رونمایی از تقویم تاریک؛ ثبت خرده روایت‌ها از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل
جواد موگویی: ثبت خُرده‌روایت‌های مردمی مهم است
در آغاز این نشست، جواد موگویی بر اهمیت ثبت «خرده‌روایت‌های مردم» در مواجهه با جنگ تأکید کرد و گفت: در ثبت وقایع و خاطرات دفاع مقدس ما یک ضعفی داریم، اینکه در جنگ ۸ ساله عراق و ایران روایت کف جامعه ثبت نشد؛ نمی‌دانیم کارمند فرودگاه مهرآباد در روز اول جنگ چه تجربه‌ای داشت، مردم روز اشغال یا آزادی خرمشهر چه حس و حال داشتند، یا روز پذیرش قطعنامه به چه فکر می‌کردند. تاریخ رسمی، مصاحبه‌ها و اسناد اداری فراوان‌اند، اما روایت‌های روزمره مردم ثبت نشده است.
او کتاب را ارزشمند دانست و افزود: تقویم تاریک جنگ ۱۲ روزه را از زبان مردم عادی از معلم تا دانش‌آموز، از همسایه تا رهگذر روایت می‌کند. مردم در این جنگ متوجه شدند که جمهوری اسلامی تا لحظه آخر دنبال جلوگیری از جنگ بوده و مجموعه‌ای از باور‌هایی مثل «نیاز به موشک»، «دشمنی اسرائیل»، و «واقعی‌بودن تهدید» برای مردم ملموس شد. همین موضوع در شکل‌گیری افکار عمومی نقش داشته است. در کتاب تقویم تاریک می‌توان چرخش‌های فکری و سیاسی مردم را در روایت‌ها دید؛ امری که در هشت سال دفاع مقدس ثبت نشده است.
موگویی به محدودیت‌های روایتگری در حوزه‌های نظامی، امنیتی و پادگان‌ها اشاره کرد و گفت: مانند خرده روایت‌های مردم عادی، باید روایت‌های نظامیان در خط مقدم جنگ ۱۲ روزه مانند شهر‌های موشکی و پای لانچر‌ها و… ثبت شود؛ همان‌طور که سیا و موساد و‌ام‌آی‌سیکس هرکدام شیوه‌هایی برای ثبت یا بازنمایی تاریخ خود دارند، ماهم باید شیوه‌ای مناسب برای اینگونه روایت‌ها داشته یاشیم.
او تأکید کرد: روایت عمومی جنگ باید با روایت نیرو‌های نظامی، اطلاعاتی و عملیاتی تکمیل شود تا تصویر کامل‌تری از ۱۲ روز جنگ ساخته شود.
نوروزپور: خرده‌روایت‌ها حافظه جمعی را می‌سازند
سپس دکتر نوروزپور معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، «تقویم تاریک» را نمونه‌ای از روایت انسانی جنگ توصیف کرد و گفت: در جنگ‌ها معمولاً صدای کسانی شنیده نمی‌شود که قربانی اصلی‌اند، خرده‌روایت‌ها می‌توانند هم حافظه جمعی را بسازند و هم اسنادی معتبر برای نمایش ابعاد انسانی جنگ باشند. سلبریتی‌های واقعی جنگ، مردم عادی؛ زنان، کودکان و خانواده‌هایی که در دل بحران ایستادگی کرده‌اند، هستند. روایت اینها باید ثبت شود.
او با اشاره به تجربه ادبیات جنگ جهان افزود: بسیاری از آثار مهم که جایزه نوبل ادبیات هم به آنها تعلق گرفته است، مانند «جنگ چهره زنانه ندارد» بر همین روایت‌های کوچک و انسانی بنا شده‌اند؛ روایت‌هایی که بیش از هر چیز «حقیقت جنگ» را نشان می‌دهند.
معاون مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: خرده‌روایت‌ها پنج خاصیت مهم؛ انتقال روایت جنگ از سطوح رسمی به سطوح مردم، خلق اسناد حقوق بین‌المللی برای ثبت مظلومیت قربانیان، جلوگیری از عادی‌سازی جنگ توسط قدرت‌های رسانه‌ای، بازسازی تصویر انسان ایرانی در برابر تصویرسازی‌های مخدوش دشمن و حفظ حافظه جمعی و جلوگیری از حذف روایت‌ها دارد.
میثم امیری: هیچ روایتی تا زمانی که به ادبیات تبدیل نشود، ماندگار نمی‌شود
در ادامه، میثم امیری نویسنده اثر، با اشاره به نقش تاریخی ادبیات گفت: هیچ روایتی تا زمانی که به ادبیات تبدیل نشود، ماندگار نمی‌ماند، پیروزی حضرت زینب (س) در خطبه شام، نمونه‌ای از غلبه ادبیات بر سیاست و قدرت است.
او بیان کرد: ادبیات زمانی ماندگار می‌شود که از دل دردمند برخیزد، متجاوز هرگز نمی‌تواند ادبیات ماندگار تولید کند؛ چون قلب دردمند ندارد.
نویسنده تقویم تاریک افزود: روایت جنگ ۱۲ روزه نیز از دردی می‌آید که مردم ایران واقعاً احساس کردند. مردم در این جنگ احساس کردند «به خودشان حمله شده» و این حس مشترک باعث شد «ایستادگی» معنای واقعی پیدا کند.
او ادامه داد: روایت این کتاب تلاشی است برای ثبت تجربه واقعی مردم ایران در روز‌هایی که «همه حس می‌کردند دشمن به زندگی‌شان حمله کرده است».
امیری در ادامه به ثبت روایت امدادگران اشاره کرد و گفت: روایت امدادگران و نیرو‌های امدادی به‌ویژه در مناطقی مانند اوین یا یوسف‌آباد، که امدادرسانی بسیار حساس و با خطر همراه بود، از مظلومانه‌ترین بخش‌های جنگ است و باید ثبت شود.
بقایی: روایت دیپلماسی در جنگ باید ثبت شود
در پایان، بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه مهم‌ترین ارزش کتاب فراهم‌کردن امکان «تجربه دوباره حس و حال روز‌های جنگ» برای نسل‌های آینده است، گفت: وقایع‌نگاری فقط مجموعه‌ای از گزاره‌ها نیست؛ انتقال تجربه احساسی، ترکیبی از نگرانی، خشم، جدیت و ایمان به حقانیت دفاع است.
بقایی تأکید کرد: ایران در آن روز‌ها در معرض «حمله‌ای ظالمانه» بود و ترکیبی از هویت ایرانی و اسلامی، پشتوانه مقاومت مردم شد. ثبت این روایت‌ها باعث می‌شود نسل‌های آینده بدانند تصمیم‌های آن روز‌ها در چه شرایطی گرفته شده و بتوانند منصفانه‌تر قضاوت کنند.
او با اشاره به کامیونداران و روایت‌هایی همچون شهید محمد دالوند گفت: حماسه‌سازان جنگ فقط نیرو‌های نظامی نیستند؛ مردم عادی نیز در خط مقدم مقاومت دربرابر دسمن ایستادند و باید شناخته شوند.
دیپلماسی در دل جنگ
به گزارش دانشجو، سخنگوی وزارت امور خارجه بخش مهم سخنانش را به ثبت «روایت دیپلماسی در جنگ» اختصاص داد و توضیح داد: برخلاف تصور عمومی، با آغاز جنگ دیپلماسی متوقف نشد؛ جمهوری اسلامی در اوج جنگ نیز از ابزار دیپلماتیک برای جلوگیری از گسترش بحران استفاده کرد. سفر‌های آقای عراقچی به ژنو، مذاکرات منطقه‌ای و تلاش برای جلب حمایت کشور‌های اسلامی، همه بخشی از روایت مکمل جنگ ۱۲ روزه است.
او افزود: دیپلماسی در جنگ سندی از نجابت و حقانیت ملت ایران است و باید به‌طور ثبت و تدوین شود.
کتاب «تقویم تاریک» به‌عنوان تلاشی جدی برای ثبت تجربه زیسته مردم در روز‌های جنگ، می‌تواند آغازگر جریان تازه‌ای در مستندسازی جمعی، بازنمایی احساسات نسل امروز و برجسته‌کردن نقش مردم در لحظات بحرانی باشد.
روایت جنگ زمانی معتبر و اثرگذار خواهد بود که مردمی، دقیق، چندبعدی و ریشه‌دار باشد؛ روایتی که بتواند هم حقیقت میدان را بازگو کند و هم صدای انسان‌هایی باشد که در متن ماجرا زندگی کرده‌اند.
