دادوستد در فلوشیپ نشر تهران بیشتر از چیزی بود که در گرنت ثبت شد
فعال نشر:
دیدگاه‌های متنوعی درباره چگونگی برگزاری نخستین دوره فلوشیپ (نشریاری) نشر تهران وجود دارد. برخی از ناشران بین‌المللی و کارگزاری‌های ادبی ایران در این رویداد شرکت کردند و گروهی در آن حضور نداشتند، اما هر دو درباره چگونگی برگزاری و مسائلی که موجب قوت و ضعف فلوشیپ شد، نظرهایی قابل بررسی دارند.
محمد حمزه‌زاده مدیر انتشارات «هزار برگ»، در این دوره فلوشیپ نشر تهران شرکت کرد و توانست حق نشر چند کتاب را تبادل کند، او فلوشیپ را به عنوان رویدادی ملی می‌انگارد و به همین دلیل در پی به سرانجام رسیدن نخستین دوره و ارزیابی آن است تا دور دوم فلوشیپ بتواند دستاوردهای بیشتری داشته باشد.
خبرنگار ایرنا با این فعال نشر بین‌المللی مصاحبه‌ای انجام داد که در ادامه می‌خوانید.
فلوشیپ نشر تهران نمره قبولی گرفت
نخستین دوره فلوشیپ نشر تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظرم فلوشیپ نشر تهران، به عنوان نخستین اقدامی که شرایطی فراهم کرد تا ناشران خارجی و آژانس‌های کشورهای اطراف به ایران بیایند و با ناشران وآژانس‌های ایرانی مرتبط شوند، نمره قبولی گرفت. باید توجه داشت در نخستین اقدامات سخت است که بهترین بازیگرهای حوزه نشر و آژانس‌های ادبی دنیا دعوت شوند. یک رویداد باید چند دوره اتفاق بیفتد تا رفته‌رفته شناخته شود و باقی کشورها آن را ببینند، به فعالیت و استمرار آن اعتماد کنند؛ زیرا در این سال‌ها رفت‌وآمد بین‌الملل پرهزینه شده است. با توجه به اینکه سالیان قبل هم در پی برنامه‌ریزی برای اجرای فلوشیپ نشر در تهران بودند، نخستین دوره موفقیت‌آمیز برگزارشد، البته کاستی‌های آن سر جایش هست، اما نمره قبولی گرفت.
دادوستد بیشتر از چیزی بود که در گرنت ثبت شد
آیا کتاب‌های نشر شما در میان آثار انتخاب شده برای حمایت گرنت (کمک‌هزینه ترجمه که از سوی دولت به ناشران خارجی که کتاب‌های ایرانی را ترجمه و منتشر می‌کنند پرداخت می‌شود) انتخاب شده بود؟
اینطور بود که ناشران تعدادی از کتاب‌هایی را که شایستگی ارائه در بخش گرنت داشت، به مسئولان برگزاری فلوشیپ معرفی کردند. این‌ها کتاب‌هایی بودند که اگر برای تبادل حق نشر آن‌ها قرارداد بسته می‌شد، به آن‌ها گرنت تعلق می‌گرفت. هر ناشری پنج تا ۶ عنوان کتاب شاید هم بیشتر کتاب منتخب داشت، از انتشارات هزار برگ دو مجموعه پنج جلدی پذیرفته شد؛ اما نکته این بود که اگر ناشری کتاب دیگری داشت که می‌توانست حق‌نشر آن را در فلوشیپ تبادل کند، به واسطه اینکه در این رویداد دو ناشر به توافق رسیدند مسئولان گرنت مشارکت و از کتاب حمایت می‌کردند.
برای ناشران خارجی تور نمایشگاه برگزارشد، و آن‌ها با ناشرانی مرتبط شدند که در فلوشیپ شرکت نکرده بودند
من برای کتاب‌هایی قرارداد بستم که مشمول گرنت بودند، همچنین با ناشری درباره یکی از کتاب‌ها که در گرنت نبود، مذاکره کردم و او کتاب را پسندید. آن ناشر حتی متقاضی گرنت نبود.
به همین دلیل مهم این است که ناشران در فلوشیپ کنار هم قرار می‌گیرند، زیرا عدد حمایت گرنت خیلی بالا نیست. بیشتر دعوت‌شدگان به فلوشیپ نشر تهران، ناشرانی بودند که هزینه‌های سفرشان از طرف این رویداد پرداخت شده بود و مهمان فلوشیپ تهران بودند، این باعث شد، خود را محدود به کتاب‌های گرنت نکنند و کتاب‌های دیگر را ببینند. به خصوص برای ناشران خارجی تور نمایشگاه هم برگزارشد، و آن‌ها با ناشرانی مرتبط شدند که در فلوشیپ شرکت نکرده بودند، ناشران ایرانی با فعالان حوزه نشر دیگر کشورها دادوستد اطلاعاتی کردند و شرایط ارتباط بهتری برای آن‌ها برقرار شد.
همزمانی برگزاری نمایشگاه کتاب و فلوشیپ این کمک را کرد، من هم چند آژانس و ناشر را در نمایشگاه همراهی کردم و آن‌ها را با ناشرانی که کتاب‌های مناسبی برای تبادل دارند مرتبط کردم و آن‌ها گفت‌وگو کردند و دادوستد بیشتر از چیزی بود که در گرنت ثبت شد.
گرنت هم منتظر است که اگر قرارداد امضا شود، حمایت کند
آیا پیش‌قرارداد کتاب‌هایی را که گرنت داشتند و حق نشر آن‌ها تبادل شد، دریافت کردید؟
روند تبادل کتاب‌ها در مسیر انجام است، برای مثال با ناشر هندی و قطری قراردادی همراه با گرنت داشتیم و ناشر کویتی خارج از گرنت با نشر قرارداد بست. با افرادی که قرارداد بستیم پیش می‌رویم و نزدیک به بستن قرارداد اصلی هستیم و گرنت هم منتظر است که اگر قرارداد امضا شود، حمایت کند و این اتفاق می‌افتد. همه باید دست به دست هم بدهند، امسال که این فلوشیپ برگزار شده تا برگزاری فلوشیپ بعدی همه بتوانند اقدامات خود را به نتیجه برسانند تا در فلوشیپ بعدی افراد بیشتری شرکت کنند.
ارتباط‌های ما خارج از سامانه فلوشیپ اتفاق می‌افتد
آیا سامانه فلوشیپ اطلاعات درباره مراحل ثبت قرارداد را به شما می‌دهد؟
در رابطه با سه پروژه که دارم یک سمت از ارتباط با خود ناشر است و یک سمت از ارتباط از طریق ناشرخریدار و استفاده‌کننده از گرنت با سایت فلوشیپ است. ما قرارداد را می‌بندیم، آن ناشر قراردادی را که بستیم در سایت فلوشیپ بارگذاری می‌کند و مراحل طی می‌شود. ارتباط‌های ما خارج از سامانه فلوشیپ اتفاق می‌افتد، متقاضی گرفتن گرنت همان ناشر خارجی باید قراردادی را که با ما بسته است در سایت گرنت بارگذاری، مراحل را طی و کتاب را چاپ و از حمایت گرنت استفاده کند.
تخصیص فلوشیپ نشر تهران به حوزه کودک و نوجوان را چگونه می‌بینید؟
این ملاحظه‌ای بود که امسال به دلیل امنیت موضوع کتاب‌های کودک و نوجوان انجام شد و هم به این دلیل که این دادوستد هنوز هم وجود دارد و بخش بزرگی از کتاب‌های حوزه کودک وارداتی و از دیگر کشورها است.
با توجه به تعداد ناشران و تنوعی که حوزه بزرگسال دارند، فلوشیپ با ۴۰ تا ۵۰ ناشر، نمی‌توانست به شکل سزاوار برگزارشود
نه به این دلیل که ناشر کتاب‌های کودکان هستم، اما این را می‌دانم که به دلیل تعداد و همچنین ارتباط‌هایی که پیش از این هم وجود داشته است، این اقدام عقلانی بود، زیرا وقتی وارد حوزه ناشران بزرگسال می‌شوید باید نمایشگاهی در ابعاد نمایشگاه فرانکفورت، شارجه یا بلونیا داشته باشید و فلوشیپی با همان ابعاد کنارش برگزار شود. من فکر می‌کنم که ما نه آن ظرفیت را داشتیم و نه در صورت گستردگی می‌توانستیم انسجامی به حضور ناشران بدهیم. با توجه به تعداد ناشران و تنوعی که حوزه بزرگسال دارند، فلوشیپ با ۴۰ تا ۵۰ ناشر، نمی‌توانست به شکل سزاوار برگزارشود.
محدود کردن این فلوشیپ به حوزه کودک و نوجوان خوب بود، زیرا در این حوزه ناشرانی فعالیت داشتند و انتخاب شدند که آمادگی ارتباط بین‌المللی و کاتالوگ کتاب‌هایشان را داشتند؛ ناشرانی که مسلط به زبان‌های دیگر بودند، افراد با این ویژگی‌ها وقتی کنار هم می‌نشستند، گفت‌وگویی شکل می‌گرفت که به معامله حق نشر منتج می‌شد.
عمده ناشرانی که با بازار کتاب ایران آشنا شدند، برای نخستین بار به ایران آمده بودند و این حجم از کتاب را در ایران و بازار بزرگ کتاب دیدند
در نتیجه با محدود شدن فلوشیپ نشر تهران به حوزه کودک ونوجوان در قدم اول موافق بودم، فکرمی‌کنم این روند می‌تواند در سال سوم و چهارم در موضوع‌هایی که دست پُری داریم، توسعه پیدا کند. زیرا در حوزه کودک با تعداد قابل توجه نویسنده و ناشر و سابقه فعالیت مواجه هستیم و دست پُری داریم و فعالان نشر از کشورهای مختلف وقتی که در فلوشیپ شرکت می‌کنند می‌بینند در حوزه کودک و نوجوان کتاب‌های ارزشمندی تالیف شده است.
همچنین برگزارکنندگان فلوشیپ می‌توانند این رویداد را یک سال برای حوزه بزرگسال و یک سال برای حوزه کودک و نوجوان برگزار کند. فکر می‌کنم راهی هم غیر از این نداریم، دولت هم باید به نقش خود عمل کند.
عمده ناشرانی که با بازار کتاب ایران آشنا شدند، برای نخستین بار به ایران آمده بودند و این حجم از کتاب را در ایران و بازار بزرگ کتاب دیدند. این روند برای فعالان حوزه نشر ایران، امکانی برای ارتباط بعدی ایجاد می‌کند، اما اینکه چه تعداد ناشر و کارگزاری ادبی در این دوره شرکت کردند، اینکه آیا ممکن بود کارگزاری‌های بیشتری در این دوره حضور داشته باشند. آیا ناشران خارجی همه بهترین‌ها بودند، قابل بررسی است، می‌توان این موضوع را ارزیابی کرد، اما در معدل نمره قبولی را گرفتند.
راه دیگری نداریم، باید از این مرزها عبور کنیم
آیا اطلاع دارید که نخستین فلوشیپ نشر تهران ارزیابی می‌شود؟
بعد از برگزاری فلوشیپ، در انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان یک جلسه برگزار شد و شرکت‌کنندگان نظرهایشان را اعلام کردند، بررسی شد اگر کدام ناشران و آژانس‌های ادبی در این رویداد شرکت می‌کردند دستاوردهای بیشتری حاصل می‌شد، زیرا این رویدادی ملی است و باید معدل نظر فعالان نشر کودک و نوجوان اعلام و براساس آن برنامه‌ریزی شود. راه دیگری نداریم و بالاخره باید از این مرزها عبور کنیم، باید در بازارهای بین‌المللی شرکت کنیم، مادام اینکه قدم‌های اول را بر میداریم نیازمند حمایت دولت هستیم، باید شرایطی مهیا شود که فعالان بین‌المللی به ایران بیایند و با بازار کتاب ایران آشنا شوند.
ناشرانی که فعالیت بین‌المللی را انتخاب کردند باید کفش آهنی بپوشند
به گزارش ایرنا، اگر ناشران امکان شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی را پیدا می‌کنند، می‌توانند در آن رویداد تعداد محدودی از آثار خود را به نمایش بگذارند، این در حالی است که وقتی ناشران و کارگزاران ادبی از دیگر کشورها به ایران می‌آیند، امکان آشنایی با همه عناوین را پیدا می‌کنند. بخش بین‌الملل نشر ایران راه‌های نرفته دارد و محدودیت‌هایی در حضور ایران در برخی از کشورها هست، برای مثال می‌بیند که امسال فقط دو ناشر در نمایشگاه کتاب فرانکفورت شرکت کردند، زیرا سفارت آلمان به دلیل اتفاق‌های اخیر، به باقی متقاضیان ویزا نداد.
ناشرانی که فعالیت بین‌المللی را انتخاب کردند باید کفش آهنی بپوشند و بر اساس این انتخاب پیش بروند، ما هم در هزار برگ همین کار را کردیم، زیرا رقابت کردن در بازار داخلی یک معنی دارد، اما گسترش دامنه کتاب‌های ایرانی به بیرون از مرزها نیاز به توان گسترده‌تری از نظر اقتصادی و فرهنگی دارد.
