دیپلماسی قرآنی در برنامه «محفل» به عرصه بروز و ظهور رسید

سمانه نوری زاده قصری: در هفته وحدت خارج از مرزهای ایران و در شهر لاهور پاکستان، بیش از ۸۵ هزار نفر برای حضور در محفل بزرگ قرآنی علی حب النبی (ص) گرد هم آمدند و جشن میلاد النبی را با حضور میزبانان برنامه محفل برگزار کردند. از این مراسم که با حضور چنین جمعیت خیره‌کننده‌ای برگزار شد، به عنوان یکی از بزرگترین اجتماعات عمومی در پاکستان نام برده شده است. در این مراسم، حامد شاکرنژاد، حجت الاسلام غلامرضا قاسمیان و حاج احمد ابوالقاسمی به عنوان داوران برنامه محفل، حضور داشتند که اجرای برنامه آنها با استقبال گسترده مردم پاکستان همراه شد.

همچنین، محمد حسین عظیمی قاری قرآن و حدیث و ثنا ناظری، حافظان نوجوان قرآن، به عنوان میهمانان ویژه این مراسم تلاوت قرآن کریم داشتند که بسیار مورد توجه حاضران قرار گرفت. محفل پیش از این بزرگترین محفل قرآنی جهان را در حرم مطهر امام رضا (ع) برگزار کرده بود.محمد طاهر القادری رئیس سازمان منهاج القرآن پاکستان سخنران اصلی این برنامه بودند. در این گردهمایی بزرگ، دانشمندان و دانشمندان برجسته از سراسر جهان حضور داشتند. در ادامه این برنامه عوامل برنامه محفل همزمان با ایام میلاد پیامبر اکرم (ص) در اجتماع عظیم مردم لاهور پاکستان حضور پیدا کرده و با آنها به طور گرم و صمیمی گفت و گو کردند.

برگزاری این مراسم قرآنی با حضور گرم و گسترده پاکستانی‌ها بازتاب بسیار مناسبی در رسانه‌های پاکستان و منطقه داشته است. بر همین اساس گفتگویی با عوامل حاضر در این گردهمایی داشتیم تا به اهمیت برپایی چنین گردهمایی قرآنی بپردازیم:

*از روند برنامه‌های قرآنی در هفته وحدت بفرمائید؟

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: از آنجایی که معتقدیم هفته وحدت دهه محرم قرآنی‌ها است از این باب، چند فعالیت را در دستور کار خود قرار دادیم. حرکت اول از مشهد آغاز شد. حرکت دوم آمل و صنعا بود. حرکت سوم پاکستان و اتفاق چهارم امامزاده صالح و غزه بود و حرکت پنجم که توفیق نشد قرار بود در لبنان حضور یابیم.

حجت الاسلام قاسمیان: نکته‌ای که بسیار به چشم می‌خورد محور وحدتمان با کل جهان اسلام است. یکی قرآن و دیگری وجود نازنین پیامبر اکرم (ص) است. ما برای هر دو اینها کم کاری کردیم و این دو عنصر را برجسته نکرده و از آن استفاده نکردیم. بیشتر خود را وارد دعوای و اختلافات مذهبی کردیم که دشمن از هر دو اینها خوشش می‌آید. به غیر از ماه رمضان که ماه قرآن است هفته وحدت که میلاد پیامبر اکرم است باید دهه قرآنی‌ها قلمداد شود که همراه با شادی و جشن و خوشی همراه است. کارهای زیادی هم محفل انجام داده است. اینکه در پاکستان در نزدیکی مرز هند ما را به صورت کامل می‌شناختند و برنامه را دیده و دنبال کرده بودند برای ما تعجب‌آور بود.

در زمانه امروز ما باید به قرآن برگردیم و امری به نام دیپلماسی قرآن را از اخلاق پیامبر و استکبار ستیزی نبی مکرم اسلام ارائه دهیم. ما هرچیزی که بخواهیم در جامعه امروز خودمان به آن بپردازیم در قرآن و اخلاق و سیره پیامبر وجود دارد. در هر دو این زمینه‌ها کوتاهی کردیم و خودمان را داخل بر کنش واکنش‌های جهان اسلام فرو بردیم. این تجربه بسیار مغتنم بود. مسئولین برگزاری این برنامه‌ها هم اذعان داشتند که تأثیر این برنامه نسبت به برنامه‌های دیگری که برپا می‌شد بسیار زیاد تر بود.

*نقطه عطف را چه می‌دانید؟

حجت الاسلام قاسمیان: تبلیغی برای ضد شیعه شده است که آنها قرآن را عوض کردند. وجود قرا و حفاظ و قاریان خردسال نیز برای مخالفت با این فرضیه بسیار غنیمت بود. دیدن کودکان خردسالی مانند قاری نوجوان عظیمی، حدیث و ثنا نظری کمک کرد تا متوجه بشوند که قرآن را خوب تلاوت و می‌کنند و با قرآن مأنوس هستند.

*چه اقداماتی صورت گرفت که برنامه محفل برای پاکستانی‌ها شناخته شد؟ آیا به زبان اردو این برنامه اجرا یا ترجمه شد؟

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: مؤسسه منهاج القرآن بزرگترین مؤسسه مذهبی پاکستان است. این مؤسسه در ۷۰ کشور دنیا بیش از ۲۰۰ شعبه دارند. اما اصل این فرضیه بخاطر خود جذابیت قرآن است که به سمت این برنامه روی آوردند. ما کم برنامه قرآنی نداریم. ولی اینکه قرآن کتابی است که می‌توانیم همه ما با آن ارتباط برقرار کنیم و محتوا به شکل جالبی بروز و نمود پیدا کند، از دیگر عامل تأثیرگذاری محسوب می‌شود. از فرودگاه جا خوردیم که با ما عکس می‌گرفتند و گل بر سرمان می‌ریختند و به عنوان یک شخصیت مورد علاقه قرآنی اشتیاق نشان می‌دادند. در این محفل ما را در جایگاهی نشاندند که وزیر کشور پاکستان قرار گرفته بود و احترام ویژه ای که برای امت شیعه قرار دادند. این اتفاق قدرت محتوا را نشان می‌دهد.

ما شاهدیم که کم کم معادلات دنیا در حوزه قرآن عوض می‌شود. تلاش‌ها و حمایت‌های مقام معظم رهبری که در خصوص فعالیت‌های قرآنی داشته‌اند. تا قبل از آن ایرانیان را از قرآن دور می‌دانستند ولی وقتی دیدند که قاریان به صوتی زیبا این کتاب الهی را قرائت می‌کنند تصورشان نسبت به شیعه متفاوت شد.

حتی رهبران آنها می‌گفتند کسانی که اینجا آمده‌اند امکان ندارد تحت تأثیر تفکرات داعشی قرار بگیرند. آنها برخی از فیلم‌هایی مرتبط با عید الزهرا را که پخش می‌شود را می‌بینند و به سمت تفکرات داعشی متمایل می‌شوند و جمعیت سنی محب اهل بیت را کم می‌کنند و به جمعیت داعشی سوق می‌دهند. اگر ما حضور پررنگ داشته باشیم با قرآن قلوب را به شیعه نزدیک کنیم می‌توانیم معادلات دشمن را معکوس نمایان کنیم.

*استاد ابوالقاسمی شما به عنوان یک قاری برجسته بین‌المللی حضور در کشورهای مختلف را داشته‌اید؟ این استقبال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

احمد ابوالقاسمی: من از سال ۱۳۶۷ به کشورهای دیگر سفر می‌کردم و چقدر باید هزینه می‌کردیم تا با حضور ۲۰۰ نفر تلاوت کنیم که در آنجا بگویند شیعیان هم قرآن خواندن بلد هستند. بارها قرآن چاپ کشور خودمان را با خودم به این سفرها می‌بردم و به ترفندی هدیه می‌دادم که آنها ببینند که فرقی با قرآن اهل تسنن ندارد. بارها اتفاق می‌افتاد که وقتی می‌خواستم تلاوت کنم شرط می‌گذاشتند که از قرآن آنها تلاوت کنم. در یوگسلاوی سابق که رفتیم قرآنی را به آنان هدیه دادم. آنها وقتی قرآن را از من گرفتند گفتند که باید چک شود. قرآن را به زیر میز برده و آن را باز کرده و چک کردند. بعد از ۱۶ مرتبه باز و بسته کردن قرآن به این نتیجه رسیدند که همان قرآن خودشان است.

حتی در مسجدی در آلبانی که رفتم در آنجا قرآن بخوانم با اسلحه بیرونم کردند و گفتند که شیعه که قرآن نمی‌خواند. من این سختی‌ها را کشیدم و میدانم که چقدر خون دل خورده شده تا از کیان شیعه دفاع کنم و در جایی که به واسطه محصول خوب رسانه‌ای که در دنیا ثمر داده است بسیار شاد می‌شوم

این برای منی که ۳۵ سال در اکثر کشورهای مسلمان تلاوت داشتم ثمردهی بسیار مطلوبی برایم تلقی می‌شود. می‌توان گفت که به راحتی ۲۰۰ میلیون نفر محفل تماشا کرده‌اند. در الجزایر که کشور دوری از لحاظ جغرافیایی نسبت به ما محسوب می‌شود افرادی در اربعین با ما صحبت کردند که خبر از تماشای این برنامه محفل در آن کشور می‌داد. عبدالقادر شیخ الاسلام خبر از تماشای سی قسمت برنامه محفل در همان زمان خبر داد و به مؤسسه منهاج گفته بود عوامل محفل را دعوت کنند.

زمانی که تلاوت آقای حامد شاکر نژاد بود گفت که گویا خودم را در حرم امام رضا می‌بینم. در تمام این صحنه‌ها خودم را در چند سال گذشته مشاهده می‌کردم که زمانی که در مسجدی تلاوت داشتم دو گروه با هم دعوا داشتند و دائم میکروفون را قطع می‌کردند. حالا اینکه آن کجا و این برنامه‌ای که محفل در پاکستان برای تعداد عظیمی از اهل سنت برپا کرد کجا؟

*به نظر شما چه دستاوردی این برنامه داشته است؟

احمد ابوالقاسمی: در پایان این دیدار گفتند که این گروه هر سال باید دعوت شده و یک ساعت اختصاصی برنامه اجرا کنند. یادم است که در یکی از کشورها گوشه سفارت خانه کتابخانه‌ای به ارزش ۱۴ هزار دلار خریداری شده بود و سفیر می‌گفت زمانی که آن را در مسجد جامع آن شهر گذاشتم فردا دیدم که در گوشه خیابان است چرا که آنها گفتند که از شیعه و ایرانی‌ها هیچ اثری در مسجدشان راه نمی‌دهند. در همان مسجد ما برای جمعیت ده هزار نفری قرآن خواندیم. این چقدر ارزش دارد؟ پادشاه آن کشور که فردی اثرگذار است بخاطر حضور عوامل محفل در آن کشور به سفیرمان در آنجا وقت داده است. این خودش نمونه‌ای از دیپلماسی قرآنی است که کلید باز کردن برخی از ارتباطات شده است.

تصور دنیا نسبت به شیعه و ایرانی‌ها عوض شد. این امر سخت به دست آمده که از جاذبه‌های قرآن و حمایت‌های رهبری است و ما را توانست به جای برساند که این تغییر را ایجاد کنیم.

*با توجه به اینکه در این محفل با استقبال مواجه شدید روش‌های جدید چقدر می‌تواند در عرصه بین‌الملل حائز اهمیت باشد و مورد استقبال قرار بگیرد؟

حامد شاکرنژاد: سفر به لاهور پاکستان اتفاق خاصی بود. البته من این نکته را باید بگویم طبیعتاً از دهه‌های قبل ما تلاوت می‌کردیم و همه اهل قرآن بودند و امر جدیدی نیستند. آنچه وجه تمایز است این برنامه قرآنی به عنوان محصول موفق جمهوری اسلامی است. محصولی که طی سال‌ها اتفاق افتاده و هم افزایی و پیام واقعی قرآن و حال خوبی با شنیدن قرآن را رقم زده است.

محصول موفق جمهوری اسلامی و برندی به نام محفل و رسانه باعث چنین چیزی شد که در کشوری مثل پاکستان چنین استقبالی را شاهد بودیم. محفل یک انرژی و حال خوبی را به مخاطب القا می‌کرد. در این برنامه اتفاق بر عکس شد و حال خوب قرآنی نیز به مردم منتقل شد.

حجت الاسلام قاسمیان: یک اتفاق دیگری نیز باعث چنین روندی بود گزیده گویی و اختصار در این برنامه بود. لقمه‌های کوتاه و کوچکی که دم افطار می‌چسبید برای مخاطب در نظر گرفته شد که این امر بسیار مؤثر بود. قاریان ما شاید دو نفس می‌خواندند اما همان قدر به جان مخاطب می‌نشست. این برنامه محصول ۲۵۰ نفر و زحمت افراد زیادی در تیم کارگردانی و سوژه یابی است. اتفاقی نبود که بخواهیم سوژه ربا را مطرح کنیم و در کنارش فردی بیاید که خودش سوژه ربا بوده است. برای این امر ساعت‌ها کار و کارگردانی شده بود و میز داوری می‌دانست که چه باید بکند. نقطه زن باید می‌گفتیم ولی وقتی دیدم که مردم از آنها استقبال کردند متوجه شدیم که مردم نکاتی را به صورت لقمه‌ای می‌خواهند.

حامد شاکرنژاد: هدف ما این است که کاری کنیم که دیده شویم ولی سعی می‌کنیم کارمان را به بهترین شکل ممکن ارائه دهیم که هدف غایی رسیدن به معرفت قرآنی است.

حجت الاسلام قاسمیان: اینکه تا یک نفر اسمش قاری مصری می‌شد ما یک احساس تواضعی نسبت به آن می‌کردیم که از آنها فاصله داریم در هم فروریخت.

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: افتخار کشور ما همین است همین امر یعنی تمدن سازی. ما اگر می‌خواهیم تمدن سازی کنیم باید به آن توجه کنیم. اینها یعنی تمدن که یعنی مال خودمان است.

احمد ابوالقاسمی: تلاوت قرآن هنری است که زمینه می‌خواهد یعنی شما نمی‌توانید در کشوری که مردم پذیرای قرائت نیستند، قاری تربیت کنید. قاری‌ای که در کشوری تلاوت می‌کند هم حسن تلاوت و قرائت خودش مطرح است و هم زمینه آن کشور را نشان می‌دهد. با یک بخشنامه نمی‌توان قاری تربیت کرد. قاری در بستر جامعه رشد می‌کند. وقتی کسی مثل شیخ پاکستانی از قرائت آقای حامد شاکرنژاد تعریف می‌کند تنها از هنر او تعریف نمی‌کند. بلکه این هنر را، در کشوری رشد یافته که زمینه قرآنی داشت، می‌بیند. یعنی در اصل جامعه ایرانی را قرآنی می‌بیند. این امر در اصل مهم است.

*ویژگی خوب محفل بود که از قاب تلویزیون بیرون آمد و سعی کرد که با مردم ارتباط برقرار کند و این موضوع را در عرصه بین‌المللی بسط داد آیا برنامه‌هایی برای دیگر رویدادهای آن دارید؟

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: بله. قرار بود دومین کشوری که می‌رویم لبنان باشد و قرار بود شهید سید حسن نصرالله در محفل سخنرانی کند و یکی از آیتم‌های برنامه بود. خدا کمک کند سه کشور ترکیه، اندونزی و استرالیا در دستور کار ما قرار دارد.

*برای انتخاب این کشورها معیار خاصی داشتید؟

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: از زمانی که برنامه محفل تمام شد و بعد از برنامه محفل قرآنی امام حسنی‌ها در استادیوم آزادی به دنبال محافل بین‌المللی بودیم. اولین کشور آلمان بود که متأسفانه با بسته شدن مرکز اسلامی در این کشور نتوانستیم حضور خوبی داشته باشیم. کار بین‌المللی پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد دستگاه‌های بین‌الملل نظارت می‌کنند. چهره‌ای که از ایرانی‌ها ساخته‌اند عموماً چهره مخدوش شده‌ای است و آمریکا اکثراً در این کشورها نفوذ جدی دارد. با سنجیدن تمام این نکات این چند کشور انتخاب شدند.

*افق پیش روی محفل چگونه می‌تواند برآورد شود؟

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: محفل محصول موفق قرآنی جمهوری اسلامی است. دیپلماسی قرآنی نیز در این کار مورد توجه قرار گرفته است. ما با قرآن می‌توانیم با بیش از یک میلیارد مسلمان ارتباط برقرار کنیم و حرف مشترکی بینمان برای تعامل صورت بگیرد.

حجت الاسلام قاسمیان: شما گفتید که گروه‌های تکفیری خیلی زیاد است در حالی که چنین نیست. بلکه با عدم حضور ما آنها زیاد دیده می‌شوند وگرنه جمعیت اندکی در پاکستان تکفیری هستند اما درصد بسیار زیادی سنی محب اهل بیت است که دیده نمی‌شوند که اگر آنها را جدیدی نگیریم آنها نیز ممکن است تکفیری شوند.

سید محمدحسین هاشمی گلپایگانی: ما می‌توانیم جریان تلاوت خودمان را در سطح جهانی مستحکم کنیم. در پاکستان برنامه‌های زیادی برای میلاد پیامبر شاهد بودیم اما در روز میلاد پیامبر در فرودگاه امام خمینی هیچ خبری نبود در حالی که چنین روزی ولادت پیامبری که منشأ خلقت و بالاترین محبوب خداست. اما هیچ خبری نبود و این باعث تأسف است. امیدواریم به طرزی شود که خودمان را مدیون پیامبر نبینیم.

حامد شاکرنژاد: ما در ولادت و رحلت پیامبر (ص) هیچ برنامه خاصی نداریم. بچه‌های قرآنی و محفل و برند جمهوری ا سلامی تمام تلاششان را می‌کنند. اما برخی جلسات باعث وهن شیعه و تفرقه می‌شود که نفع آن را انگلیس و ایادی آنها می‌برند. محفل تلاشش را برای همبستگی جهان اسلام در حال انجام است. در این ایام هفته وحدت حتی برنامه‌های قرآنی را در سطح کشور کمتر مشاهده می‌کنیم. به برادران اهل سنت هم عشق می‌ورزیم و پیام ما زبان امت هستند. ما چه پل ارتباطی به غیر از قرآن با میلیاردها مسلمان را داریم؟ که باید بدین وسیله آن را حمایت کنیم. با صحبت و کلام هیچ ارتباطی رقم نمی‌خورد ولی با قرآن چنین اتفاقی دور از ذهن نیست. روی گشاده محفل برای همه باز است همه افراد می‌توانند در آن حضور پیدا کنند و نگاه تهیه کننده هم افزایی بوده است. همچنین به عنوان پیشنهاد تیمی قرآنی و مذهبی در کنار وزیر خارجه و رئیس جمهوری که در کشورهای دیگر حضور پیدا می‌کنند یک قاری و یا یک شخصیت دینی می‌تواند حائز اهمیت باشد. این امر می‌تواند در کنار دیپلماسی سیاسی بسیار اثر گذار باشد.

منبع: مهر