سالگرد درگذشت پروانه معصومی؛ هنرمندی برای تعهد
پروانه معصومی، بازیگر برجسته و تأثیرگذار سینما و تلویزیون ایران، با کارنامه‌ای درخشان و نقش‌آفرینی‌های ماندگار، الگویی از تعهد هنری، اخلاق حرفه‌ای و پایبندی به ارزش‌های اجتماعی و انقلابی بود. درگذشت او در ۶ آذر ۱۴۰۲، پایانی بر زندگی پربار هنرمندی بود که نامش همواره در خاطره هنر ایران باقی خواهد ماند.
پروانه معصومی، از برجسته‌ترین چهره‌های هنری تاریخ معاصر ایران، نمادی از زنانگی، شجاعت و تعهد در عرصه هنر است. او با حضور در آثار ماندگار سینما و تلویزیون ایران و انتخاب‌های هوشمندانه خود، میراثی غنی و تأثیرگذار از خود به یادگار گذاشت. زندگی هنری و شخصی او سرشار از داستان‌هایی است که نه تنها هنر ایران، بلکه ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی آن را به تصویر می‌کشد.
زندگی و تحصیلات پروانه معصومی در ۱۱ اسفند ۱۳۲۳ در تهران به دنیا آمد. او از همان ابتدا به دنبال مسیری متفاوت در زندگی بود و به همین دلیل، پس از اتمام تحصیلات در رشته زبان‌های خارجی از دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتی)، مدتی به تدریس زبان انگلیسی پرداخت. فعالیت در عرصه آموزش، به او مهارت‌هایی در برقراری ارتباط و توجه به جزئیات بخشید که بعدها در حرفه بازیگری نیز مشهود بود. ورود به سینما اولین حضور معصومی در سینما به فیلم «بیتا» (۱۳۵۰) به کارگردانی هژیر داریوش بازمی‌گردد. او با این نقش، نگاه‌ها را به خود جلب کرد، اما همکاری او با بهرام بیضایی در فیلم «رگبار» (۱۳۵۱) بود که او را به اوج شهرت رساند. شخصیت‌پردازی معصومی در این فیلم، اثری عمیق بر سینمای ایران گذاشت و توانایی‌های او را در به تصویر کشیدن زنان پیچیده و عاطفی به نمایش گذاشت. این آغاز مسیری بود که او را به یکی از نمادهای زنانه در سینمای ایران تبدیل کرد.
پیش از انقلاب: همکاری با بزرگان دهه ۱۳۵۰ برای معصومی دوره‌ای پربار بود. او با نقش‌آفرینی در فیلم‌هایی چون «غریبه و مه» و «کلاغ» بهرام بیضایی، نشان داد که توانایی اجرای نقش‌هایی با عمق روان‌شناختی و نمادگرایی را دارد. در این آثار، شخصیت‌های زنانه او نه تنها نمایانگر زنانگی، بلکه بازتابی از تحولات اجتماعی و فرهنگی ایران بودند. همکاری او با دیگر کارگردانان مطرح آن دوران نیز بر ارزش هنری کارنامه او افزود.
پس از انقلاب: بازیگر هنر متعهد انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ مسیری جدید برای هنر ایران گشود و پروانه معصومی نیز با رویکردی تازه، فعالیت خود را ادامه داد. او به سینمای پس از انقلاب پیوست و در آثاری حضور یافت که مضامین انسانی، اخلاقی و تاریخی را دنبال می‌کردند. یکی از ماندگارترین آثار این دوره، فیلم «گل‌های داوودی» (۱۳۶۳) به کارگردانی رسول صدرعاملی است. این فیلم، داستانی انسانی و احساسی را روایت می‌کند که بازی تأثیرگذار معصومی به آن رنگ و جانی تازه بخشید. او برای این نقش‌آفرینی، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.همچنین، نقش‌آفرینی او در سریال‌های تلویزیونی نظیر «کوچک جنگلی» و «امام علی (ع)» نشان‌دهنده تعهد او به هنر متعهد و ارائه آثار با کیفیت بود. او با این نقش‌ها، شخصیت‌هایی با عمق تاریخی و اجتماعی را به نمایش گذاشت که همواره در یاد مخاطبان باقی خواهند ماند.
انقلابی بودن و تعهد به ارزش‌ها پروانه معصومی از جمله هنرمندانی بود که هنر را وسیله‌ای برای بیان ارزش‌ها و باورهای خود می‌دانست. او همواره در انتخاب نقش‌ها و آثار هنری خود، به تعهدات اخلاقی و انقلابی پایبند بود. حضور در برخی رویدادهای فرهنگی مرتبط با نظام جمهوری اسلامی ایران و مشارکت در تولید آثار با مضامین انقلابی، بازتابی از باورهای او بود. این رویکرد، او را به یکی از هنرمندان شناخته‌شده و محبوب در میان مخاطبان متعهد و انقلابی تبدیل کرد. اخلاق حرفه‌ای و محبوبیت یکی از ویژگی‌های بارز پروانه معصومی، اخلاق حرفه‌ای و حساسیت او در انتخاب نقش‌ها بود. او از حضور در آثار سطحی و تجاری اجتناب می‌کرد و همواره به دنبال پروژه‌هایی بود که بتواند پیامی ارزشمند به مخاطب منتقل کند. همین مسئله باعث شد که نام او همواره با آثار با کیفیت و فرهنگی گره بخورد. درگذشت و میراث ماندگار پروانه معصومی در ۶ آذر ۱۴۰۲، پس از مدتی بستری شدن در بیمارستان بر اثر عفونت ریوی درگذشت. درگذشت او، ضایعه‌ای بزرگ برای سینما و تلویزیون ایران بود. او همچنان به‌عنوان یکی از چهره‌های ماندگار هنر ایران باقی خواهد ماند و آثارش الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود.میراث پروانه معصومی فراتر از نقش‌های ماندگارش در سینما و تلویزیون است؛ او نمادی از هنرمندی متعهد به فرهنگ، اخلاق و انسانیت بود که هنر را ابزاری برای بیان ارزش‌های والای انسانی می‌دانست.
منبع: فارس
