سفر پرماجرای آقای میتی‌کومون!/ به این تیتراژ احترام بگذارید
خاطره بازی با تیتراژهای ماندگار
نسخه ایرانی تیتراژ «سفرهای میتی کومون» از جمله ملودی‌های ماندگار برای بینندگان برنامه‌های کودک و نوجوان تلویزیون بود که با شنیدنش تجربه‌های لذت بخشی را برای خود ثبت کردند.
علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.
آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آنها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.
«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مو.هر آن را دنبال کنید.
در صد و سی و یکمین شماره از این روایت رسانه‌ای به سراغ نسخه ایرانی شده تیتراژ سریال کارتونی «سفرهای میتی کومون» رفتیم که اگر چه نسخه ژاپنی آن اثری با کلام بود اما همین موسیقی تیتراژی که بچه‌های دهه هفتاد تلویزیون شنونده و بیننده اش بود آنچنان دربرگیرنده خاطرات نوستالژیکی است که پرداخت دوباره به آن می‌تواند، مخاطبان آن سال‌های تلویزیون را به روزهایی هدایت کند که شیرینی اش در این روزگار التیامی کوچک برای مشکلات ریز و درشت همه ما باشد.
سریالی در قالب «انیمه» که با الهام از یک شخصیت واقعی ژاپنی با نام ژاپنی «میتوکومون» ساخته شده ولی در ایران به نام «سفرهای میتی کومون» پیش روی مخاطبان قرار گرفت. پویانمایی ژاپنی که توسط کمپانی «کناک» همان سازنده سریال‌های کارتونی «پسر شجاع» و «مسافر کوچولو» در سال ۱۹۶۹ ساخته و مدتی بعد هم از شبکه دوم سیما تقدیم نگاه کودکان و نوجوانانی شد که به نسبت این دوران امکانات دیداری و شنیداری نزدیک به صفر داشتند و همین کارتون‌ها تنها دلخوشی شأن بود. دلخوشی هایی که رنگین کمان کارتون‌ها برایشان آن چنان طعم شیرینی داشت که هنوز می‌توانند رجعت خاطره انگیزی به روزگاری داشته باشند که مقایسه اش با این دوران زمین تا آسمان فرق دارد.
براساس آنچه در مطالب و گزاره‌های رسانه‌ای درباره این مجموعه انیمه پیش روی مخاطبان قرار گرفته، «میتوکومون» که در ایران به نام «سفرهای میتی کومون» شناخته می‌شود، یک پویانمایی ژاپنی است که برا اساس زندگی «توکوگاوا میتسو کونی ۱۶۲۸ – ۱۷۱۰» ملقب به «میتوکومون» ساخته شده است. مردی که یکی از شخصیت‌های محبوب تاریخ ژاپن است و از او به عنوان فردی شوخ طبع، خوش مشرب و یک پزشک و غذاشناس ماهر یاد شده است.
«میتوکومون» در سفرهایش ۲ محافظ به نام‌های «ساساکی سوکه سومابورو» و «آتسومی کاکونوشین (کاکوسان» به همراه داشت؛ بنابراین شخصیت‌های «تسوکه» (ساساکی سوکه سومابورو) و «کایکو» (آتسومی کاکونوشین (کاکوسان) در این فیلم وجود تاریخی داشته‌اند، اما «سه گارو» که نام اصلی اش در پویانمایی «سوته مارو» بوده و «زُمبه» که نام اصلی اش در پویانمایی «دُنبی» بوده، شخصیت‌های خیالی هستند. البته در ادامه سفرهای این گروه یک بانوی اشرافی به نام خانم کوتو (اُکوتو) و دخترک شجاعی به نام ناتسو (اُناتسو) نیز به آنها می‌پیوندند.
قصه این مجموعه هم از این قرار است که میتی‌کومون «مأمور مخصوص حاکم بزرگ» پسرعموی شوگون (سپهسالار کل ژاپن) به عنوان یک بازرس مخفی عادل و خردمند، با هویتی ساختگی برای سرکشی به عملکرد حاکمان استان‌های مختلف سفر می‌کند. در این مسیر کایکو محافظ مخصوص میتی‌کومون که مهربان و تنومند است به اقتضای محتوای داستانک ها با بستن «دستمال قدرت» نیروی ویژه‌ای پیدا می‌کند. ضمن اینکه تسوکه محافظ مخصوص میتی‌کومون هم که فردی کم حرف و جدی و سامورای چیره‌دستی است، در پایان هر قسمت «علامت مأمور مخصوص حاکم بزرگ» را نشان دوست و دشمن می‌دهد تا آنها حساب کار دستشان بیاید که با چه کسی طرف هستند.
آن جا که تسوکه می‌گوید: «همه تون توجه کنید؛ این علامت مأمور مخصوص حاکم بزرگه، می دونید چه کسی در برابر شماست؟ مأمور مخصوص حاکم بزرگ، میتی کومون، احترام بگذارید.»
در این بین شخصیت‌هایی چون سه گارو به عنوان یک پسر بازی گوش اما بی باک و زمبه به عنوان یک سگ تنبل اما با نمک، شخصیت‌های جدی داستان را دنبال می‌کنند تا جذابیت‌ها و هیجان‌های سریال با مزه پرانی‌ها و شوخی‌های آنها فانتزی کار را افزایش دهد. مسیری که در نسخه ایرانی پروژه با صدای سحرانگیز هنرمندانی چون غلامعلی افشاریه، جواد پزشکیان، محمد عبادی، حسین باغی، ناصر نظامی، شوکت حجت، مهین برزویی، فریبا شاهین مقدم، اردشیر منظم، داریوش کاردان، حمید منوچهری، حسین حاتمی، سعید مقدم‌منش، نرگس فولادوند، مهتاب تقوی، شهروز ملک‌آرایی، مهدی آرین‌نژاد، عزت‌الله گودرزی، داوود باقری، کیکاووس یاکیده، علی‌اکبر هرانر، مرتضی احمدی، احمد آقالو، تورج نصر، اکبر میرطاهری، علی‌اصغر رضایی نیک، پرویز ربیعی، ناصر احمدی، حسین خدادادبیگی، رزیتا یاراحمدی، پری هاشمی به عنوان گوینده و صدا پیشه هدیه جذابی را به مخاطبان آن سال‌های شبکه دو سیما می‌داد.
اما یکی از ویژگی‌های قابل توجه سریال «سفرهای میتی کومون» که برای بینندگان آن سال‌های تلویزیون بسیار خاطره انگیز و دوست داشتنی شد، تیتراژ اولیه این مجموعه بود که به خودی خود می‌توانست نویدبخش یک کارتون جذاب و دوست داشتنی باشد. موسیقی و تصویر در کارتون‌های آن روزگار برای مخاطبان آن دوران رنگ و لعاب دیگری داشت و با اینکه به گرد فناوری‌های امروز دنیای انیمیشن نمی‌رسید اما به قدری دربرگیرنده حال و هوای متفاوت و دوست داشتنی بود که این چنین در حافظه شنیداری مخاطبان آن نسل باقی مانده و با آن همچنان خاطره بازی می‌کنند.
آنچه از اطلاعات موسیقی و تیتراژ سریال انیمیشن «سفرهای میتی کومون» منتشر شده اغلب به زبان ژاپنی در سایت‌های اینترنتی موجود است، اما همین قدر بدانید که اصل موسیقی تیتراژ این پویانمایی اثری با کلام با موسیقی متن و تیتراژ هنرمندی به نام «کنتارو هانه دا بوده که سال ۲۰۰۷ دار فانی را وداع گفته است. موسیقیدانی اهل ژاپن که در کارنامه هنری او آثار متعددی در حوزه موسیقی متن فیلم و سریال‌های انیمیشن مختلف دیده می‌شود و توانسته خود را به عنوان یک هنرمند مؤلف در جریان تولید چنین آثاری معرفی کند.
آنچه آقای کنتارو هانه دا در موسیقی متن و تیتراژ سریال پویانمایی «سفرهای میتی کومون» به مخاطبانش ارائه داده نشان از تسلط و آگاهی وی پیرامون فرآیند ساخت موسیقی برای آثاری بوده که مواجهه مستقیمش با کودک و نوجوانی است که می‌تواند به واسطه ابزار موسیقی جذب فرآیند و قصه‌ای شوند که بزرگترهایشان با آن نسبت آشنایی بیشتری دارند و حالا یک تیم تولیدکننده کارتون آمده تا از این شخصیت و الگوی مثبت ملی پویانمایی را پیش روی مخاطب قرار دهد که باید الزامات جذب مخاطب را نیز به همراه داشته باشد. مسیری که از عهده هر آهنگسازی بر نمی‌آید و مشتمل بر رعایت الزاماتی است که می‌بایست در تولید موسیقی چنین مجموعه‌هایی روی آن دقت نظر داشت.
به نظر می‌آید بسته موسیقایی در نظر گرفته شده برای «سفرهای میتی کومون» فرآیند معقولی را طی کرده تا به گوش مخاطب برسد؛ فرآیندی که ارتباط مؤثر میان آهنگساز و گروه تولید لازمه توسعه خلاقیت و روندی است که می‌بایست در آثار انیمیشن مورد بهره برداری قرار گیرد. حال این شرایط هرچه قدر برآیند تجربه بیشتر و عمیق‌تر سازنده باشد به طور قطع می‌توان شاهد ارائه محصولی خلاقانه تر با بهره مندی از انواع موسیقی و افکت های صوتی بود. مسیری که در این سریال آهنگساز تلاش داشته تا با درهم آمیزی این جلوه‌های موسیقی و همچنین برخی از آئین‌های موسیقایی مرتبط با کشورش، شرایطی را فراهم آورد تا موسیقی و محتوا هم در توازن درستی قرار گیرد و هم دربرگیرنده مؤلفه‌های جذب مخاطب باشد.
آنچه بینندگان ایرانی از موسیقی تیتراژ مجموعه پویانمایی «سفرهای میتی کومون» به خاطر دارند، اگرچه با نسخه با کلامش تفاوت دارد، اما ایده آن با موضوع و مضمون اثر در هماهنگی خوبی قرار داشت. شرایطی که سبب شد این موسیقی تیتراژ اولاً به عنوان یک مؤلفه مهم معرفی سریال به مخاطب ایرانی و دوم به عنوان یک اثر هیجان انگیز مخصوص مخاطب کودک و نوجوان آن سال‌ها شناخته شود. فرآیندی که اگر چه یک مسیر تکراری موسیقایی داشت اما خسته کننده نبود و حال و هوایی داشت که به واسطه استفاده از ابزار و تکنولوژی آن روزهای موسیقی و گرافیک موجب ماندگاری اش شد.
قبلاً بارها گفته شده که تیتراژ خوب، تیتراژی است که مناسب باشد و تیتراژ مناسب، تیتراژی است که ایده آن با موضوع و مضمون فیلم یا برنامه هماهنگی داشته باشد. ایده، ستون فقرات و اصلی ترین نکته تیتراژ است و تا زمانی که این بخش (ایده) شکل نگیرد، تیتراژ، فرم محضی است که با اندکی تغییر، برای هر اثر سینمایی یا تلویزیونی به کار گرفته خواهد شد. تیتراژ فرم گرا با نگاه چند باره، بی محتوایی خود را لو می‌دهد. این نکته به ویژه در مجموعه‌های تلویزیونی حائز اهمیت است و لحاظ کردن آن، سبب می‌شود نه فقط تیتراژ در نمایش‌های مکرر، خسته کننده و تکراری نشود، بلکه امکان رمزخوانی ها و رمزگشایی‌های جدید را برای مخاطب فراهم سازد، مسیری که در همین موسیقی تیتراژ سریال مورد نظر دیده شد و باید به روح آقای کنتارو هانه درود فرستاد و احترام گذاشت که چنین موسیقی خاطره انگیزی را از خود به یادگار گذاشته است.
منبع: مهر
