مراقبت از نیرنگ دشمن دستور صریح قرآن درباره مذاکرات

در آیات متعدد قرآن کریم، هشدارهای صریحی درباره رفتار با دشمنان و چگونگی تعامل در مذاکرات وجود دارد. خداوند در سوره آل عمران می‌فرماید: «وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسبَكَ اللَّهُ»؛ یعنی اگر بخواهند تو را فریب دهند، خدا برای تو کافی است. این آیه به روشنی نشان می‌دهد که حتی در صورت تمایل به گفت‌وگو، باید همواره از نیرنگ طرف مقابل هوشیار بود.

همچنین خداوند به مراقبت از نیرنگ دشمن اشاره کرده، در آیه100 سوره بقره می‌فرماید: «أَوَ كُلَّمَا عَاهَدُوا عَهْدًا نَّبَذَهُ فَرِیقٌ مِّنْهُم» (یعنی آیا هر بار که عهدی بستند، گروهی از آنان آن را زیر پا گذاشتند؟). این نشان می‌دهد که اعتماد بی‌قیدوشرط به دشمن، مغایر با تعالیم قرآنی است و یا اشاره به الگوی تکرارشونده‌ای دارد که در طول تاریخ، دشمنان اسلام همواره پیمان‌های خود را نقض کرده‌اند. خداوند با این بیان، به مؤمنان یادآوری می‌کند که در مذاکرات و تعهدات سیاسی، باید با تدبیر و آگاهی عمل کنند تا فریب نخورند، چرا که عادت آنان زیر پا گذاشتن تعهداتشان است.

امروزه نیز در مذاکرات بین‌المللی، برخی قدرت‌ها با سوءاستفاده از ابزار دیپلماسی، به دنبال تحمیل خواسته‌های خود هستند. از این رو، مسئولان باید با الهام از قرآن، ضمن تلاش برای گفت‌وگو، از حیله‌گری دشمن غافل نشوند، چه اینکه هوشیاری، شرط عقلانی و دینی هر مذاکره‌ای است.

خداوند در آیات دیگر درباره‌ی راهبردی که می‌توان در مواقع مذاکرات پیش گرفت، می‌فرماید «وَ إِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِیَانَةً فَانبِذْ إِلَیْهِمْ عَلَىٰ سَوَاءٍ» یعنی اگر از خیانت قومی ترسیدی، آشکارا عهدشان را بازگردان». این آیه تأکید می‌کند که در عین پایبندی به اخلاق و صداقت، باید با قدرت و آگاهی، از منافع امت اسلامی دفاع کرد و با کوچک‌ترین خوف از خیانت باید آن تعهد را به خودشان بازگرداند و به زمین زد. تاریخ هم نشان داده که دشمنان اسلام به عهدهای خود پایبند نیستند و باید نسبت به نیرنگ‌های آنان هشیار بود.

نتیجه اینکه تجربه تاریخی تعامل پیامبر اسلام و اهل بیت  با دشمنان به وضوح نشان می‌دهد پیمان‌شکنی و نیرنگ از شیوه‌های همیشگی دشمنان اسلام بوده است؛ از نقض پیمان حدیبیه توسط مشرکان مکه تا عهدشکنی‌های یهودیان بنی‌قریظه و خیانت‌های معاویه و یزید در قبال امام علی، امام حسن و امام حسین. این سنت تاریخی در دوران معاصر نیز تکرار شده است، چنان‌که در ماجرای برجام به وضوح شاهد بودیم چگونه طرف‌های غربی با نقض تعهدات خود، بار دیگر بر اصالت این قاعده قرآنی مهر تأیید زدند. این تجربه‌ها باید به عنوان درس‌هایی عبرت‌آموز همواره مدنظر مسئولان و ملت مسلمان باشد تا در تعاملات آینده، ضمن حفظ روحیه‌ی گفت‌وگو و دیپلماسی، هرگز غافل از خیانت‌ ذاتی دشمنان نباشند و با هوشیاری کامل، منافع امت اسلامی را حفظ کنند.

منبع: تسنیم