اکبر گودرزی از تفسیر قرآن تا تربیت قاتل؛ رهبر گروهکی که سوژه مستند شد
کارگردان مستند «تفسیر و تفنگ» بیان کرد که این اثر به شخصیت اکبر گودرزی بنیانگذار گروهک فرقان می پردازد که چگونه با تفسیر انحرافی قرآن از نوجوانان قاتل و تروریست ساخته است.
سیدحسین امام‌جمعه که به‌صورت مشترک با رضا ایروانی مستند «تفسیر و تفنگ» را کارگردانی کرده و پیش از این از تلویزیون پخش شده است درباره این مستند گفت: سوژه این فیلم از آن جهت انتخاب شد که تا پیش از این، هیچ کار جامع و تصویری درباره گروهک فرقان وجود نداشت. اگرچه برخی آثار به شکل کتاب منتشر شده بودند اما نگاه همه‌جانبه به موضوع، روند فکری گروه و سرانجام آنها و پرداختن به سوژه‌های خاص، در قالب رسانه‌ای ارائه نشده بود.
وی اضافه کرد: این کار رسانه ای یکی از دغدغه‌های اصلی پژوهشگر ما محمدامین فرج‌اللهی بود. یکی دیگر از دغدغه‌هایی که برای خودم اهمیت داشت، شخصیت خود اکبر گودرزی بود. او به‌عنوان رهبر این گروه، با یک فرایند تربیتی خاص به سراغ نوجوانان می‌رود. از آنجا که من هم معلم هستم و با نوجوانان در ارتباطم، برایم بسیار جالب بود که ببینم چگونه یک فرد که پیش‌تر طلبه بوده و در مسیر طلبگی تربیت شده است، می‌تواند با نوجوانان کاری انجام دهد که باعث شود آنان دست به ترور بزنند.
اعضای گروهکی که همه در سن پایین هستند!
این کارگردان بیان کرد: اگر به فیلم‌های موجود از بازداشت‌شدگان گروهک نگاه کنید، متوجه می‌شوید که سن آنها پایین است و در واقع از ابتدا با نوجوانان کار آموزشی انجام گرفته است. در عین حال، جالب است بدانیم که چگونه در آغاز انقلاب، چنین افرادی توانستند اقدام به ترورهای رده‌بالا کنند. این مسائل در واقع دلیل اصلی انتخاب این سوژه بود.
امام‌جمعه درباره این مستند که در حال حاضر از فیلیمو در حال پخش است، مطرح کرد: یکی از مسائلی که وجود دارد، این است که بسیاری گروه فرقان را با مجاهدین خلق یکسان می‌دانند، درحالی‌که تفاوت هایی وجود دارد. به هر حال همه این گروه‌ها قبل از انقلاب با حکومت آن زمان مخالف بودند اما رویکرد و روش‌هایشان متفاوت بود. گروه فرقان سراغ ترورهای خاص رفته بود مانند شهادت شهید مفتح، شهید قرنی و شهید مطهری. ما می‌خواستیم این ویژگی ها را به شکل دقیق و روشن، جداگانه و با مستندات به مخاطب نشان بدهیم.
وی درباره شخصیت اکبر گودرزی که بعد از مدتی تحصیلی در حوزه علمیه از لباس طلبگی خارج شد، اظهار کرد: ایده اصلی گروه فرقان از سوی اکبر گودرزی شکل گرفت. او به‌عنوان یک طلبه، برداشت‌های خاص خود را از قرآن و تفسیرهای مختلف استخراج می‌کرد و این برداشت‌ها را درباره مسائلی مثل جهاد، حکومت‌داری و رابطه با مردم تحلیل می‌کرد. سپس در جلسات معرفتی خود با نوجوانان، این تفاسیر و برداشت‌ها را به بحث می‌گذاشت و گفتگو می‌کرد. این فرآیند در واقع منشا ایدئولوژی گروهک فرقان شد و اعضا بر اساس آن، اعتقادات و اقدامات خود را شکل دادند. به همین دلیل، جامعه‌ای که در آن زمان مذهبی و وابسته به مسائل دینی بود، گرفتار چنین گروهی شد. گروهی که ظاهراً با عنوان تفسیر قرآن و با رویکرد دینی فعالیت می‌کرد اما در واقع هدف‌های دیگری مد نظر داشت.
امام‌جمعه درباره اینکه در اوایل انقلاب اغلب گروهک‌ها روی نوجوانان سرمایه‌گذاری می‌کردند، توضیح داد: این نکته خیلی جالب است که این افراد از موقعیت نوجوانان سوءاستفاده می کردند. به هر حال نوجوانان در سنین بعد از کودکی و ورود به دوران نوجوانی، به دنبال پیدا کردن هویت و حس استقلال خود هستند و در این مسیر، به دنبال الگوها و جایگاه‌هایی می‌گردند که آن هویت را تأیید کنند. در این دوره، نوجوانان برای خود حس استقلال پیدا می‌کنند؛ استقلال فکری و گاهی حتی اجتماعی. این ویژگی باعث می‌شود که اگر مسیرشان درست باشد، توانایی‌هایشان را به‌جای خوبی هدایت کنند اما اگر مسیر اشتباه باشد، به سمت اقدامات غلط سوق پیدا می‌کنند. به همین دلیل، در دوران فعالیت گروه‌هایی مثل فرقان، برخی نوجوانان، اکبر گودرزی را به‌عنوان الگوی خود می‌دیدند و تلاش می‌کردند حس استقلال و گمشده درونی‌شان را در جلسات او پیدا کنند. گرایش‌های مذهبی، محیط مسجد و حضور افرادی با ظاهر طلبگی هم باعث شد این نوجوانان جذب این گروه شوند و ویژگی‌های شخصیتی و نیازهای دوران نوجوانی خود را در مسیر این گروه‌ها دنبال کنند.
چالش تصویربرداری از قطعه منافقین در بهشت‌زهرا (س)
وی درباره کارگردانی مشترک این اثر عنوان کرد: واقعیت این است که پروژه «فرقان» هم طولانی بود و هم بسیار دشوار. ما این پروژه را به صورت رفاقتی و تیمی با حضور دوستان پژوهشگر و … انجام دادیم. پروسه پژوهش مستند بسیار زمان‌بر بود و تولید آن نیز طولانی شد. به‌عنوان مثال، تصویربرداری از قطعه منافقین در بهشت‌زهرا (س)، برای چند دقیقه فیلم حدود ۶ ماه زمان و هماهنگی نیاز داشت. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم کار را تقسیم‌بندی کنیم. بخشی از وظایف بر عهده رضا ایروانی دیگر کارگردان اثر و بخشی هم بر عهده من بود و توافق کردیم که کارگردانی به‌صورت مشترک انجام شود تا بتوانیم پروژه طولانی و سنگین را مدیریت کنیم.
امام‌جمعه مطرح کرد: در این مستند اصلی‌ترین مسئله‌ای که برای من عجیب بود، فعالیت تربیتی اکبر گودرزی بود. قلابی که مرا جذب مستند کرد، همین نکته بود که چگونه یک نفر می‌تواند با نوجوانان کار کند و آنها را تحت‌تأثیر قرار دهد. این مسئله در آن زمان برایم بسیار مهم شده بود، چرا که او توانسته بود افرادی را که هیچ آموزش نظامی ندیده بودند و تا قبل از آن تجربه خشونت یا جنگ نداشتند، تحت‌تأثیر قرار دهد و به سمت اقداماتی چون ترور هدایت کند.
وی در پایان درباره پخش آثار مستند از فیلیمو بیان کرد: خوشحالم که این اثر از این پلتفرم پخش می‌شود باید بگویم چنین پلتفرم‌هایی باعث می‌شوند آثار مستند بیشتر دیده شوند.
