سیاه‌پوستان چگونه بر موسیقی عزاداری بوشهر تاثیر گذاشتند؟
مهدی انصاری کارگردان مستند «عاموها» با اشاره به موضوع این مستند گفت که سیاه‌پوستان از زمان قدیم به دلیل مبادلات فرهنگی با ایران تاثیرات زیادی بر فرهنگ و موسیقی بوشهر گذاشته اند.
مهدی انصاری کارگردان مستند «عاموها» درباره ایده ساخت این مستند گفت: ایده ساخت مستند «عاموها» به حدود ۱۰ سال پیش بازمی‌گردد. در آن زمان، آقای حسن قهرمانی که با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی همکاری می‌کردند از من دعوت کردند تا برای ماه محرم اثری تولید کنم. این پیشنهاد مربوط به سال‌های ۹۴ یا ۹۵ بود. با وجود زمان محدود (کمتر از دو ماه)، تصمیم گرفتم رویکردی متفاوت به موضوع داشته باشم.
وی با اشاره به رویکرد متفاوت نسبت به آیین‌های ماه محرم در این مستند بیان کرد: پیش از این، آثار ارزشمندی مانند مستند «اربعین» استاد ناصر تقوایی (ساخته‌شده در دهه ۴۰) به آیین‌های محرم پرداخته بودند. من می‌خواستم از زاویه دیگری به این موضوع نگاه کنم. پس از بررسی، تصمیم گرفتم تأثیر فرهنگ سیاه‌پوستان آفریقایی‌تبار را بر موسیقی آیینی و عزاداری در بوشهر بررسی کنم. این رویکرد پژوهشی، پایه اصلی مستند من شد.
این مستندساز درباره فرآیند تحقیق مستند «عاموها» توضیح داد: برای جمع‌آوری اطلاعات، به سفرهای متعددی در استان بوشهر از شمال تا جنوب نیاز بود و حدود ۷۰۰ کیلومتر را طی کردم؛ از مناطق ساحلی تا دشتستان و عسلویه. هدف من از پژوهش یافتن ردپای فرهنگ سیاهان در آیین‌های محرم بود، نه صرفا حضور فیزیکی آنها. مسلماً این فرآیند زمان‌بر بود و به مطالعات گسترده نیاز داشت.
انصاری تصریح کرد: «عاموها» در مراحل پایانی تولید است و اصلاح رنگ، صداگذاری و احتمالا برخی تصویربرداری‌های تکمیلی باقی مانده است. به امید خدا در عرض دو تا سه هفته آینده مستند به مرحله اصلاح رنگ و صداگذاری می‌رسد.
این مستندساز درباره تاثیر سیاهان بر موسیقی بوشهر عنوان کرد: بوشهر به‌دلیل موقعیت بندری، همواره شاهد مبادلات تجاری با هند، آفریقا و کشورهای حاشیه خلیج فارس (از جمله یمن و عربستان) بوده است. این مبادلات تنها محدود به کالا نبوده است بلکه شامل انتقال فرهنگ، زبان و آیین‌ها نیز می‌شد. دریانوردان نه‌تنها کالا، که رسوم، زبان و باورهای قومی‌شان را نیز جابه‌جا می‌کردند. این تأثیرات را می‌توان در فرهنگ عمومی و آیین‌های عزاداری بوشهر به‌وضوح تماشا کرد. «عاموها» سیر تاریخی اثرگذاری و مبادلات فرهنگی سیاه‌پوستان آفریقایی تبار با بوشهری را پی می گیرد و به تصویر می‌کشد.
انصاری تصریح کرد: «عاموها» یک مستند پژوهش محور و تاکید این اثر بیشتر روی مباحث تاریخی است اما از مصاحبه با کارشناسان این حوزه مانند ویلیم فلور، ایرج صغیری، محسن شریفیان و محمدرضا بلادی اتنوموزیکولوژیست مقیم لندن و تصاویر آرشیوی نیز بهره برده‌ایم.
وی درباره نقش زنده‌یاد فریدون شهبازیان در مستند «عاموها» گفت: استاد فریدون شهبازیان مشاور موسیقی این پروژه بودند اما متاسفانه عمرشان کفاف نداد که نسخه نهایی مستند را تماشا کنند. ایشان نسخه‌های اولیه را دیدند و راهنمایی‌های ارزشمندی ارائه دادند.
این کارگردان درباره انتخاب نام این مستند توضیح داد: سیاه‌پوستانی که آن زمان در خانه‌های تجار بوشهر خدمت می‌کردند، برای صدا کردنشان از پیش‌وند تحبیب «عامو» استفاده می‌کردند. این واژه، در حقیقت همان «عمو» است که به این شکل بیان می‌شود.
انصاری در پایان درباره احتمال حضور در نوزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» بیان کرد: تلاش می‌کنیم تا به امید خدا امسال به جشنواره‌ها برسیم. سال گذشته به‌دلیل نیاز به اصلاحات و محدودیت‌های دسترسی به برخی کارشناسان، این امر میسر نشد که در جشنواره «سینماحقیقت» شرکت کنیم.
منبع: مهر
