غربت زبان ملی در رسانه ملی

همزمان با پخش بازی‌های المپیک و توجه عمومی به رقابت‌ها، دوباره بحث استفاده از واژگان فارسی در گزارش‌های ورزشی مطرح شده است. جمعی از دغدغه‌مندان حوزه زبان فارسی در چند روزه گذشته با داغ شدن رقابت‌های ملی، بر استفاده از زبان ملی تاکید کرده‌اند. این نخستین‌بار نیست که زبانِ گزارش‌های ورزشی مورد انتقاد قرار می‌گیرد، در این برنامه‌ها عموماً زبان، قربانی سرعت و هیجان بازی می‌شود.

اسماعیل امینی، شاعر و استاد دانشگاه، در یادداشتی کوتاه در این‌باره نوشت: مجریان تلویزیون به مدال‌ها می‌گویند: نشان در حالی که از میان میلیون‌ها فارسی‌زبان و هزاران ورزشکار حتی یک‌نفر هم به این‌ها نمی‌گوید: نشان.

آن وقت همان مجریان دلسوز زبان فارسی، به بازیکن المپیکی می‌گویند: المپین. به زمان می‌گویند: تایم. به امتیاز می‌گویند: پوئن. به دیوار می‌گویند: وال. به چالش می‌گویند: چلنج.

بیگانه بودن گزارش‌های ورزشی با زبان فارسی تنها به استفاده از این اصطلاحات و واژگان ختم نمی‌شود. گاه اطلاعات نادرستی که در گزارش‌ها ارائه می‌شود نیز حکایت از غربت زبان فارسی دارد. از جمله این موارد می‌توان به توصیف ناهید کیانی از زبان یکی از گزارشگران اشاره کرد که پیوسته او را “تهمینه ایران” وصف می‌کند. اشتباهی که در برنامه‌ “بچه مرشد” که با محوریت شاهنامه برای کودکان طراحی شده نیز به چشم می‌خورد: “آینده این خاکند، تهمینه و رستم‌ها”…

برخی از پژوهشگران از جمله عاطفه طیه در این‌باره یادآوری کرده‌اند که تهمینه، ایرانی نبود؛ دختر شاه سمنگان بود، منطقه‌ای در مرز توران زمین. از سوی دیگر، باید وجه مشترکی میان تهمینه و ورزشکاران زنی باشد که با پشتکار و تلاش توانسته‌اند در میادین ورزشی بدرخشند. تهمینه در شاهنامه تنها همسر رستم است و مادر سهراب. هیچ ویژگی دیگری که نشان‌دهنده جنگاوری او باشد در شاهنامه ذکر نشده است. شاید خوب باشد گزارشگران برای تشبیه این دو، از گردآفرید یاد کنند؛ دختر گژدهم، پهلوان ایرانی که جنگاور بود و با فنون رزم آشنا. از سوی دیگر، با تدبیر بود و با استفاده از همین بهره‌مندی از خرد توانست زمانی که در چنگ سهراب گرفتار شده‌، خود را برهاند.

در ماده یازدهم آیین‌نامه اجرایی قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه درباره لزوم استفاده از زبان فارسی در رسانه ملی آمده است:

‌صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران موظف است با ایجاد واحد مناسب در تشکیلات فعلی خود ضمن زمینه‌سازی برای اجرای قانون و‌این آیین نامه با جدیت از به‌کارگیری واژه‌های نامانوس بیگانه خود داری کند و ضوابط دستور زبان فارسی معیار را در کلیه برنامه‌های خود رعایت نماید‌.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ملزم است واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی را پس از ابلاغ در تمامی موارد بکار برد.

با وجود منع قانونی به‌کارگیری اسامی و اصطلاحات بیگانه در صدا و سیما، تکرار این مسئله به امری عادی در برنامه‌های رسانه ملی تبدیل شده است؛ از اسامی کالاهای مختلف در تبلیغات صدا و سیما گرفته تا کلمات و اصطلاحات بیگانه که در برنامه‌های مختلف از جمله گزارش‌های ورزشی به گوش می‌رسد؛ حال آنکه این برنامه‌ها به دلیل استقبال بالای مخاطبان، می‌تواند جزو فرصت‌های طلایی برای گسترش زبان فارسی باشد و آن را مغتنم شمرد.

منبع: تسنیم