کم سوادی نوازنده تار و ادعای عجیبش / پاسخ علی قمصری و روایت تاریخی پیرنیاکان

همه چیز از انتشارِ بخشی از یک گفت‌وگو آغاز شد. جایی که داوود آزاد در مصاحبه‌ای با رسانه‌ای احتمالا از جمهوری آذربایجان، نکاتِ عجیبی را درباره ساز تار بیان می‌کند. متن صحبت‌های داوود آزاد به این شرح است:

ریشه‌ی تار آذربایجانی است

داوود آزاد: شاید نوازنده‌های تار ایرانی از این حرفم خوششان نیاید ولی، در موزه موسیقی تهران کلی عکس از دوره قاجار وجود دارد که روی سینه تار میزنند و شکل تارها شدیدا شبیه تار آذریست. اعتقاد من اینه، تار تار ایرانی نیست و ریشه‌اش آذربایجانیست. و اونجا(جمهوری آذربایجان) هم که ثبت شده، به نظر من به جا ثبت شده است. می‌دونید که تار به نام(جمهوری) آذربایجان ثبت شده است.

مصاحبه کننده: خب چرا نوازنده‌های تار ایرانی ممکنه اینو دوست نداشته باشن؟

داوود آزاد: خب یکسری تعصبات، تعصباتی که نه این مجزاست و فلانه…

این صحبت‌های داوود آزاد در همین چند روز گذشته در فضای مجازی دست به دست شده است. جالب اینکه چندین روز قبل، یعنی هشتم مهر 1404، در جریان برگزاری مراسمِ گرامیداشت ردیف موسیقی ایران در تالار رودکی، داریوش پیرنیاکان صحبت‌هایی داشته که شاید بتوان آن را پاسخی مناسب برای ادعاهای داوود آزاد در نظر گرفت.

البته باید در نظر داشت که صحبت‌های پیرنیاکان پیش از انتشار صحبت‌های داوود آزاد بیان شده است. در ادامه متن صحبت‌های داریوش پیرنیاکان را می‌خوانید:

نام و موسیقی‌شان جعلی است

داریوش پیرنیاکان: «جمهوری باکو، از جمهوری باکو استفاده می‌کنم چرا که اسمش آذربایجان نیست. اسمش هم جعل کرده‌اند. عینِ همین موسیقی که از ما جعل کرده‌اند، اسمش را هم از ما جعل کرده‌اند.
تاریخ دقیق داریم که در ژوئنِ 1918 نام «اران» را تغییر داده و اسمش را جمهوری آذربایجان گذاشتند. وقتی انقلاب بولشویکی 1917 در شوروی شکل گرفته بود، وقتی جمهوری‌های اقوام را شکل دادند.
تا هفتاد سال پیش چیزی به عنوانِ قومِ فلان در ایران وجود نداشت. هیچ اقلیتی در ایران وجود ندارد. همه اکثریت هستند. این قوم‌گرایی‌ها حاصل دسیسه‌هایی است که علیه ما شکل می‌دهند.
ترلیوس 63 سال پیش از میلاد که به آسیا می‌آید، می‌گوید مرز طبیعی اران و آذربایجان که دو ایالت از ایران هستند، رود ارس است. آنجا اصلا اسمش آذربایجان نیست. اگر شما نژادا ترک هستید، به زبان کار ندارم، چرا می‌گویید سه‌گاه، چرا می‌گویید دشتی؟
صفحاتی دارم که قبل از 1918 ثبت شده‌اند، یعنی قبل از یکسان‌سازیِ استالینیستی که همه چیز را خواستند یکسان‌سازی کنند، آمدند و موسیقی را تامپره کردند، یعنی ربع‌پرده‌های موسیقی را برداشتند.
آنجا تقی‌اف تار می‌زند، یکی هم می‌خواند، به شعر فارسی هم می‌خواند. چهارگاه می‌نوازد، دقیقا همان چهارگاه میرزاحسینقلی؛ آنهایی که نوازنده هستند می‌دانند که چهارگاهِ میرزاحسینقلی با چهارمضرابی شروع می‌شود و در اینجا هم دقیقا همان را می‌زند.
خان شونسکی فرزندی دارد به نام فریدون شونسکی که موزیکولوگ است. میگه که در سال 1870 میرزاعلی شیرازی آمد در شوشا؛ همان شوش کوچک. الف در زبان‌های ایرانی علامت تسخیر است. می‌گوید که از شیراز آمد و در اینجا کلاس‌های تار و کمانچه دایر کرد و اینجا تار و کمانچه وجود نداشت. دقت کنید که نمی‌گوید از ایران آمد، می‌گوید از شیراز آمد. بعدها یکی از برجسته ترین شاگردانش بعدا دو واخون به این ساز اضافه کرد.
بعدها گفتند که ما تار قفقازی داریم!
تار قفقازی کجا بود! همان تاری است که کنار علی اکبر فراهانی در همان نقاشی وجود دارد. یعنی شکل تار را هم باز خودِ ایرانی‌ها حاج طاهر و یحیی شکلش را عوض کردند.
این‌ها را با تعصب نمی‌گویم. من خودم آذری هستم.»

کم سوادی و ناسپاسی

واکنش دیگری که در این زمینه شکل گرفت، استوریِ علی قمصری نوازنده شناخته شده تار و آهنگساز ایرانی است. علی قمصری کسی است که پروژه‌ی «تار ایرانی» را از چند سال پیش رقم زد و با تارش به شهرهای مختلف ایران سفر کرد و در هر شهر اجرایی را با هنرمندان آن دیار ثبت و ضبط کرد.

حرف‌ها و نظرهای ناپخته و بدون مطالعه، گاهی دردسرهای زیادی برای آدمی دارد. داوود آزاد از هنرمندانی بود که تا پیش از این معمولا مورد اقبالِ مخاطبان قرار می‌گرفت و معمولا گمان می‌شد که سواد مناسبی دارد. اما سخنانِ اخیر او کاملا آشکار کرد که مطالعه‌ی چندانی در زمینه موسیقی و تاریخ ندارد و داشته‌هایش شاید به شدت اندک باشد.

به هر روی باید منتظر ماند و دید که آیا داوود آزاد با اندکی مطالعه‌ی تاریخ به نتایج درستی می‌رسد و از مردم ایران عذرخواهی می‌کند یا همچنان در این موضعِ اشتباه خود پافشاری می‌کند.

فعلا مخاطبان موسیقی او را به بدترین شکل تنبیه کرده‌اند؛ بلیت‌های کنسرتِ داوود آزاد در تالار وحدت روی دستش باد کرده است!

منبع: تسنیم