ابراهیم حاتمی‌کیا یا سام پکین‌پا؛ «اسفند» تحت تأثیر کیست؟
فیلم سینمایی «اسفند» به کارگردانی دانش اقباشاوی، اثری است که ردپای کارگردانان مطرحی را در سبک روایت و اجرای صحنه‌های جنگی خود دارد.
«اسفند» به نویسندگی و کارگردانی دانش اقباشاوی محصول مشترک سازمان هنری رسانه‌ای اوج و بنیاد سینمایی فارابی است که در بخش سودای سیمرغ چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر حضور دارد. این اثر سینمایی مقطع مهمی از زندگی شهید علی هاشمی از فرماندهان مطرح دوران دفاع مقدس در شناسایی و طرح‌ریزی عملیات خیبر در قرارگاه سری نصرت را به تصویر می‌کشد. محمدتقی فهیم با اشاره به این که «اسفند» در مقایسه با آثار قبلی کارگردان، یک جهش مهم در کارنامه اوست، گفت: دانش اقباشاوی با فیلم «اسفند» واقعا یک گام بزرگ در سینمای ایران برداشته است. بعد از موفقیت فیلم «تاج محل» و فیلم «زاپاتا» که نتواست آن طور که باید مطرح شوند، این فیلم به وضوح یک اثر بزرگ و قابل اتکا است. اقباشاوی در این فیلم همه تجربیات گذشته‌اش را به کار گرفته، خصوصا در همکاری با کارگردانانی چون ابراهیم حاتمی‌کیا و احمدرضا درویش و این تجربیات حالا در «اسفند» به وضوح قابل مشاهده است.او ادامه داد: این فیلم به نوعی عبور از مرزهای قبلی اقباشاوی است. حتی در جنبه‌های فرمیک و ساختار، تاثیرات سینمایی از فیلمسازانی مانند سام پکین‌پا هم دیده می‌شود. در صحنه‌های جنگی، به ویژه در نمایی که علی هاشمی (با بازی رضا مسعودی) در حال نگاه کردن به روبرو است و همرزمش از پشت تیر می‌خورد، حرکتش معلق می‌شود، اما هاشمی هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد. این پلان، تکان دهنده است و به شدت تاثیرگذار. بدون اینکه کارگردان بخواهد با خشونت یا اغراق آن را نشان دهد، قدرت نمایان می‌شود.
این منتقد سینما در ادامه به ساختار داستانی فیلم اشاره کرد و افزود: فیلم «اسفند» توانسته از دام کلیشه‌های رایج در سینمای جنگ فرار کند. اینکه چطور داستان روایت شود، چطور به نقطه اوج برسد و چطور به پایان برسد، مسائلی هستند که کارگردان توانسته به خوبی در آنها تعادل برقرار کند. در سینمای جنگ، معمولا با یک سری داستان‌های تکراری روبرو هستیم که به راحتی می‌توانند به سمت ساده انگاری بروند، اما این فیلم توانسته این خطر را دفع کند و داستانش را به شکلی متعادل و هنرمندانه روایت کند.فهیم همچنین گفت: البته فیلم نقاط ضعفی هم دارد. یکی از آنها دیالوگ‌هایی است که به نظر می‌رسد کمی از واقعیت تاریخی فاصله گرفته‌اند. به عنوان مثال، در جایی که شهید علی هاشمی با فرماندار مواجه می‌شود، جمله‌ای می‌گوید مبنی بر این که: «همین کارها را می‌کنید که مردم می‌گویند زمان شاه بهتر بود.» این جمله اگرچه ممکن است تاثیرگذار باشد، ولی از نظر تاریخی و فرهنگی کمی غیرمعقول به نظر می‌رسد، چرا که در دهه ۶۰ این گونه نگاه‌ها به راحتی شایع نبود. به نظرم این انتخاب دیالوگ کمی به اصالت فیلم آسیب می‌زند.
فهیم درباره ترکیب بازیگران «اسفند» اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های مهم «اسفند» انتخاب بازیگران بومی و عرب زبان است. این فیلم از نظر فرهنگی و اجتماعی بسیار معتبر و اصیل به نظر می‌رسد. انتخاب بازیگران از میان عرب زبان‌ها نه تنها به صداقت فیلم افزوده، بلکه پیام مهمی را هم منتقل می‌کند؛ عرب و عجم هیچ فرقی ندارند. این ویژگی باعث می‌شود «اسفند» به یک اثر ملی تبدیل شود و نشان دهد سینما می‌تواند پل ارتباطی میان فرهنگ‌ها باشد.او در پایان گفت: به طور کلی، «اسفند» می‌تواند به یکی از آثار ماندگار سینمای دفاع مقدس ایران تبدیل شود. فیلم توانسته است با حفظ حساسیت‌های موضوعی و عدم افتادن در دام‌های کلیشه‌ای، تجربه‌ای متفاوت و جذاب ارائه دهد. این فیلم از نظر ساختاری و محتوایی توانسته یک گام مهم بردارد و به نظر می‌رسد تاثیر زیادی در سینمای جنگ خواهد داشت.
منبع: فارس
