از نشان «بیهقی» تا «زنگ اختیاری ادبیات»

پس از تعطیلی یک‌ساله شورای پاسداشت زبان فارسی، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، غلامرضا طریقی را به عنوان دبیر جدید این شورا منصوب کرد. این شاعر که حالا دبیر شورای پاسداشت زبان فارسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، در گفت‌وگو با ایسنا درباره وضعیت فعلی این شورا گفت: قبل از اینکه بنده این مسئولیت را بپذیرم، مدت زیادی، بیش از یک سال، این شورا جلسه‌ای نداشت. البته در سال‌های قبل نیز جلسات به صورت منظم و جدی برگزار نمی‌شد که دلایل این موضوع را نمی‌دانم. شاید این موضوع برای برخی از دوستان، در میان کارهای اجرایی دیگر، کم‌اهمیت  بوده است.

او سپس با اشاره به وظایف سلبی و ایجابی شورای پاسداشت زبان فارسی توضیح داد: مسئله‌ای که در شورای پاسداشت شاهد آن هستیم این است که در ادوار مختلف بخش سلبی وظایف شورا بیشتر مورد توجه بوده؛ از جمله ممنوعیت به‌کارگیری اسامی بیگانه. اما برای وظایف ایجابی چون برنامه‌های ترویجی و گسترش زبان فارسی می‌شود گفت تقریبا توجهی نشده است. تشکیل جلسات با این رویکرد بوده که وظیفه داریم جلسه‌ای تشکیل دهیم و گزارش کاری از اعضای شورا  بگیریم که ‌جلو فلان تعداد اسم خارجی گرفته شده است. این عزیزان در ادوار مختلف بخش سلبی را پیش برده‌اند اما هیچ‌گاه وارد بخش ترویجی نشده‌اند.

طریقی با اشاره به اینکه برنامه‌هایش معطوف به بخش ایجابی وظایف شورای پاسداشت است و تأکید بر اهمیت این بخش گفت: برنامه‌های ایجابی شورای پاسداشت عملا مغفول مانده و کسی سراغ آن‌ها نرفته است. توقعی که آقای صالحی از من داشت، معطوف به این موضوع بود که علاوه بر تشکیل جلسات و ادامه وظایفی که پیش‌تر با شیب کم یا زیاد همواره انجام شده، مقداری به کارهای ترویجی و خلاقانه‌تر و آموزش و گسترش  زبان فارسی توجه کنم.  برنامه‌هایی را به ایشان ارائه دادم و با همکاری و همفکری آقای محسن جوادی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، برنامه‌ها را چکش‌کاری کردیم. فکر می‌کنم الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که با برنامه‌های متنوعی مواجه هستیم و تلاش می‌کنیم در چند روز آینده اولین جلسه را تشکیل دهیم و در بدبینانه‌ترین حالت شاهد نمودی از کارهای نوع دوم در هفته کتاب باشیم.

این شاعر درباره برنامه‌هایی که برای شورای پاسداشت به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شده است نیز توضیح داد: همانطور که اشاره شد ناگزیر در ساختار شورای پاسداشت بخش‌های ممانعتی و تنبیهی بیشتر مورد توجه بوده اما بخش‌های تشویقی را هیچ‌گاه نداشته‌ایم و کسی به این فکر نبوده است. درباره اینکه اگر کسی با انتخاب خود و بدون اینکه وظیفه‌ای داشته باشد برای ترویج زبان فارسی کاری انجام می‌دهد، تشویقی برایش درنظر گرفته شود، از طرف هیچ‌کدام از نهادها این اتفاق نمی‌افتاد. توجه و برنامه‌های تشویقی برای شرکت‌ها، صنف‌ها، اشخاص حقیقی و حقوقی و هرکسی که به هرشکلی بدون اینکه وظیفه داشته باشد به زبان فارسی توجه کرده، بخشی از کار است.

او تجلیل و تکریم کسانی را که به زبان فارسی خدمت کرده‌اند، بخشی از این برنامه‌ها خواند و در توضیح آن گفت: برخی در کارهای هنری فعالیت می‌کنند و شاید شغل دیگری دارند اما در کنار کارهایشان خواسته و یا ناخواسته به زبان فارسی خدمت کرده‌اند؛ مثلا داستان‌نویسی که یکی از ویژگی‌های کارش در مقایسه با دیگران، توجه به زبان فارسی است و گسترش زبان فارسی در کارهایش نمود دارد. ممکن است در داوری جایزه «جلال آل‌احمد» به این موضوع توجه نشده باشد و امتیازی برای داستان‌نویس محسوب نشود، دست‌کم در شورای پاسداشت به این موضوع توجه کنیم. یا کسانی که به صورت غیرمستقیم به زبان فارسی خدماتی انجام می‌دهند؛ مانند فیلمسازی که بدون داشتن الزامی، توجه ویژه‌ای به زبان فارسی داشته است.

دبیر شورای پاسداشت زبان فارسی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به طراحی نشان «بیهقی» برای کسانی که به زبان فارسی خدمت کرده‌اند، درباره این انتخاب گفت: «بیهقی» جزء معدود کسانی است که تردیدی وجود ندارد نثر فارسی مدیون حضور و وجود او است. ممکن است بپرسید چرا سعدی انتخاب نشده است؟ باید بگویم به شاعرانی چون سعدی و دیگران توجه بیشتری شده است و به نام ایشان برنامه‌ها و بنیادهایی وجود دارد. معیار نثر بیهقی، نقطه عطفی در زبان فارسی بوده و این موضوع بر کسی پوشیده نیست.

طریقی برنامه دیگر خود را در بخش آموزش زبان فارسی خواند و توضیح داد: این برنامه‌ها نیاز جدی‌ای به مراوده و همکاری با وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم و صدا و سیما خواهد داشت. همه مردم مخاطب برنامه‌های ما هستند و بدون اینکه کوچک‌ترین آموزشی به آن‌ها داده باشیم، از آن‌ها توقع داریم نکته‌هایی را که فکر می‌کنیم درست است، رعایت کنند. در این زمینه باید فیلم‌های آموزشی تهیه و از تلویزیون کتاب و صدا و سیما و… پخش شود. تشکیل «زنگ اختیاری ادبیات» برای مدرسه‌ها و دانش‌آموزان از دیگر برنامه‌هایی است که در حال طراحی آن هستیم که بچه‌ها به اختیار  و تمایل خود در آن زنگ شرکت کرده و نکته‌ها را یاد بگیرند.

این شاعر درباره ارتباط با رسانه‌ها و اینکه رسم‌الخط یکسانی در رسانه‌ها وجود ندارد و الزامی برای استفاده از واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیست، گفت: واقعیت این است با گسترده‌تر شدن رسانه‌ها و شکل‌گیری رسانه‌های مجازی امکان کنترل و اعمال قاعده و قانون مشخص وجود ندارد. از طرف دیگر، این موضوع در بخش برنامه‌های سلبی و برخوردهای تنبیهی و ممانعتی تعریف می‌شود و بر اساس تجربه باید بگویم موردی نداریم که فشار آوردن‌ به نتیجه برسد. نکته دیگری که وجود دارد این است که برخی دوستان و اطرافیان خودم  که از قضا همکاران شما هم هستند، می‌گویند «این سبک‌ نوشتاری من است» و اگر اینطور ننویسم تشخص خود را از دست می‌دهم. اما این موضوع می‌تواند به عنوان دغدغه جدی مطرح شود و با کمک معاونت مطبوعاتی مدلی را طراحی کرده و اکثریت را قانع کنیم رسم‌الخط واحد داشتن باعث ارزش بیشتر کار دوستان می‌شود.

دبیر شورای پاسداشت زبان فارسی درباره همکاری با نهادهای مرتبط با زبان فارسی چون فرهنگستان زبان و ادب فارسی و بنیاد سعدی نیز گفت: طبیعتا ارتباط با این نهادها از مهم‌ترین رکن‌های کاری ماست. پیش از اینکه در این سمت باشم به اقتضای کارم درگیر ادبیات بودم و با فرهنگستان رابطه کاری و شخصی داشتم و به‌نظر می‌آید باید بخش عظیمی از مبنای کارمان را فرهنگستان زبان و ادب فارسی بگذاریم و بر مبنای فعالیت و کارهای این عزیران تلاش کنیم و به بازوهایی که زحمت‌های عزیران را عملیاتی می‌کنند، تبدیل شویم. فرهنگستان زبان و ادبیات مخاطبان محدودتری دارد و بیشتر علاقه‌مندان فعالیت‌های آن‌ها را پیگیری می‌کنند، اما شورای پاسداشت با نهادهای مختلف ارتباط دارد و می‌تواند به پیگیری فعالیت‌های فرهنگستان کمک کند.

غلامرضا طریقی در پایان درباره مصوبات پیشین شورای پاسداشت از جمله ممنوعیت نصب اسم شهرها با حروف انگلیسی در ورودی شهرها و جمع‌آوری آن‌ها نیز گفت: مصوبه‌های پیشین شورا پیگیری خواهد شد. دبیر شورا و برخی از اعضا تغییر کرده‌اند، اما ماهیت شورا همان است. مصوبه‌های قبلی ارزشمند و دارای اعتبار است و آن‌ها را پیگیری خواهیم کرد. گزارش دقیقی از این مصوبه خاص ندارم که الان در چه مرحله‌ای است و تا چه میزان اجرایی شده است.

منبع: ایسنا