از بحران و «درد» انسان مدرن تا مصائب تولید یک اثر نمایشی
سامان خلیلیان کارگردان «درد» ضمن اشاره به ویژگی‌های محتوایی نمایش عنوان کرد تئاتر امروز درگیر بحران اقتصادی و تغییر ذائقه مخاطب شده و همین امر گروه‌های نمایشی را با چالش‌هایی مواجه کرده است.
سامان خلیلیان کارگردان نمایش «درد» که در تالار چهارسو روی صحنه است درباره ویژگی‌های محتوایی این اثر نمایشی گفت: نمایشنامه «درد» نوشته مرتضی فرهادنیا است. انتخاب این نام برای نمایش بسیار هوشمندانه بوده است، چراکه نمایش روایتگر دردهایی است که بشر امروز با آنها مواجه است. زندگی ماشینی و روابط زیستی و اجتماعی انسان‌ها، به‌ویژه بحران‌های خانوادگی در این اثر مورد توجه قرار گرفته و با نگاهی انتقادی و فلسفی روایت می‌شود. این نمایشنامه می‌کوشد دغدغه‌های زندگی امروز و روابط زناشویی را با رگه‌هایی از کمدی تحلیل و بررسی کند.
بازگشت به کارگردانی تئاتر پس از غیبتی هفت ساله
خلیلیان درباره دلیل فاصله گرفتن از کارگردانی تئاتر و بازگشت دوباره به این عرصه عنوان کرد: پس از کارگردانی نمایش «عند از مطالبه» حدود هفت سال از این حوزه فاصله گرفتم. در این مدت، به دلایل مختلفی ازجمله جست‌وجوی متن مناسب و شرایط اجتماعی ناشی از کرونا، فرصت کارگردانی مهیا نشد. البته در این دوران، به فعالیت‌های دیگری در حوزه تئاتر پرداختم از جمله حمایت از گروه‌های جوان و دانشجویان علاقه‌مند به صحنه و همچنین کمک به تولیدات تئاتری در شهرستان‌ها اما در نهایت، حس نیاز به بازگشت به کارگردانی تئاتر و بیان دغدغه‌هایم از طریق این هنر، عامل پیش‌برنده برای این بازگشت بود.
وی افزود: حدود ۲ سال پیش، پس از یک دوره فراغت ذهنی، تصمیم گرفتم یک اثر نمایشی تولید کنم که با شرایط امروز هم‌خوانی داشته باشد. با این حال، در روند دریافت نوبت اجرا با چالش‌هایی مواجه شدیم و اجرای نمایش بارها به تعویق افتاد. این وقفه‌ها، هرچند دشوار بودند اما تأثیری بر انگیزه‌ام نگذاشتند چراکه معتقدم هنر تئاتر بستری برای بیان مسائل اجتماعی و دغدغه‌های انسانی است.
چالش‌های تولید تئاتر برای نسل جوان
خلیلیان درباره مشکلات تولید آثار نمایشی برای جوانان تصریح کرد: مسئله اساسی این است که چرا و برای چه قشری تئاتر تولید می‌کنیم. از یک‌سو، تعداد زیادی از فارغ‌التحصیلان رشته‌های هنرهای نمایشی مشتاق ورود به عرصه تئاتر هستند اما از سوی دیگر، زیرساخت‌های موجود پاسخگوی این نیاز نیست. تئاترهای خصوصی بخشی از این خلأ را پر کرده‌اند، اما آنها نیز تحت تأثیر فشارهای مالی قرار دارند.
ذائقه مخاطب؛ عاملی موثر در تولید آثار بازاری
وی ادامه داد: یکی از چالش‌های اصلی، تغییر ذائقه مخاطبان است. امروزه، بسیاری از آثار نمایشی بر اساس تقاضای بازار تولید می‌شوند و این امر باعث می‌شود که آثار عمیق و دغدغه‌مند کمتر مورد استقبال قرار بگیرند. در نتیجه، گروه‌های نمایشی ناچار هستند برای جذب مخاطب، از چهره‌های سینمایی و موسیقیایی یا فرم‌هایی مانند کنسرت-تئاتر استفاده کنند. این وضعیت، تولید تئاتر را برای گروه‌های مستقل دشوار کرده است.
بحران‌های اقتصادی و تأثیر آن بر وضع کنونی تئاتر
خلیلیان با اشاره به هزینه‌های بالای تولید یک نمایش تأکید کرد: حداقل هزینه تولید یک نمایش در ساده‌ترین شکل، بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومان است. از سوی دیگر، تماشاخانه‌های خصوصی برای تأمین هزینه‌های خود، اجاره‌های بالایی دریافت می‌کنند. این مسائل باعث می‌شود که گروه‌های تئاتری نتوانند به‌راحتی به اجرا بپردازند و در نتیجه، آثاری که انتخاب می‌شوند بیشتر مطابق با سلیقه بازار باشد تا اینکه دغدغه‌های هنری را دنبال کند.
وی در پایان تصریح کرد: اگر برای این چالش‌ها چاره‌اندیشی نشود، تئاتر به مرور از محتوای متفکرانه و دغدغه‌مند تهی خواهد شد. در شرایطی که جامعه با بحران‌های اجتماعی، اقتصادی و انسانی مواجه است، هنر تئاتر می‌تواند بستری برای تحلیل و ارائه راهکار باشد اما این مهم تنها در صورتی محقق می‌شود که حمایت‌های لازم از این هنر انجام بگیرد.
نمایش «درد» به نویسندگی مرتضی فرهادنیا و کارگردانی سامان خلیلیان از ۱۹ بهمن در تالار چهارسو مجموعه تئاترشهر روی صحنه رفته است.
صحرا اسدالهی، مرتضی فرهادنیا، سامان خلیلیان، مرجان متقی، سارا سیبی، رها اسدی، ثمر طهماس پور، سما سلطانی راد، اصغر حاجیلو، محسن سبزعلی و علیرضا کشوری بازیگران این اثر نمایشی هستند.
منبع: مهر
