هفته صنایع دستی در تهران چه خبر است؟

احسان دهقانی، معاون صنایع دستی استان تهران در نشستی که ١١ خرداد ١۴٠۴ به مناسبت روز جهانی صنایع دستی در اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران برگزار شد، درباره اقدامات این معاونت در روز جهانی صنایع دستی (۲۰ خرداد)، که در ایران به مدت یک هفته گرامی داشته می‌شود، گفت: ما امروز درباره هفته صنایع‌ دستی صحبت می‌کنیم، هفته‌ای که در دنیا با عنوان «روز صنایع‌ دستی» شناخته می‌شود و از روز شنبه، هفدهم خردادماه آغاز شده و تا بیستم خردادماه ادامه دارد. مایلم تأکید کنم که برای نخستین‌بار، اداره کل میراث فرهنگی استان تهران توانسته شأن نمایشگاه صنایع‌دستی را به شکل چشمگیری ارتقاء دهد. اگر به سوابق گذشته نگاه کنید نمی‌توانید نمونه‌ای بیابید که نمایشگاهی با متراژ حدود ۱۰۰۰ متر مربع در سالن یک هتل پنج‌ستاره برگزار شده باشد. ما از هفدهم تا بیستم خردادماه در هتل پارسیان، میزبان یک نمایشگاه صنایع‌ دستی هستیم که با مشارکت جامعه هنرمندان و فروشندگان این حوزه شکل گرفته است.

او ادامه داد: اعتباری که برای برگزاری این نمایشگاه تأمین شده، حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است که تقریباً به طور کامل از سوی خود مشارکت‌کنندگان فراهم شده است. این یعنی سرمایه اجتماعی ویژه‌ای در اختیار داریم. مشارکت، بدون گله، بدون اعتراض، بدون حتی یک سیگنال منفی از سمت هنرمندان انجام شده است، اتفاقی نادر در حوزه صنایع‌ دستی که معمولاً بسیاری از فعالان آن به دنبال خدمات رایگان هستند.

برگزاری نمایشگاه صنایع دستی تهران در هتلی ۵ ستاره همراه با نمایش عیتقه‌ها

دهقانی گفت: نمایشگاه صنایع دستی تهران هر روز از ساعت ۲ بعدازظهر تا ۹ شب برگزار می‌شود. این رویداد را با همکاری اتحادیه صنایع‌ دستی و اشیای قدیمی برگزار می‌کنیم، اتحادیه‌ای که از سال ۱۳۵۱ فعالیت دارد. اتفاق بسیار مبارکی که در این رویداد رخ داده، هم‌افزایی میان حوزه اشیای قدیمی و صنایع‌دستی است. این دو حوزه نه‌ تنها تهدیدی برای یکدیگر نیستند، بلکه می‌توانند مکمل و تقویت‌کننده هم باشند؛ چرا که وقتی از یک شیء تاریخی ۳۰۰ ساله صحبت می‌کنیم، در واقع داریم بخشی از فرهنگ و هنر ماندگار را به نمایش می‌گذاریم، که به غنای صنایع‌ دستی می‌افزاید.

معاون صنایع دستی تهران اظهار کرد: شاید در نگاه نخست، رنگ‌وبوی عتیقه‌فروشی در فضای این اتحادیه به چشم بیاید، اما واقعیت این است که بخش غالب فروشگاه‌های زیرمجموعه آن، صنایع‌ دستی‌اند. ما به‌دنبال ایجاد هم‌افزایی هستیم و این نگرش، به خلق اعتبار و جلب مشارکت گسترده‌تری منجر شد.

او ادامه داد: شاید جالب باشد بدانید همین مکان که قرار است نمایشگاه ما در آن برگزار شود، یعنی هتل پارسیان آزادی، توسط حراج تهران با مبلغ یک میلیارد و ششصد میلیون تومان اجاره شده بود. این رقم بدون در نظر گرفتن خدمات پذیرایی و تشریفات VIP بود، که در نهایت مجموعاً به بیش از ۶ میلیارد تومان رسید. در حالی‌که بخشی از آثار حراج متعلق به هنرمندان بازار بودند، اما قیمت‌گذاری اتحادیه و میراث فرهنگی، نه‌تنها با یکدیگر هم‌افزایی نداشت، بلکه گاه حتی به تقابل و خنثی‌سازی منجر شده بود. برای مثال، واحدهای آنجا بعضاً با برخوردهایی از سوی یگان حفاظت ما مواجه شدند که به‌نظر می‌رسد در برخی موارد، از ظرافت لازم برخوردار نبودند.

دهقانی افزود: اما اکنون با توجه به حضور اتحادیه، این امکان فراهم شده است که فضا به سمت تعامل و هم‌افزایی پیش برود. ما در همین نمایشگاه، ۵۰ درصد از فضای فیزیکی را به صنایع‌ دستی اختصاص داده‌ایم و ۵۰ درصد دیگر را به اشیای قدیمی. بازدید از این نمایشگاه برای عموم آزاد است و از روز شنبه، هفدهم خردادماه، از ساعت ۳ بامداد غرفه‌چینی آغاز می‌شود. مراسم افتتاحیه همان روز ساعت ۴ بعدازظهر برگزار خواهد شد و نمایشگاه تا ۲۰ خرداد، هر روز از ساعت ۱۴ تا ۲۱ ادامه خواهد داشت.

معاون صنایع دستی تهران گفت: در این رویدادِ نمایشگاهی، سعی کردیم از حوزه‌هایی مانند زیورآلات، چرم و چوب، آثاری با رویکرد نوآورانه و خلاقانه ارائه کنیم. برای نمونه، یک کیف چرمی در نمایشگاه وجود دارد که به تجهیزات الکترونیکی متصل است و قیمت آن حدود ۵۰ میلیون تومان است. در حوزه چوب نیز از تکنیک‌های معماری همچون مقرنس در طراحی استفاده شده و شاهد کارهایی بسیار خاص و خلاق هستیم.

راه‌اندازی بازارچه موقتی در سبزه‌میدان بازار

دهقانی با اشاره به اینکه به‌طور هم‌زمان با این نمایشگاه، در سبزه‌میدان بازار نیز یک بازارچه صنایع‌ دستی دیگر برگزار می‌کنیم، افزود: با توجه به اینکه نه از سوی استان تهران و نه از طرف وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعتباری برای برگزاری این برنامه‌ها تخصیص داده نشده است، تدبیر ما این بود که هم به مسائل مالی و اجرایی رسیدگی کنیم و هم بیشترین میزان چتر حمایتی را برای هنرمندان فراهم کنیم. همچنین در نمایشگاه صنایع دستی یک سالن کوچک ۱۴۰ متری در کنار سالن زرین برای نمایشگاه مختص به «اسکناس، سکه، نشان و مدال، تمبر» در نظر گرفته شده است. هنرمندان حاضر در این نمایشگاه برای هر متر مربع از فضا، چهار برابر هزینه کرده‌اند تا هزینه‌های کلی سالن بزرگ‌تر (۸۰۰ مترمربعی و هشت‌ضلعی) را جبران کنند. اکنون کل فضای نمایشگاه پُر شده و حتی بین ۱۵ تا ۲۵ نفر رزرو داریم که احتمالاً مجبور شویم غرفه‌ها را به‌صورت اشتراکی در اختیارشان قرار دهیم.

او اضافه کرد: هدف ما از این هم‌افزایی آن است که وقتی بازدیدکننده‌ای به نمایشگاه می‌آید و مثلاً دو میلیارد تومان صرف خرید یک سکه می‌کند، احتمال بیشتری دارد که یک گلیم دست‌باف با نقش خلیج فارس را نیز که توسط یک بانوی ارمنی طراحی شده و ۵۰ میلیون تومان قیمت دارد، خریداری کند. در واقع، به دنبال این هستیم که فضا به معنای واقعی کلمه، هم‌افزایانه باشد، هم در نگاه نهادهای اجرایی مانند یگان حفاظت و هم در رفتار نهادهای فرهنگی مثل اداره‌کل استان تهران.

معاون صنایع دستی تهران همچنین گفت: در هفته صنایع دستی، «خانه صنایع‌دستی تُرسه» در منطقه‌ فرشته تهران افتتاح خواهد شد.

او در این باره توضیح داد: مجوزی برای راه‌اندازی خانه صنایع‌ دستی و کارگاه تولیدی صادر کرده‌ایم. این خانه با مدیریت خواهر و برادری اداره می‌شود که همچنین متولی خانه‌ سنگ و زیورآلات ترسه هستند. باید تأکید کنم که در این فضا، بین ۳۰ تا ۴۰ درصد هزینه آثار مربوط به طراحی‌های خلاقانه خودِ هنرمندان است.

دهقانی ادامه داد: در کنار این‌ها، بر اساس الگوی معاونت گردشگری، در حال تدوین بسته‌های سرمایه‌گذاری ویژه صنایع‌ دستی هستیم. اداره‌کل سرمایه‌گذاری، مناطق نمونه و زیرساخت گردشگری که تاکنون تمرکزش صرفاً بر حوزه گردشگری بوده، اکنون به ارائه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در صنایع‌ دستی نیز ورود کرده است. قالب این فرصت‌ها در فایل‌های Word تهیه شده و از میان افرادی که در فراخوان اخیر شرکت کرده‌اند، ۴۷ فرصت سرمایه‌گذاری شناسایی و مستند شده که در همین نمایشگاه، از آن‌ها رونمایی خواهد شد. این بسته‌ها شامل پروژه‌هایی با سرمایه‌گذاری‌هایی از حدود ۷۰۰ میلیون تومان تا ۳۵ میلیارد تومان‌اند، در زمینه‌هایی چون سفال، کاشی هفت‌رنگ، شیشه‌گری سنتی و غیره.

معاون صنایع دستی تهران اظهار کرد: موضوع مهم دیگر، توسعه صادرات صنایع‌ دستی است. در بند «ت» ماده ۸ فصل ۱۷ برنامه هفتم توسعه، مقرر شده بود که ظرف سه ماه آیین‌نامه شرکت‌های تسهیل‌گر صادراتی تهیه شود، هرچند این مهلت قانونی به پایان رسیده اما ما در این نمایشگاه از اولین شرکت تسهیل‌گر صادرات صنایع‌دستی کشور رونمایی خواهیم کرد. حال شرکت تسهیل‌گر صادراتی دقیقاً چه می‌کند؟ برخلاف شکل رایج حضور هنرمندان در نمایشگاه‌های خارجی (که آثار خود را در چمدان گذاشته و در غرفه‌های کوچک در کنار هم می‌فروشند)، این شرکت‌ها با ارائه ضمانت‌نامه بانکی، کالاهای امانی هنرمندان را در قالب یک کانتینر ۲۰ یا ۴۰ فوت به خارج از کشور ارسال می‌کنند. به این ترتیب، می‌توانیم برای نمایشگاه‌هایی نظیر میلان دیزاین ۲۰۲۶ یا مزون ابژه ۲۰۲۵ سرمایه‌گذاری کرده و آثار هنرمندان را به‌صورت حرفه‌ای و ساختاریافته صادر کنیم. این شرکت تسهیل‌گر، دارای ناوگان ترانزیت بین‌المللی است و از ظرفیت‌های لجستیکی گسترده برخوردار است. قرارداد آن نیز با هنرمندان تهرانی به‌صورت یورویی بسته خواهد شد.

دهقانی با اشاره به تفاوت بنیادین میان «بازارچه» و «نمایشگاه» در حوزه صنایع دستی توضیح داد: به اعتقاد من، در زیست‌بوم صنایع‌ دستی، این دو مفهوم به درستی از یکدیگر تفکیک نشده‌اند. در حالی که باید بدانیم هر کدام کارکرد، مخاطب و هدف خاص خود را دارند. در نمایشگاه، ما آثار نوآورانه، مبتکرانه، دارای تکنیک‌های ارزشمند و طراحی‌های ممتاز را به نمایش می‌گذاریم. در آن‌جا تلاش می‌کنیم خودمان را معرفی کنیم، کارت ویزیت می‌دهیم، ارتباطات حرفه‌ای برقرار می‌کنیم و مرزهای اجرایی حوزه تخصصی‌مان را ارتقاء می‌دهیم. نمایشگاه، فضایی‌ست برای ارائه ویژگی‌های اختصاصی کار هر هنرمند.

او افزود: در مقابل، بازارچه محل فروش است، آن‌چه تولید کرده‌ایم را با حداکثر ظرفیت عرضه می‌کنیم. اگر از یک محصول، بیست عدد داریم، هر بیست عدد را می‌آوریم. کارت ویزیت نداریم، دستگاه کارت‌خوان داریم. در بازارچه، اقتصاد در اولویت است. فروش در مرکز توجه قرار دارد. محل برگزاری، نوع مخاطب، شیوه اجرا و ماهیت هر یک متفاوت است و نباید این دو را با هم درآمیخت. حتی هنرمندی که بازارچه را انتخاب می‌کند با هنرمند نمایشگاهی تفاوت دارد.

دهقانی در ادامه درباره موضوع «بازدهی» گفت: متأسفانه، در برخی موارد ما شاهد برگزاری بازارچه‌ها یا نمایشگاه‌هایی هستیم که هزینه اجرای آن‌ها با میزان فروش نهایی هم‌خوانی ندارد. گاهی، هزینه غرفه‌سازی آن‌قدر بالا می‌رود که فروش هنرمندان حتی به یک‌چهارم آن هم نمی‌رسد. فرض کنید اگر یک میلیارد تومان برای برگزاری یک رویداد هزینه کنیم، در نهایت تنها ۲۵۰ میلیون تومان فروش حاصل می‌شود. این وضعیت به وضوح نشان می‌دهد که باید هنگام برگزاری رویدادهای صنایع‌ دستی، حتماً مسئله «هزینه–فایده» و بازدهی اقتصادی مورد توجه قرار بگیرد. چه از نظر زمان‌بندی، چه از نظر جانمایی جغرافیایی، باید به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که بازدهی مطلوب حاصل شود.

بیمه هنرمندان صنایع دستی بلاتکلیف است

معاون صنایع دستی تهران درباره وضعیت بیمه هنرمندان صنایع دستی نیز توضیح داد: در مراسم معارفه و معرفی آقای مهندس ضرغامی و آقای صالحی امیری، حاشیه‌ای پیش آمد؛ آقای ضرغامی بعد از صحبت‌های آقای عارف دوباره پشت تریبون آمد و گفت که «شهریور سال آینده ببینیم چند نفر از هنرمندان صنایع‌ دستی شما را بیمه کرده‌اید!» حالا حدود ۹ ماه از آن تاریخ گذشته است و متأسفانه حتی یک نفر هم به فهرست بیمه‌شدگان اضافه نشده است. دو هفته پیش، مدیرکل حوزه، به همراه  مدیرکل حمایت از تولید، و تعدادی از هنرمندان استان تهران با مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی کشور دیدار داشتند تا این موضوع تعیین تکلیف شود. آن‌ها خواستار اجرای بیمه‌ هنرمندان طبق فهرست ارائه‌شده بودند. سازمان تأمین اجتماعی هم مشکلات بودجه‌ای و نبود پیش‌بینی برای این موضوع را مطرح کرد و تا امروز، یعنی زمان انجام این گفت‌وگو، فرآیند برقراری بیمه‌ حمایتی برای هنرمندان همچنان بلاتکلیف مانده است.

دهقانی در پاسخ به این پرسش که چرا قبلاً این روند طی شده و مشکلی نداشته است، گفت: اطلاعات کامل ندارم، اما به نظر می‌رسد که در زمان وزارت آقای مهندس ضرغامی در هیأت دولت برای این موضوع سهمیه‌ای اختصاص داده شده بود. این سهمیه، با هماهنگی میان مدیرعامل وقت سازمان تأمین اجتماعی و مدیران مربوطه عملیاتی شد. بخشی از آن هم به راهنمایان گردشگری اختصاص یافت. اما از آن زمان تا به حال، هیچ سهمیه‌ جدیدی به این گروه‌ها اضافه نشده است.

او همچنین درباره آخرین وضعیت خانه‌ بهزاد که قرار بود به خانه‌ خلاق صنایع‌ دستی تبدیل شود، گفت: مزایده‌ای برگزار شده بود که در نهایت به یک شرکت رسید و قرار است در هفته‌ صنایع‌ دستی آن خانه را افتتاح کنیم. شرکت برنده، آن پروژه را تحویل گرفته و اکنون کارهای لازم برای تخلیه انجام شده است.

نمایش آنتیک‌های شخصی همزمان با هفته صنایع دستی

رضا شاه‌ محمدی، رییس اتحادیه اشیای قدیمی و صنایع دستی که در این نشست حضور داشت نیز گفت: از تاریخ ۱۷ تا ۲۰ خرداد، مجموعه‌ای کم‌نظیر از هزاران اثر تاریخی و نفیس، متعلق به دوره‌های افشاریه، زندیه، صفویه و قاجار، به نمایش گذاشته خواهد شد. این نمایشگاه در نوع خود، هم‌سنگ یک موزه‌ پویا و زنده است و بخشی از فرهنگ و تمدن باشکوه ایران را به تصویر می‌کشد. نمایشگاه در دو بخش برگزار می‌شود؛ اشیای آنتیک شامل سکه، مدال و اسکناس و صنایع‌دستی فاخر از هنرمندان معاصر.

شاه‌محمدی ادامه داد: هدف ما در اتحادیه آن است که اشیای دارای قدمت تاریخی به جای آنکه در کنج گالری‌ها، انبارها یا منازل در غبار فراموشی پنهان بمانند یا به‌صورت غیرقانونی از کشور خارج شوند، در فضایی قانونی، امن و حرفه‌ای، با افتخار در معرض نمایش و حتی فروش قرار گیرند. زیرا هر یک از این آثار، بخشی از هویت، تاریخ و حافظه‌ جمعی ما هستند و برگزاری چنین رویدادهایی، نقش مؤثری در حفظ، احیا و انتقال این هویت به نسل‌های آینده خواهد داشت. در نهایت، این نمایشگاه می‌تواند انگیزه و اشتیاقی دوباره در دل جامعه برای حفظ این گنجینه‌های تاریخی ایجاد کند و به‌ شکلی طبیعی، صاحبان آثار را به‌ عنوان حافظان میراث فرهنگی، در جایگاه «موزه‌داران مردمی» قرار دهد.

برای جلوگیری از فروش و کپی‌کردن اشیاء آنتیک شخصی چه کار شده است؟

شاه‌محمدی همچنین درباره ساختار این اتحادیه توضیح داد و گفت: با استخدام بازرسانی در این حوزه، از خرید و فروش اشیای تقلبی جلوگیری کردیم و در صورت وجود این اشیا در آنتیک فروشی‌ها، ابتدا درخواست جمع‌آوری می‌دهیم و در صورت تکرار از طریق، مراجع قضایی اقدام می‌کنیم و در صورت لزوم دستور پلمب صادر خواهد شد.

منبع: ایسنا