قصه یک تضاد موسیقایی در سریال جنایی/ترفندهای کارن برای«پلیس جوان»

علیرضا سعیدی؛ کارکرد تیتراژ چیزی شبیه به جلد کتاب است که طراحش تلاش می‌کند با انتخاب عناصر، فرم‌ها و چینش‌ها با کمک گرافیک و موسیقی مخاطب یک اثر را در جریان موضوع قرار دهد. شرایطی که گاهی بسیار نکته‌سنج، اندیشمندانه و حساب‌شده پیش روی مخاطبان قرار می‌گیرد و گاهی هم به قدری سردستانه و از روی ادای یک تکلیف اجباری ساخته می‌شود که بیننده را از اساس از یک اثر تصویری دور می‌کند.

آنچه بهانه‌ای شد تا بار دیگر رجعتی به کلیدواژه «تیتراژ» داشته باشیم، مروری بر ماندگارترین و خاطره‌سازترین موسیقی‌های مربوط به برخی برنامه‌ها و آثار سینمایی و تلویزیونی است که برای بسیاری از مخاطبان دربرگیرنده خاطرات تلخ و شیرینی است و رجوع دوباره به آن‌ها برای ما در هر شرایطی می‌تواند یک دنیا خاطره به همراه داشته باشد. خاطره‌بازی پس از آغاز و انتشار در نوروز ۱۴۰۰ و استقبال مخاطبان از آن، ما را بر آن داشت در قالب یک خاطره‌بازی هفتگی در روزهای جمعه هر هفته، روح و ذهن‌مان را به آن بسپاریم و از معبر آن به سال‌هایی که حال‌مان بهتر از این روزهای پردردسر بود، برویم.

«خاطره بازی تیتراژهای ماندگار» عنوان سلسله گزارشی آرشیوی با همین رویکرد است که به‌صورت هفتگی می‌توانید در گروه هنر خبرگزاری مهر آن را دنبال کنید.

در صد و سی و چهارمین شماره از این روایت رسانه‌ای به بهانه فرارسیدن «روز نیروی انتظامی» به سراغ موسیقی متن و تیتراژ سریال تلویزیونی «پلیس جوان» به آهنگسازی کارن همایونفر رفتیم که در روزگار ارائه و انتشارش تبدیل به یکی از ملودی هایِ گوش آشنای مخاطبان در سریال‌های تلویزیون شد و بسیاری از بینندگان آن سال‌های تلویزیون با شنیدن آن متوجه می‌شدند که قرار است بیننده یکی از متفاوت‌ترین سریال‌های پلیسی آن روزگار باشند.

مجموعه‌ای که با همه فراز و نشیب‌هایش و انتقاداتی که می‌توان روی محتوای آن وارد دانست، به نوعی یکی از مهم‌ترین سکوهای پرتاب شهاب حسینی به عنوان سوپراستار این سال‌های سینمای ایران نیز محسوب شد و فضایی را ایجاد کرد که علاوه بر معرفی چند چهره جدید به دنیای بازیگری، دیگر مولفه‌های این سریال از جمله موسیقی متن و تیتراژ سریال هم جلوه بیشتری پیدا کند.

«پلیس جوان» نام یک مجموعه تلویزیونی پلیسی – جنایی ۴۴ قسمتی بود که در سال ۱۳۸۰ به نویسندگی فریبرز کامکاری و سیروس مقدم تولید و از همان سال علاوه بر پخش در شبکه سوم سیما برای اولین بار، چندین بار هم از دیگر شبکه‌های رسانه ملی پیش روی مخاطبان قرار گرفت و شرایطی را ایجاد کرد که مخاطبان، بیننده یکی از متفاوت‌ترین و ساختارشکنانه ترین سریال‌ها در حوزه مجموعه‌های پلیسی باشند که تا آن زمان به تماشاگران ارائه شده بود.

داستان مجموعه «پلیس جوان» هم از این قرار بود که یونس بهگر پلیس جوانی است که پس از اتمام دانشکده افسری به تهران باز می‌گردد. او قصد دارد پرده از راز قتل پدرش که قاضی بوده بردارد، از طرفی او با دخترعمویش نیلوفر نامزد است ولی به خاطر مخالفت‌های عمویش، ازدواج آن ۲ سر نگرفته است.

نیلوفر که چندان از بازگشت یونس خوشحال نیست از طریق باند اسفندیار تورانی به همراه چند دختر جوان دیگر، به صورت قاچاق از مرز خارج می‌شود. در این میان، یونس به دنبال جمع آوری مدارک برای اثبات قتل پدرش است. او با تحقیق فراوان و به کمک همکارانش و دوستان پدرش راز قتل پدر و کینه عمو از برادر را در می‌یابد و پرده از جنایات و کارهای خلاف اسفندیار تورانی که عامل قتل پدرش است بر می‌دارد. در این میان نیلوفر که موفق به خروج از مرز نمی‌شود با بیماری مخوف ایدز به ایران باز می‌گردد و با در اختیار گذاشتن مدارکی، یونس را یاری و خود بر اثر بیماری فوت می‌کند. عموی یونس نیز توسط اسفندیار کشته می‌شود، یونس نیز با دلی آکنده از غم برای خدمت رسانی به جامعه اش راهی جنوب می‌شود.

شهاب حسینی، مریلا زارعی، میترا حجار، پروانه معصومی، سعید نیکپور، داریوش ارجمند، فرهاد اصلانی، محمدرضا داودنژاد، حسن خانی بیک، عسگر قدس، فرهاد بشارتی، مهدی سابقی، پانته‌آ بهرام، محمدعلی الله قلی، نعیمه نظام دوست، گیتی معینی، ساقی زینتی، عنایت بخشی، مجید صالحی، هما خاکپاش، هایده حائری، احمدرضا اسعدی، آمنه کیوانی، اکبر قدمی، حسین چنگی، خسرو فرخزادی، شهناز شهبازی، لوریک میناسیان، زهرا سعیدی، افشین سنگ چاپ، افسانه ناصری بازیگران این سریال تلویزیونی بودند.

اما همان گونه که گفته شد، یکی از ویژگی‌های مهم سریال تلویزیونی «پلیس جوان» موسیقی متن و تیتراژ این مجموعه تلویزیونی بود و در کنار دیگر تفاوت‌های ساختاری اش که با نقد و نظرهایی هم همراه شد، توانست به عنوان یکی از جلوه‌های اثر بخش و مثبت سریال مورد توجه قرار گیرد. فضایی که طبیعتاً به واسطه حضور یک آهنگساز کاربلد و خلاق چون کارن همایونفر که در آن سال‌ها تازه به جمع آهنگساز مطرح سینما و تلویزیون پیوسته بود، تبدیل به یکی از برگ برنده‌های سریال شد و موسیقی را به گوش شنونده رساند که گرچه همانند ساختار موسیقایی دیگر سریال‌های پلیسی از تم هیجان انگیز و حادثه‌ای برخوردار نبود اما توانست خود را به عنوان یکی از موسیقی تیتراژهای ماندگار سریال‌های تلویزیونی سیما معرفی کند.

اساساً کارن همایونفر از آن دسته هنرمندانی است که به واسطه آموزه‌های موسیقایی‌اش خوب می‌تواند، موسیقی تیتراژهای خلاقانه ای را خلق کند. همان گونه که از پس همین سریال و برخی دیگر از آثار سینمایی و تلویزیونی توانست ملودی‌های خاطره‌انگیز دیگری را طراحی و تولید کند که بسیاری از آنها تبدیل به یکی از بهترین و با کیفیت‌ترین موسیقی‌هایی شدند که در خاطره جمعی مردم باقی مانده است.

وی چندی پیش بود که طی یکی از گفت‌وگوهای رسانه‌ای اش درباره موسیقی متن و تیتراژ سریال «پلیس جوان» گفت: چیزی که موسیقی تیتراژ اثر به مخاطب القا می‌کند، به نوعی گذر زمان و حسرت است که بیشتر حول شخصیت اصلی فیلم دور می‌زند. بر این اساس این موسیقی توانسته حس مرتبطی با یک سریال پلیسی و دلهره آور ایجاد کند به دلیل اینکه قرار نبود یک مجموعه کامل پلیسی ساخته شود. به هر حال مجموعه پلیسی به موسیقی خاصی نیاز دارد با رعایت این نکته که قرار است روی شخصیت مرکزی سریال یعنی یونس و زندگی او متمرکز شویم بنابراین ما سعی کردیم تم های اولیه مان هم چندان شبیه تعلیق‌های پلیسی نباشد. البته بخش‌هایی در کار وجود دارد که این تعلیق از طریق موسیقی ایجاد می‌شود اما تاکید چندانی روی این مساله نکردیم همان طور که موسیقی تیتراژ فیلم، تم عاشقانه دارد تا پلیسی.

همایونفر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه در بسیاری از سریال‌هایی که مضمون اجتماعی دارند، بخشی از بار عاطفی شخصیت اصلی توسط ترانه القا می‌شود؛ آیا پلیس جوان به دلیل خاصی ترانه ندارد؟ توضیح داد: بخشی از این موضوع به قوت سریال برمی گردد؛ اینکه شما بخواهید شخصیت را به مدد ترانه جا بیندازید، برای بیننده جالب نیست. البته ما ابتدا به ترانه هم فکر کردیم اما مضمون داستان به گونه‌ای بود که انتخاب تصنیف برای کاراکتری که پلیس است مشکل می‌نماید. الان وقتی به سریال‌های تلویزیونی نگاه می‌کنم و ترانه‌ها را می شنوم، تفاوتی بین تصنیف‌های پایانی یک سریال، با ترانه تبلیغ یخچال احساس نمی‌کنم. من معتقدم این مشکل به تاکید بیش از اندازه تلویزیون در استفاده از ترانه در همه کارها برمی گردد؛ چنین روندی باعث می‌شود ماندگاری موسیقی فیلم و سریال کمتر و کمتر شود.

این آهنگساز سینما و تلویزیون در بخش دیگری از این مصاحبه رسانه‌ای در جواب سوالی مبنی بر ارائه راهکار برای ماندگاری ترانه‌ها و تصنیف‌ها در موسیقی سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی بیان کرد: چیزی که موسیقی را ماندگار می‌کند آن هم در بخش ترانه، متن آن است. ما در ترانه سرایی ضعف داریم، کلمه‌ها بدون ربط معنایی دقیق، کنار هم چیده می‌شوند و در واقع کولاژهای نیمه ادبی در بسیاری از ترانه‌ها وجود دارد بدون اینکه هم خوانی منطقی داشته باشند. از سوی دیگر، وقتی استفاده از ترانه‌ها به حد اشباع می‌رسد و هر سریال تلویزیونی که ساخته می‌شود، یک ترانه روی آن می‌گذارد و یا اینکه روی هر تبلیغ تلویزیونی باید یک ترانه قرار بگیرد، این مسائل انتخاب را مشکل می‌کند. در این مدت خیلی سعی کردم صدایی را پیدا کنم که تداعی کننده صدایی دیگر نباشد؛ صدایی که به ذات، خودش دلنشین باشد اما پیدا کردن این صدا، کار دشواری است.

به هر حال موسیقی متن و تیتراژ سریال «پلیس جوان» از جمله آثار ماندگار در حوزه موسیقی تیتراژهای سریال‌های ایرانی است که توانسته تبدیل به یکی از خاطره انگیزترین آثار موسیقایی شود. ملودی که هر از چندگاهی در برخی دیگری از برنامه‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منبع: مهر