انتظارات سینمایی از دولت جدید/با اکران رایگان فیلم کوتاه مخالفیم!

آزاده فضلی؛ چندین سال است که بسته‌های فیلم کوتاه که متشکل از مجموعه‌ای از فیلم‌هایی با یک مضمون یا رویکرد در کنار یکدیگر برای اکران قرار می‌گیرند و در سینماهای «هنروتجربه» اکران می‌شوند. اما بسته فیلم‌های کوتاه «سیمرغ» شاید متفاوت‌ترین بسته فیلم کوتاهی باشد که در این گروه سینمایی اکران شده است؛ ۴ فیلم کوتاهی که طی چندین سال اخیر جایزه «سیمرغ» جشنواره فیلم فجر را به خود اختصاص داده‌اند که به همراه ویدئوهای پشت صحنه فیلم‌ها در این بسته تماشایی شده است.

فیلم‌های «سیمرغ» شامل «ارفاق» به کارگردانی رضا نجاتی، «شریف» به کارگردانی محمد علیزاده فرد، «دآبر» به کارگردانی سعید نجاتی و فیلم کوتاه «برنو» به کارگردانی محمد ثریا هستند.. فیلم کوتاه «دآبر» در سی و هشتمین دوره، فیلم کوتاه «ارفاق» در چهلمین دوره، فیلم کوتاه «برنو» در چهل و یکمین دوره و فیلم کوتاه «شریف» در چهل و دومین دوره جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بخش کوتاه را از آن خود کرده‌اند.

به بهانه اکران بسته فیلم‌های کوتاه «سیمرغ» در خبرگزاری مهر میزبان سه تن از فیلمسازان این مجموعه بودیم و با آنها درباره فیلم‌هایشان و برخی موضوعات مربوط به سینمای کوتاه صحبت کردیم. بخش اول این گفت‌وگو با عنوان «اپیدمی تکرار و شباهت در فیلم کوتاه / طلا فروختیم تا فیلم بسازیم» قابل خواندن است. حال بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

* مساله اکران فیلم کوتاه همیشه یکی از دغدغه‌های فیلمسازان سینمای کوتاه بوده است و در این میان، انجمن سینمای جوانان نیز همیشه یک طرف قضیه بوده است اما از زمانی که گروه سینمایی «هنروتجربه» ایجاد شد، توانست به اکران گسترده فیلم‌های کوتاه کمکی ویژه کند. ارزیابی شما از وضعیت اکران فیلم کوتاه در این برهه و سال ۱۴۰۳ چگونه است؟

محمد ثریا: به عنوان یک فیلمساز، وظیفه اصلی «هنروتجربه» را اکران فیلم‌هایی می‌دانم که به لحاظ ساخت، هنری و مستقل هستند تا در این میان به این فیلم‌ها، بهایی بدهد که این موضوع در شکل و ظاهر در حال اتفاق افتادن است اما هیچ حمایت مادی ندارد که به اعتقاد من این مساله، هیچ سودی برای بچه‌های فیلم کوتاه نخواهد داشت و فقط به ابعاد تبلیغاتی فیلم‌ها کمک می‌کند. به نظر من حمایت باید بیشتر از اینها باشد، چون من فیلمساز باید نتیجه کارم را ارائه دهم و قرار نیست مخاطبان را به سینما بیاورم. اگر «هنروتجربه» با توجه به پشتوانه دولتی‌اش قرار است اکران‌های فیلم‌ها را حمایت کند، این حمایت باید به گونه‌ای باشد که فیلمسازان متوجه آنها شوند که شامل کمک مالی به فیلمسازها و اکران در شهرهای مختلف باشد. الان وضعیت به صورت رقابتی است، یعنی هر تیم فیلمسازی که بتواند تعداد مخاطبان بیشتری را به سینما بیاورد، برنده است! که به نظر من رویه غلطی است، چراکه کار هنرمند پخش فیلم نیست. به اعتقاد من، «هنروتجربه» در حال حاضر تنها این عنوان را یدک می‌کشد و حداقل به نسبت سال‌های ابتدایی پیدایشش، اتفاق خاصی را رقم نزده است، در صورتی که باید قدرت بیشتری پیدا می‌کرد.

محمد علیزاده‌فرد: اصولاً مخاطب فیلم کوتاه، مخاطب خاص است یعنی این‌گونه نیست که برای مخاطبان عام ساخته شود و معمولاً برای سینمادوستان ساخته می‌شود، چراکه تنها مواجهه‌ای که با مخاطبان دارد، در جشنواره‌هاست و در ۹۰ درصد مواقع این اتفاق رقم می‌خورد و جای دیگری برای ارتباط گرفتن با مخاطب وجود ندارد. معمولاً قشر خاصی که سینما برایشان جدی‌تر است به جشنواره‌ها می‌روند. «هنروتجربه» بستری را فراهم کرده که این دامنه افراد کمی گسترده‌تر شود، یعنی ما به جای اینکه با افراد معدودی طرف باشیم که صرفاً در جشنواره‌های فیلم کوتاه حضور دارند، می‌توانیم با بدنه مردم هم در کنار فیلم‌های دیگری که اکران می‌شود، ارتباط بگیریم و شاید این اقبالی به وجود بیاورد تا مردم بیشتر به سمت تماشای فیلم کوتاه بروند.

محمد علیزاده‌فرد: اصولاً چرخه اقتصادی سینما که پایانش اکران است، در سینمای ما دچار مشکل است و همین که الان فقط فیلم‌های کمدی می‌فروشد، نیاز به سیاست‌گذاری صحیحی دارد تا فیلم‌های بلند و حتی فیلم‌های هنر و تجربه‌ای در کنار کمدی‌ها، فرصت نفس کشیدن داشته باشند و مخاطب خود را از دل مخاطبان سینما بیرون بکشنداصل ماجرا قطعاً اتفاق خیلی خوبی هم برای فیلمسازان کوتاه هم برای فضای فرهنگی کشور است. در اکران بسته خودمان در شهرهای مختلف همچون اصفهان، شاهد بودم که خیلی از افرادی که برای تماشا آمده بودند، با مدیوم فیلم کوتاه آشنایی نداشتند و اغلب فکر می‌کردند فیلم کوتاه همان تیزرهای تلویزیونی است! و به همین دلیل بازخوردهای خوبی را شاهد بودیم و مردم نسبت به مسائل پرداخته شده در فیلم‌های کوتاه و فضای جدی آنها بحث داشتند. جسارت‌ها و خلاقیت‌هایی در فیلم کوتاه دیده می‌شود که در سینمای بلند کمتر به آنها پرداخته شده و وقتی مخاطبان هم با این موضوع روبه رو می‌شوند، برایشان لذت‌بخش است. «هنروتجربه» در واقع این بستر را تا حدی فراهم کرده است که قطعاً این ایده‌آل ماجرا نیست و می‌تواند اتفاقات بهتری هم رقم بخورد.

به اعتقاد من، اصولاً چرخه اقتصادی سینما که پایانش اکران است، در سینمای ما دچار مشکل است و همین که الان فقط فیلم‌های کمدی می‌فروشد، نیاز به سیاست‌گذاری صحیحی دارد تا فیلم‌های بلند و حتی فیلم‌های هنر و تجربه‌ای در کنار کمدی‌ها، فرصت نفس کشیدن داشته باشند و مخاطب خود را از دل مخاطبان سینما بیرون بکشند. اما در کل، من از گروه «هنروتجربه» تشکر می‌کنم چراکه همین امکان کوچک و راه باریکه‌ای که وجود دارد، برای بچه‌های فیلم کوتاه فراهم کرده است که اگر همین هم نبود، ما باید به اکران جشنواره‌ای اکتفا می‌کردیم.

سعید نجاتی: نکته‌ای درباره «هنروتجربه» صدق می‌کند که به نظر من، تنها بستر اکران سینمای هنری محسوب می‌شود. اما اتفاق بدی که می‌افتد، تغییر سیاست‌ها با تغییر دولت‌هاست! در واقع ما هنرمندان نمی‌دانیم تکلیف‌مان با «هنروتجربه» چیست!؟ در دولت آقای روحانی، این گروه سینمایی امکان ظهور بیشتری پیدا کرد؛ زمانی که در قبال همه سرگروه‌های سینمایی که قرار بود فیلم‌های هنری را اکران کنند و موفق نبودند اما «هنروتجربه» در آن بازه زمانی، دوره موفقی را طی کرد. بعد از این دوره موفق، متوجه شدیم که در حال محدود کردن این گروه سینمایی هستند که زیرمجموعه مرکز گسترش مستند و تجربی شد. وقتی محمد طیب آمد، به تدریج مجدداً «هنروتجربه» و ساختارش شکل گرفت و بچه‌ها به این گروه سینمایی اعتماد کردند و به تبع فضای ایجاد شده، فیلم کوتاه نیز مجدداً رشد کرد.

سعید نجاتی: اتفاق بدی که می‌افتد، تغییر سیاست‌ها با تغییر دولت‌هاست! در واقع ما هنرمندان نمی‌دانیم تکلیف‌مان با «هنروتجربه» چیست!؟

من مخالف سرسخت اکران فیلم کوتاه به صورت رایگان هستم، چراکه ارزش کار فیلمساز نادیده گرفته می‌شود البته من موافق درآمدزایی هم نیستم اما باید برای یک اثر هنری ارزش قائل شد که بستر «هنروتجربه» و اکران سینمایی این اتفاق را رقم می‌زند. اکران در سالن سینما برای آنهایی که تجربه‌اش را دارند، شیرینی ویژه‌ای دارد که البته سختی‌هایی هم در موضوع جذب مخاطبان دارد. اگر قرار است بعدها فیلمساز در چرخه اقتصادی سینما قرار بگیرد، «هنروتجربه» سنگ محک جدی محسوب می‌شود. هرچند اگر دولت حمایت درستی از این گروه سینمایی کند، سبب می‌شود اتفاقی ویژه در اکران‌ها بیفتد.

در اکران‌های شهر به شهر و استانی بسته «سیمرغ»، به غیر از مدیران ارشد انجمن سینمای جوانان ایران و مسئولان «هنروتجربه»، مدیران دفاتر شهرهای دیگر نیز در این مسیر در کنار ما بودند و بستری برای اکران ما فراهم کردند. در واقع تعامل انجمن سینمای جوانان ایران و گروه سینمایی «هنروتجربه» برای اکران‌های فیلم کوتاه، به اعتقاد من جزو ملزومات یک اکران خوب است؛ همچنان که اتفاق‌های ویژه‌ای در این اکران‌ها رقم خورده و اتفاقاً رایگان هم نبوده است.

*با روی کار آمدن دولت چهاردهم، تغییر برخی سیاست‌های فرهنگی هنری به ویژه در سینما و سینمای کوتاه، اتفاقی اجتناب ناپذیر به نظر می‌آید. آیا شما به عنوان فیلمسازانی که ویژه‌ترین جایزه جشنواره‌ای کشور را دریافت کرده‌اید، برای دولت جدید پیشنهادی دارید؟

نجاتی: با تغییر دولت و اعلام اضافه شدن یک گروه سینمایی به نام «فرهنگ» نمی‌دانم چه اتفاقاتی خواهد افتاد اما ادامه «هنروتجربه» برای خودم به شخصه، جایگاهی تثبیت شده دارد و چرخ را نباید از ابتدا اختراع کرد. به عنوان کسی که حدود ۲۴ سال است در سینما و سینمای کوتاه فعالیت می‌کنم، به دولت جدید نیز پیشنهاد می‌دهم که اگر قرار است به فیلم‌های هنری توجه کند، بهتر است تمرکزش را روی قدرتمندتر کردن «هنروتجربه» بگذارد تا اینکه بخواهد سرفصل جدیدی ارائه دهد. «هنروتجربه» شادی و نشاطی در جوانان فیلمساز ایجاد کرده است که فیلم‌هایشان به اکران برسد.

سعید نجاتی: از همین‌جا از آقای پزشکیان و مدیران دولت جدید تقاضا کنم به فرهنگ و هنر و سینما به عنوان ویترینی از جامعه امروز به ویژه فیلم کوتاه که فعالان آن به صورت پژوهشگر در جامعه هستند، توجه شود.

من آدم امیدواری هستم و همیشه نگاهی امیدوارانه به مسائل دارم. کشور ایران برایم خیلی عزیز است و اهمیت دارد به همین دلیل امیدوارم در دولت جدید، وفاق ملی و تعاملی دوستانه را شاهد باشیم که اگر این مهم اتفاق بیفتد، از تنگناهای موجود در عرصه فرهنگ و هنر و حتی تنگناها برای مردم، خارج خواهیم شد. اگر اختلاف نظری وجود دارد اما همگی دوست و هموطن هستیم و سینما و ایران را دوست داریم و برای پیشرفت آن تلاش می‌کنیم، به همین دلیل امیدوارم در دولت جدید تصمیمات عجولانه و از سر احساسات گرفته نشود. در ایران در همه سال‌هایی که من خاطرم هست، وقتی فشار اقتصادی پیش می‌آید اولین جایی که بودجه آن را قطع می‌کنند، بودجه فرهنگ است و می‌خواهم از همین‌جا از آقای پزشکیان و مدیران دولت جدید تقاضا کنم به فرهنگ و هنر و سینما به ویژه فیلم کوتاه که فعالان آن به صورت پژوهشگر در جامعه هستند به عنوان ویترینی از جامعه امروز، توجه شود. وقتی در یک سال جمع بسیاری از فیلمسازان کوتاه به مسأله‌ای اجتماعی توجه می‌کنند و درباره آن فیلم می‌سازند، نکته مهمی است که باید حتماً مورد بررسی قرار بگیرد و فیلمسازان با ذهن و عمل‌شان یادآور می‌شوند در جایی کار می‌لنگد که نیاز به توجه مدیران دارد. امیدوارم در دولت آقای پزشکیان این اتفاق بیفتد و به معنی واقعی کلمه دورهم برای ایران تلاش کنیم.

ثریا: قطعاً فضای فرهنگ و هنر در دوره آقای پزشکیان آزادتر و بهتر خواهد شد، چراکه از نظر اقتصادی قطعاً مردم در فشار هستند و فقط با این نوع آزادی‌ها در عرصه فرهنگ و هنر است که می‌توانند این فشارها را تحمل کنند. قطعاً همان‌گونه که فرهنگ و هنر پیشرفت خواهد کرد، جایگاه فیلم کوتاه نیز این‌گونه خواهد بود و در بحث تولید، آموزش، حمایت‌ها و … نیز به جایگاه بالاتری خواهیم رسید.

محمد ثریا: سینمای ایران نیاز به نئورئالیسم دارد؛ همان‌طور که در ایتالیا شکل گرفت و هنرمندانش توانستند بعد از جنگ جهانی، مردم‌شان را آگاه کنند و کشورشان به تعالی برسانند. ما نیز نیازمند شکل‌گیری چنین رویکردی هستیم.

سینمای ایران نیاز به نئورئالیسم دارد؛ همان‌طور که در ایتالیا شکل گرفت و هنرمندانش توانستند بعد از جنگ جهانی دوم، مردم‌شان را آگاه کنند و کشورشان را به تعالی برسانند. ما نیز نیازمند شکل‌گیری چنین رویکردی هستیم. اکثر مدیرانی هم که سرکار می‌آیند، فرهنگ و هنر برایشان مهم است اما من فکر می‌کنم این اهمیت به دلیل تبلیغات است یعنی اصلاحاتی‌ها و اصولگراها بیشتر به جناح خود فکر می‌کنند. خطاب من به فیلمسازها است که باید باور کنیم که در زمینه فرهنگی ضعف داریم و باید از طریق سینما این ضعف را برطرف کنیم، چراکه مردم ما اقبال بیشتری به سینما دارند تا کتاب. اقبال به سینما ایراد مردم نیست اما در این میان وظیفه سینماگران سنگین‌تر می‌شود. اگر من سیاست‌گذار بودم از هنرمندانی که کشور را ترک کردند و آنهایی که کمتر کار می‌کنند دعوت به حضور می‌کردم تا کار گروهی شود و خرد جمعی برای ایرانی آباد صورت بگیرد.

علیزاده‌فرد: در دوران آقای روحانی، در زمینه عزل و نصب مدیران اتفاقاتی افتاد چه در عرصه فرهنگ و چه عرصه‌های دیگر که حزبی‌گرایی بیشتر از شایسته‌سالاری حاکم شد یعنی چون صرفاً آقای ایکس هم‌حزبی بود، مدیریت را به دست می‌گرفت و چندین سال خسارت بار می‌آورد! من امیدوارم در دوران آقای پزشکیان، آن تجربه‌های ناخوشایند در عرصه فرهنگ و هنر تکرار نشود، یعنی ما با شایسته‌سالاری مواجه باشیم، یعنی عزل و نصب‌هایی که ملاک‌شان، کارنامه و میزان کارآمدی افراد باشد. این موضوع می‌تواند چه بخواهیم و چه نخواهیم ضربه بزرگی به فرهنگ و هنر به ویژه به جامعه فیلم کوتاه وارد کند. در سه سال گذشته هر کسی با هر سلیقه سیاسی مورد حمایت قرار گرفت، همچنین در دفاتر انجمن سینمای جوانان در تهران و شهرستان‌ها، وضعیت رو به بهبود شد؛ از تجهیزات فیلمسازی گرفته تا بحث حمایت‌های تولید.

امیدوارم افرادی که در دولت آقای رئیسی سرکار بودند و خوب و شایسته عمل کردند و اتفاق خوبی را رقم زدند، صرفاً به جرم همسو نبودن با دولت جدید و تفکرات حزبی، کنار گذاشته نشوند.

* انجمن سینمای جوانان ایران را شاید بتوانیم به عنوان تنها مرکزی بدانیم که در تولید، ساخت و چرخه اکران فیلم‌های کوتاه می‌تواند حمایت کند و مؤثر باشد. از نظر شما، انجمن سینمای جوانان ایران چقدر در مسائل مربوط به سینمای کوتاه می‌تواند دخالت کند و تأثیرگذار باشد؟

علیزاده‌فرد: انجمن سینمای جوانان ایران به نظرم تنها متولی جدی فیلم کوتاه در کشور است و هیچ جای دیگری را نداریم که وظیفه‌اش این‌گونه تعریف شود که بخواهد از فیلم کوتاه حمایت کند حالا چه در بخش آموزش، چه تولید و چه در پخش. برای فیلمسازان کوتاه وجود این انجمن مایه دلگرمی است، چراکه لااقل در مورد فیلم خودم، وقتی که به مراکز دیگری می‌رفتم قصد داشتند در فیلم دخل و تصرف کنند که من اسم این مدیران را «مدیر حلال کن» می‌گذارم اما در ارتباطی که من با انجمن داشته‌ام، واقعاً این رویه را نداشته است که اعمال نظری در فیلمنامه‌ها یا تولید داشته باشد.

در بحث تولید، پرتال تولید دارد که برای هر ایرانی که کد ملی دارد، قابل دسترس است و درخواست حمایت از تولید فیلم کوتاه را ثبت کند. این شمول که همه تفکرها و سلایق را در بر می‌گیرد، در هیچ‌جای دیگری نداریم. در بحث پخش نیز حمایتی حداکثری از اکران فیلم‌های کوتاه دارد همچنان‌که از اکران بسته «سیمرغ» نیز با هماهنگی دفاتر استانی و پای کار آوردن علاقه‌مندان در دفاتر، حمایت کرده است. البته ما نیز تعاملی دوطرفه با انجمن سینمای جوانان ایران داشته و سعی کرده‌ایم هر کدام‌مان در شهرستان‌هایی که می‌رویم و بضاعت کمتری دارند، کارگاه‌های آموزشی بگذاریم و انتقال تجربه داشته باشیم تا مسیرشان برای ساخت فیلم کوتاه مسیر ساده‌تری شود.

ثریا: به اعتقاد من، انجمن سینمای جوانان ایران وظیفه‌اش را بهتر از «هنروتجربه» انجام داد.

منبع: مهر