثار بین نقاشی، نقش‌برجسته و مجسمه در نوسان‌اند و با آمیختگی و وفق‌پذیری‌شان، مرزها و تعاریف مرسوم مدیوم‌ها را به چالش می‌کشند و همچنین ارزیابی مجدد مفاهیم هنری تثبیت‌شده و نیز درک گسترده‌تری از بیان هنری را طلب می‌کنند.
کتاب «مجمع‌الجزایر گولاگ» نوشته الکساندر سولژنیتسین، نویسنده معترض روس، روایتی است با جزییات دقیق از نظام هولناک «گولاگ» یا اردوگاه‌های کار شوروی در مناطقی با آب و هوای سخت در زمان حکمرانی استالین که تأثیری عمیق و تکان‌دهنده بر وزیری‌مقدم گذاشت.
اسکیس‌های سولژنیتسین که بین سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۵ خلق شده‌اند، روندی بسیار متفاوت با آثار انتزاعی معمول محسن وزیری‌مقدم را نمایان می‌کنند. این آثار روحیه اکسپرسیو و سرکشی را به نمایش درمی‌آورند که به ندرت در کار او به چشم می‌خورد. در طی این دوره و در سال ۱۳۵۳ وزیری‌مقدم به طور پیوسته بین شهرهای پاریس، لندن و رم در سفر است. او به‌تازگی از همسر دومش سوزان جدا شده و بحران‌های زندگی شخصی از یک‌سو و سرخوردگی و ناامیدی از اوضاع اجتماعی سیاسی ایران و جهان از سوی دیگر بر احوال روحی‌اش چنان تأثیر شدیدی گذاشته که در اسکیس‌های فراوان و متنوع باقی‌مانده از این دوره مشهودند.»
تجربه‌گری با ویژگی‌های زیبایی‌شناختی خطاطی ایرانی
در استیتمنت نمایشگاه ویژه زنده‌یاد محسن وزیری مقدم در گالری والی که اختصاص به نمایش آثار نقاشی خط وزیری مقدم دارد، آمده است: «آثار نقاشی خط وزیری‌مقدم تجربه‌ای گذرا در میان دوره‌های مختلف فعالیت هنری اوست که روحیه جست‌وجوگرش را به نمایش درمی‌آورد. باید توجه داشت که وزیری‌مقدم تقریباً در سراسر دوران کاری‌اش از موتیف‌های دکوراتیو و عناصر تزئینی بومی پرهیز می‌کرد و همواره به اصل جهان شمولی هنر مدرن پایبند بود. این رویکرد، او را از بسیاری از هنرمندان مدرن و سنت‌های هنرهای تجسمی کشورهای غیرغربی متمایز می‌کرد، از جمله مکتب سقاخانه که در آن زمان در ایران رواج داشت و به شدت بر استفاده از ویژگی‌های تزئینی و عرفانی هنرهای بومی اتکا داشت.
آثار حاضر از معدود نمونه‌هایی هستند که وزیری‌مقدم در آنها به تجربه‌گری با ویژگی‌های زیبایی‌شناختی خطاطی ایرانی پرداخته و به‌طور مشخص ظرفیت‌های تصویری آن را کاویده است. او این کار را آزادانه و بازیگوشانه انجام داده، چنان‌که سر قلم‌نی را با زاویه درستی برش داده تا به تأثیرات مطلوب خود دست یابد.»
افتتاح نمایشگاه «غزه ۲۹۰ روز»
نمایشگاه «غزه ۲۹۰ روز» توسط موزه هنرهای معاصر فلسطین با همکاری مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی روز اول مرداد در موزه هنرهای معاصر فلسطین آغاز به کار کرد.
نمایشگاه «غزه ۲۹۰ روز» شامل ۴۵ اثر منتخب از آثار کاریکاتور هنرمندان «آمریکای لاتین» از جمله کشورهای ونزوئلا، مکزیک، پرو، کلمبیا، جمهوری دومینیکن، کوبا و برزیل است که در پی جنایات اخیر به نمایش گذاشته شده است و تا ۲۴ مرداد ۱۴۰۳ برقرار است.
نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در فلسطین، هنرمندان آمریکای لاتین به ویژه در حوزه کاریکاتور را بر آن داشت تا در انعکاس این جنایات، آثار موثری خلق کنند.
نقاشی‌های عاشورایی علی بحرینی روی دیوار نیاوران رفت
نمایشگاه آثار علی بحرینی با عنوان «رستاخیز» عصر دوشنبه اول مرداد در نگارخانه شماره یک فرهنگسرای نیاوران افتتاح شد.
این نمایشگاه مجموعاً شامل ۳۸ تابلو در ۲ بخش؛ ۱۶ اثر درباره زندگی امام علی (ع) و ۲۲ اثر نیز ویژه واقعه عاشورا است. این آثار در ابعاد مختلف با تکنیک رنگ روغن اجرا شده و سبک آنها تلفیقی از رئال و امپرسیونیسم است.
علی بحرینی از استادان شناخته‌شده در حوزه تجسمی است که تاکنون نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری را در داخل و خارج از کشور برگزار کرده است. این هنرمند همچنین چهره ماندگار هنر استان بوشهر، چهره برتر هنر انقلاب اسلامی استان بوشهر، داور نقاشی در جشنواره‌های ملی و منطقه‌ای را در کارنامه هنری خود دارد.
نمایشگاه نقاشی های عاشورایی «رستاخیز» تا ۱۲ مرداد در نگارخانه اصلی فرهنگسرای نیاوران ادامه دارد و میزبان عموم علاقه مندان به هنرهای تجسمی است.
آغاز نمایشگاه‌های هنری در آدینه
نمایشگاه گروهی مجسمه با عنوان «آژمان» در گالری سهراب، نمایشگاه گروهی تایپ و پوستر «منزوی» در گالری خورشید، نمایشگاه انفرادی افق حسینی با عنوان «نور، هست» و نمایشگاه «افتادن با رنگ انار» در گالری شماره یک و دو اُ، نمایشگاه سحر شادمان با عنوان «باغ رویا» در گالری شیث، نمایشگاه آثار نیوشا نیوژپور با عنوان «اشتیاق خورشید» در گالری شیرین، نمایشگاه «حاکم بی بدیل» در گالری هما، نمایشگاه انفرادی فخرالدین کاکاوند با عنوان «وهم حیوان» در گالری سیحون، نمایشگاه آثار سهیلا آهنگری با عنوان «آنچه که هست» در گالری آریا، نمایشگاه «سه گانه / شماره یازده» در گالری شریف و نمایشگاه آنلاین نقاشی یاسمن یعقوبی در گالری گلستان، از جمله نمایشگاه‌هایی است که روز جمعه ۵ مرداد ماه افتتاح می‌شوند.
منبع: مهر
