یک ممنوعیت برای کتابفروش‌ها!
گزارشی از واژه‌های مصوب فرهنگستان ایران
عالم به کتاب و مطبوعات، معرفة الکتب، قفسه جای کتاب و فیشیه واژه‌هایی هستند که حدود ۱۰۰ سال پیش در زبان فارسی رایج بودند و حالا واژه‌های دیگری که فرهنگستان آن‌ها را مصوب کرده جای آن‌ها را گرفته است.
بیست‌وچهارم آبان به عنوان روز کتاب و کتاب‌خوانی در تقویم رسمی کشورمان ثبت شده است، علی یاری، پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی در یادداشت خود مروری بر واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان ایران در حوزه کتاب، کتابخانه و کتابداری داشته است: «تعیین نقطۀ آغازی برای آموزش رشته‌ای با عنوان کتابداری امر دشواری است، اما آموزش کتابداری نوین در ایران با برگزاری دوره‌های کوتاه‌مدت در دانشسرای عالی در ۱۳۱۷ آغاز شد. پس‌از آن، تلاش‌ها ادامه داشت تا سرانجام در ۱۳۴۵ رشتۀ کتابداری در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران رسماً تأسیس شد. در آغاز نام این رشته در ایران کتابداری بود و با توجه به پیشرفت‌های تازۀ علمی در دهۀ هفتاد سدۀ گذشته به «کتابداری و اطلاع‌رسانی» تغییر کرد. از دهۀ نود به این سو، از این رشته با عنوان «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» یاد می‌شود. به مناسبت سی و سومین هفتۀ کتاب (۲۴-۳۰ آبان‌ماه ۱۴۰۴) سندی را از واژه‌های مصوب فرهنگستان ایران (فرهنگستان اول: ۱۳۱۴) دربارۀ واژه‌های مربوط به این رشتۀ علمی مرور می‌کنیم.
برپایۀ این سند، فرهنگستان ایران در هشتاد و ششمین نشست خود، یازده واژه در زمینۀ کتاب و کتابداری مصوب کرده و فهرست آن‌ها را در نامه‌ای به‌تاریخ ۱۷ مهرماه ۱۳۱۶ به امضای وثوق‌الدوله، عضو پیوسته و رئیس وقت فرهنگستان، برای ابلاغ رسمی به دستگاه‌های دولتی به نخست‌وزیر فرستاده است (سند شمارۀ ۱):
ریاست وزراء
به موجب پیشنهاد وزارت معارف در هشتاد و هشتمین جلسۀ عمومی فرهنگستان ایران اصطلاحات کتابداری مورد مذاکره قرار گرفت و به طریق ذیل تصویب شد:
کتاب کتاب livre
کتابخانه کتابخانه bibliothèque
کتابدار کتابدار Bibliothécaire
کتابفروشی کتابفروشی Librairie
کتابفروش کتابفروش Libraire
عالم به کتاب و مطبوعات کتاب‌شناس bibliographe
معرفة الکتب کتاب‌شناسی bibliographie
قفسه جای کتاب گنجه
مخزن کتاب گنجینه محلی است که کتاب‌های کتابخانه را در آن مرتب می‌کنند تا در هنگام حاجت به آسانی پیدا کرده در دسترس خوانندگان بگذارند.
فیش برگه
فیشیه برگه‌دان
متمنی است مقرر فرمایند به وزارتخانه‌ها ابلاغ شود که آن‌ها را به کار برند و از این به بعد هم کتابفروش‌ها حق نداشته باشند در تابلوها و آگهی‌های خود (کتابخانه) بنویسند و باید کتابخانه را تبدیل به (کتابفروشی) نمایند.
رئیس فرهنگستان ایران
[امضای حسن وثوق]
به گزارش ایسنا، مرسوم بود که واژه‌های مصوب فرهنگستان ایران پس‌از تصویب برای تأیید نهایی رضاشاه به دفتر مخصوی وی ارسال می‌شد و آنچه به تصویب شاه می‌رسید به نخست‌وزیر ارسال می‌شد تا ابلاغ شود. در حاشیۀ پیش‌نویس نامۀ ابلاغ مفاد تصویب‌نامۀ واژه‌های کتابداری به دستگاه‌های دولتی (سند شمارۀ ۲)، پس‌از استعلام تلفنی، نوشته شده است که تنها واژه‌های درجه‌اول و مهم برای تصویب به عرض شاه می‌رسد و چون واژه‌های کتابداری ازجملۀ واژه‌های درجه‌دوم و معمولی هستند، نیازی به ارسال آن‌ها به دفتر مخصوص شاه برای تأیید یا رد نیست. بنابراین، چنین واژه‌هایی پس از تصویب در فرهنگستان تصویبِ قطعی شمرده می‌شدند و فهرست آن‌ها مستقیم برای ریاست وزارء ارسال می‌شد تا به دستگاه‌های دولتی ابلاغ شود.
