مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس ادبی پل، همزمان با برگزاری نمایشگاه کتاب استانبول، نگاهی انداخته است به کیفیت حضور ایران در این رویداد ادبی و ظرفیتهایی که میتواند برای نشر ایران داشته باشد. یادداشت او را که برای انتشار در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار گرفته به این قرار است:
نمایشگاه کتاب استانبول که از سال 1982 توسط مرکز نمایشگاهها و نمایشگاههای تویاپ با همکاری اتحادیه ناشران ترکیه برگزار میشود، هر ساله نزدیک به نیممیلیون بازدیدکننده دارد. هزار و 15 ناشر و مؤسسه فرهنگی در نمایشگاه امسال حضور دارند و تازههای نشر ترکیه را در معرض دید و فروش بازدیدکنندگان قرار دادهاند. نمایشگاه امسال به مدت 10 روز در ماه دسامبر در حال برگزاری است. بخشهای اصلی نمایشگاه عبارتاند از:
بخش نمایشگاهی و فروشگاهی:
در 6 سالن حدود 800 ناشر کتاب های خود را به فروش می رسانند. به جز روزهای تعطیل اکثر بازدیدکنندگان دانش آموزان و دانشجویان هستند که با هماهنگی نمایشگاه و مدارس به نمایشگاه آورده میشوند.
فضاهای نمایشگاه بیشتر در اختیار ناشران بزرگ ترکیهای است که با عده و عده زیادی در نمایشگاه شرکت میکنند. ناشران ضعیف معمولاً غرفههای 4 یا 6 متری دارند که در راهرو بین سالنها جانمایی میشوند. بنا به گزارش روابط عمومی نمایشگاه هر ساله بیش از 500 هزار نفر برای بازدید و فروش کتاب به نمایشگاه می آیند.
انتشار بیش از 70 درصد کتابها توسط چند ناشر شناخته شده در ترکیه انجام میگیرد. از سال 2013 دو سالن جدید ویژه نشر الکترونیک، و ناشران آموزشی و دانشگاهی به فضای نمایشگاه اضافه شده است. سالنهای دو و سه ویژه ناشران کودکونوجوان، سالن 6 ویژه ناشران آموزشی، دانشگاهی و سالن چهار و پنج مختص ناشران حوزه علومانسانی و سایر موضوعات دیگر است. بیش از 70 درصد کتابها توسط چند مؤسسه بزرگ انتشاراتی در ترکیه تولید میشود و اکثر فضاهای خوب نمایشگاه در اختیار این مؤسسات است. برای مثال انتشارات تیماش در سه سالن غرفه دارد و هرکدام از غرفهها 40 متر هستند.
بخش بینالملل:
در فضای محدودی از یک سالن بخش بینالملل نمایشگاه برگزار شده است. بیشتر فضای این بخش را وزارت فرهنگ و توریسم ترکیه و ادارات زیرمجموعه آن در اختیار دارند که در این فضا هم فعالیتها و برنامههای خود را پرزنته میکنند و هم فضایی را به مهمانان خارجی نمایشگاه اختصاص دادهاند. امسال 10 ناشر از کشورهای ترکزبان (همچنین یک ناشر ترک از ایران) مهمان نمایشگاه هستند که با هزینه وزارت فرهنگ ترکیه در این نمایشگاه شرکت کردهاند.
دیگر شرکتکنندگان در بخش بینالملل عبارتاند از: مؤسسه خانه کتاب و ادبیات از ایران- وزارت فرهنگ آذربایجان- مؤسسه نمایشگاه کتاب چین- وزارت فرهنگ رومانی به اضافه یک ناشر کودک از روسیه و یک ناشر دولتی از چین.
بخش بینالملل نمایشگاه کتاب استانبول از زمان برگزاری فلوشیپ استانبول در واقع موضوعیت خود را از دست داده است و صرفاً برای حفظ هویت عنوان بینالملل نمایشگاه ایجاد میشود. از این رو در چند سال اخیر کمتر ناشر یا آژانس ادبی و مؤسسه دولتی خارجی از دیگر کشورها در این نمایشگاه شرکت میکنند.
خوشبختانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران همچنان حضور نمادین و تکراری خود را با عنوان مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران در این نمایشگاه حفظ کرده است! غرفهای مهجور که در آن بیش از 250 عنوان کتاب ایرانی به فروش میرسد تا بتوانند بخشی از هزینههای چند دهمیلیونی را جبران کنند. البته دادن امکان استفاده از فضای غرفه به یک کتابفروش ایرانی مقیم استانبول جهت فروش کتابهای نفیس، به مؤسسه ایران کتاب (سامانه فروش آنلاین کتاب در ایران)، به یک آژانس ادبی ایرانی و به یک تصویرگر ایرانی قابلتقدیر است. آنچه مسلم و بدیهی است از این نوع حضور در نمایشگاههای خارجی هیچ عایدی برای توسعه نشر ایران در کشور مقصد نمیشود و تاکنون نشده است. حالا چرا اصرار بر ادامه آن است، باید پرتقال فروش را پیدا کرد!
بازار کتاب ترکیه قابلیت زیادی برای حضور صنعت نشر ایران دارد. وزارت ارشاد، میتواند در راستای رسالت خود در کمک به توسعه نشر ایران در جهان نقش مفیدی در برقراری تعامل حرفهای بیشتر بین بازار نشر کتاب ایران و ترکیه ایفا کند. تعهد اصلی دولت در توسعه نشر کشور در جهان حمایت، نظارت و هدایت است که در بستر حمایت از حضور مستقل ناشران، آژانسهای ادبی و نویسندگان و تصویرگران ایرانی در رویدادهای بینالمللی بهویژه نمایشگاههای بینالمللی کتاب و فستیوالها و جشنوارهها و کنفرانسهای بینالمللی اتفاق میافتد. حضور فیزیکی وزارت ارشاد در نمایشگاههای خارجی فقط باید برای تبلیغ برنامهها و فعالیتهایش در حوزه نشر بینالملل باشد مثل تبلیغ بخش بینالملل نمایشگاه کتاب تهران برای جلب ناشر خارجی جهت شرکت در نمایشگاه، طرح گرنت، فلوشیپ ناشران و… .
به گزارش تسنیم، وزارت ارشاد میتواند در قالب معرفی و تبلیغ طرح گرنت کتابهای اولویتدارش را در نمایشگاه معرفی نماید، نه اینکه کتاب مردم را در معرض نمایش و فروش بگذارد.
بخش سالن امضا:
بخش قابلتوجه دیگر این نمایشگاه سالن ویژه امضا است. نویسندگان معروف ترک هر روز با برنامه از پیش تعیین شده در این سالن حضور یافته و کتابهای خود را که در نمایشگاه خریداری شده امضا میکنند و با مخاطبین خود ارتباط رودررو برقرار میکنند. در نمایشگاه قبلی بیش از 3500 جلسه امضای کتاب برگزار شد.
بخش رویدادها:
در سالنها و فضاهایی که در داخل نمایشگاه تدارک دیده است هرسال نزدیک به 500 رویداد اتفاق می افتد.
در بخش رویدادهای فرهنگی به طور میانگین هر روز 20 الی 25 جلسه سخنرانی یا نشست فرهنگی یا ادبی در نمایشگاه برگزار میشود. اکثر این جلسات را ناشران ترکیه برگزار میکنند و در آنها درباره موضوعات نشر و کتاب در ترکیه صحبت میشود.
