چرا با عملیات ناموفق اسرائیل علیه ایران شوخی می‌کنیم؟
بامداد شنبه ارتش رژیم صهیونیستی عملیات ناموفقی را علیه برخی مراکز نظامی ایران انجام داد که با پاسخ پدافند هوایی ایران روبرو شد و بلافاصله مانند بسیاری از رخدادهای حساس دیگر، به سرعت دستمایه شوخی‌هایی در فضای مجازی شد؛ اما چرا با ماهیتی مانند عملیات ناموفق اسرائیل علیه ایران شوخی می‌کنیم؟
با وجود اینکه اولین صداها از فعالیت سامانه پدافندی ایران حدود ساعت ۲ بامداد به گوش رسید، کاربران فضای مجازی از همان دقایق نخست و در شرایطی که حتی هنوز اطلاعات رسمی و کاملی از ابعاد این موضوع منتشر نشده بود، شوخی‌های خود را در فضای مجازی آغاز کردند. البته شوخی کردن به یک رویه متداول در هر رخداد پر استرسی برای ایرانی‌ها تبدیل شده است و کاربران تلاش می‌کنند هر بار خلاقیت بیشتری در این زمینه به خرج دهند؛ هرچند برخی نیز معتقدند که برخورد طنزآمیز با چنین رخدادهایی، موجب کاهش میزان اهمیت آن‌ها می‌شود.
هرچند این واکنش از سوی کاربران فضای مجازی به اتفاقاتی مانند تجاوز اسرائیل به حریم هوایی ایران، عملیاتِ وعده صادق ۱ و ۲ و… موضوع تازه‌ای نیست، اما مجددا این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که چرا در چنین مواقعی، اولین واکنش افراد «شوخی کردن» است؟
شوخی‌های دیشب حاصل عدم هراس بود
امان‌الله قرایی مقدم _ استاد دانشگاه خوارزمی و جامعه شناس _ معتقد است شوخی‌های شب گذشته در شرایطی شکل گرفته است که اقدام تنش‌زای رژیم صهیونیستی علیه ایران باعث بروز اتفاقات تلخ نشده و تنها منجر به انسجام بیشتر مردم در مواجه با مفهومی ملی و میهنی شده است.
او همچنین معتقد است که نمی‌توان برای مردم یک جامعه، نسخه‌ای واحد پیچید و از همه افراد توقع یک نوع واکنش را داشت چراکه جامعه یک محیط آزمایشگاهی نیست و شوخی با چنین مسائلی در شرایطی که یک اتفاق تلخ یا مهم رخ نداده باشد، موضوعی اجتناب‌ناپذیر است.
اگر خطر جدی باشد، مشابه زمان دفاع مقدس مردم دیگر با چیزی شوخی ندارند و دچار تب و تاب و هراس می‌شوند. اما مسئله شب گذشته متفاوت از یک اتفاق جدی بود. اگر حمله دیشب خسارت جبران ناپذیری در پِی داشت آن وقت دیگر شوخی‌ها شکل نمی‌گرفت
قرایی‌مقدم این نوع شوخی و بذله‌گویی را نشانه‌ای از عدم هراس جامعه می‌داند و به ایسنا، می‌گوید: جامعه چندان هراس و واهمه‌ای از این موضوعات ندارد و ابهتِ مسئله به دلیل این تهدیداتی که چند ماه است از سمت اسرائیل تکرار می‌شود، رنگ باخته است. شب گذشته نیز جامعه متوجه شد حمله به نقاطی در تهران، خوزستان و… در مناطق حساسی رخ نداده و کشور با اتفاق مهمی مواجه نشده است؛ بنابراین به دنبال آن واکنش تندی هم از خود بروز نداده است.
او معتقد است که این شوخی‌ها خوب است؛ زیرا باعث فاصله گرفتن جامعه از هراس اجتماعی شده است و ادامه می‌دهد: اگر جامعه با هراس و ترس اجتماعی مواجه می‌شد، ممکن بود دچار مشکلاتی شویم، اما جامعه هراس چندانی از این حمله حس نکرده و همان اتفاق را به یک شوخی تبدیل کرده است. عدم وحشت و هراس جامعه جای خوشحالی دارد زیرا در صورت بروز وحشت ممکن بود شایعه‌پردازی‌ها و اخبار غلط منعکس و شرایط را از نظر سیاسی دچار مشکل کند. با این وجود حمله ناموفق شب گذشته برای جامعه آنچنان مهم نبوده که بخواهد دچار هراس شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در سال‌های گذشته شاهد شکل‌گیری شوخی‌ها در مواجه با اتفاقات سیاسی و اجتماعی مهم هستیم، تاکید می‌کند: باید بین شوخی‌ها مرز قائل شویم. گروهی تحت تاثیر شبکه‌های بیگانه شروع به تمسخر وقایع می‌کنند و این موضوع جدا از شوخیِ جمعی است که منجر به عدم هراس جامعه می‌شود و نباید این دو را با یکدیگر اشتباه بگیریم.
او می‌گوید: حمله ناموفق اسرائیل به نقاطی از ایران خبر اول تمام رسانه‌های داخلی است و مردم به شدت دنبال این هستند که بدانند چه خبر است؟ بنابراین خبری از ترس نیست. جامعه و مردم زمانی که احساس خطر جدی کنند و بدانند با مسئله مهمی مواجه هستند قطعا با موضوع در حد یک شوخی برخورد نمی‌کنند و آن زمان شاهد هراس اجتماعی خواهیم بود، اما اتفاق شب گذشته به دنبال اقدام به‌هنگام حاکمیت، سبب شد تا هراسی شکل نگیرد.
قرایی مقدم در پاسخ به این سوال که آیا در مواقع بروز بحران یا اتفاقات سیاسی و نظامی اقدام تنش‌زای شب گذشته اسرائیل علیه ایران، می‌توان برای نوع واکنش افراد یک نسخه واحد تجویز کرد؟، توضیح می‌دهد: جامعه یک محیط آزمایشگاهی نیست که بگوییم در این مواقع افراد باید چه واکنشی از خود نشان دهند؛ ولی اگر خطر جدی باشد، مشابه زمان دفاع مقدس مردم دیگر با چیزی شوخی ندارند و دچار تب و تاب و هراس می‌شوند. اما مسئله شب گذشته متفاوت از یک اتفاق جدی بود. اگر حمله دیشب خسارت جبران ناپذیری در پِی داشت آن وقت دیگر شوخی‌ها شکل نمی‌گرفت.
او همچنین معتقد است زمانی که پای ورود بیگانه به مسائل مهم کشور در میان باشد، انسجام و همبستگی ملی، دینی، اعتقادی و… آنقدر پررنگ است که باعث تقابل بین گروه‌های مختلف نمی‌شود. قرایی مقدم با ذکر مثالی می‌گوید: چنانچه درباره اظهارات بی‌اساس اخیر درباره جزایر سه‌گانه خلیج فارس شاهد بودیم، همه افراد به شکل یکپارچه مقابل این یاوه‌گویی‌ها ایستادند و کسی هم با موضوع شوخی نداشت. درباره اتفاق شب گذشته هم با دشمن بیگانه مواجه بودیم و تقابل درونی دیگر معنا نداشت و همه به شکل یکپارچه به فکر منافع میهن بودند. برای ایرانیان خاک وطن و مسائل مرتبط با آن مهم است و با کسی درباره آن شوخی ندارند.
این جامعه‌شناس البته تاکید می‌کند شوخی با چنین مسائلی تنها منحصر به فرهنگ ایران نیست و ادامه می‌دهد: کشورهای غربی هم این بذله‌گویی‌ها را هنگام موارد مشابه و شرایط سخت دارند؛ چنانچه در جنگ آمریکا و ویتنام شاهد نمونه‌هایی از آن بودیم. باید خوشحال باشیم که جامعه با این شیوه با مسئله برخورد می‌کند، اما اگر شوخی‌ها حالت تمسخر و کنایه به خود بگیرد، مسئله است.
منبع: ایسنا
