اهمیت ساخت فیلم مستند از یک شاعر؛ پازلی که «مشت در نمای درشت» را ساخت

نود و هفتمین برنامه از سری برنامه‌های «مستندات یکشنبه‌» خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۴ به نمایش مستند «مُشت در نمای درشت» به کارگردانی محمدصالح حجت‌الاسلامی اختصاص داشت.

پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور جلیل اکبری‌صحت فیلمساز و منتقد سینما، هادی سعیدی‌کیاسری شاعر و پژوهشگر و محمدصالح حجت‌الاسلامی کارگردان اثر در سالن ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار شد. اجرای این برنامه را حامد صلاحی مدرس و پژوهشگر ادبی بر عهده داشت.

در آغاز این نشست، محمدصالح حجت‌الاسلامی گفت: قبل از هر چیز، از همه شما دوستان که زحمت کشیده‌اید و در این وقت از روز و این ایام در اینجا حضور پیدا کرده‌اید، تشکر می‌کنم. این یک حسن اتفاق است که ما همزمان با برپایی نمایشگاه کتاب، توانسته‌ایم این فیلم را به دوستداران شعر و ادب عرضه کنیم. این اتفاق ممکن است مزاحمتی برای کسانی ایجاد کند که علاقه‌مند به ادبیات هستند و در حال تصمیم‌گیری برای حضور در اینجا یا در جمع ناشران و ادیبان هستند.

وی بیان کرد: فکر می‌کنم هر آنچه که باید گفته شود، در فیلم بیان شده است. تنها نکته‌ای که می‌توانم اضافه کنم این است که سعی کردم صادقانه‌ترین روایت ممکن را ارائه دهم. این کار قطعاً پیچیده و دشوار بود و از عهده هر کسی برنمی‌آید، از جمله بنده حقیر که بخواهم درباره شخصیتی بزرگ مانند زنده‌یاد سیدحسن حسینی صحبت کنم.

حجت‌الاسلامی عنوان کرد: برای من مایه افتخار است که به عنوان اولین فردی که کار جدی و بلندی درباره این بزرگوار انجام می‌دهد، توفیق یافتم. در این مسیر، من در محضر اساتیدی که بخشی از آنها را در فیلم مشاهده کردید، شاگردی کرده‌ام. ما پیش از تولید، با بسیاری از این عزیزان ملاقات کردیم و از محضرشان بهره‌مند شدیم.

هادی سعیدی‌کیاسری با تاکید بر اهمیت ساخت فیلم مستند از یک شاعر، گفت: نکته‌ای که می‌خواهم مطرح کنم این است که چرا اساساً باید یک شاعر را ستایش کرد و چرا باید قدر شاعران را دانست. شاعر نسبت مستقیم با زبان دارد و زبان، خانه اصلی وجود انسان‌هاست. اگر زبان خانه باشد، شاعران نگهبانان و ستون‌های اصلی آن هستند. اگر ما در پی هویت و وجود هستیم و می‌خواهیم فکر، فضیلت و فرهنگ در جامعه‌مان پایدار بماند، باید به شاعران توجه کنیم. این یک قاعده پذیرفته‌شده است که هر زبانی که نتواند شاعران بزرگ تربیت کند، محکوم به فنا خواهد بود.

وی همچنین توضیح داد: ما بخت‌یاری داشتیم که شاعرانی مانند حکیم رودکی و حکیم فردوسی را داشته‌ایم. این معجزه زبان فارسی است که ما امروز، پس از بیش از هزار سال، می‌توانیم با شاعران صدر زبان فارسی ارتباط برقرار کنیم. به آقای حجت‌الاسلامی تبریک می‌گویم برای انتخاب چنین رسالت ارجمندی، به‌ویژه در سال‌هایی که شعر چندان رونقی نداشته است.

سعیدی کیاسری بیان کرد: رسانه‌ها تا حدودی نقش شعر را کمرنگ کرده‌اند، اما نیاز به شعر همچنان در رسانه‌ها و دیگر عرصه‌های فرهنگی احساس می‌شود. یاد و خاطره زنده‌یاد سیدحسن حسینی همواره در ذهن‌ها باقی خواهد ماند. او از مردان ضروری فکر و فرهنگ ما بود.

در بخش دیگری از این نشست، جلیل اکبری‌صحت بیان کرد: این اثر را می‌توان در زمره مستندهای شهودی دسته بندی کرد که سردمدار آن سیدمرتضی آوینی است و عموم مستندسازان به‌ویژه مستندسازان حوزه هنری در همین سبک فیلمسازی می‌کنند.

وی با اشاره به نکات مختلفی از این مستند، گفت: صحبت کردن درباره الزامات سینما و شعر، موضوعی متفاوت است. سید حسن حسینی جایگاهی در شعر ایجاد کرد که هم دوستان و هم منتقدان به آن معترف هستند. او جسارت داشت که نوشته‌هایش را به صورت کتاب منتشر کند. سینما الزامات خاص خود را دارد اما همه هنرها از یک اقلیم آب می‌خورند.

این منتقد سینما گفت: تجربه همکاری با افرادی چون حسن حسینی، ساعد باقری و سهیل محمودی برای من بسیار ارزشمند بوده است. یکی از اولین آشنایی‌های جدی من با سید حسن حسینی بود که تأثیر زیادی بر فضای فکری سینمای پس از انقلاب داشت. او شخصیتی روراست و عمیق بود که توانست پیوندی میان شعر و فلسفه و تصویر برقرار کند. نکته مهم درباره سیدحسن حسینی این است که او از موضع جانبداری فاصله نمی‌گرفت و تصویری آینه‌وار از زندگی ارائه می‌داد. او یکی از سرآمدان عرصه فرهنگ و هنر کشور بود و در عرصه اندیشه و تصویر، فردی جستجوگر و اثرگذار به شمار می‌رفت.

در ادامه این نشست، هادی سعیدی‌کیاسری در تکمیل سخنان خود تصریح کرد: روایت‌گری در فرهنگ ما همواره تحت تأثیر سانسور قرار داشته است اما باید تلاش کنیم روایت‌های دقیق‌تری از شخصیت‌های فرهنگی مانند حسن حسینی ارائه دهیم تا ابعاد گوناگون زندگی و آثار آنان بهتر شناخته شود.

وی همچنین بیان کرد: انبوهی از اطلاعات در فیلم ارائه شد که هر کدام می‌توانست به صورت مجزا یک فیلم مستند باشد البته برخی مضمون‌های یکسان در کنار هم قرار گرفتند و در کنار این قضیه، سختی عمده کار این بود که برخی موضوعات دعوی برانگیز است و چالش به همراه دارد. این روایت یک ستایش نامه است و در واقع وجوه مختلف سیدحسن حسینی در آن بررسی نشده است.

حجت‌الاسلامی در پاسخ توضیح داد: معتقدم این فیلم در مورد زندگی شخصی سیدحسن حسینی نیست اما در مورد طولانی بودن فیلم باید بگویم از بین ۱۵۰ ساعت آرشیو و ۸۰ ساعت تولیدی، از یک راف کات ۱۱ ساعته، به ۳ ساعت و سپس به سختی به ۹۰ دقیقه رسیدیم. در این فیلم، بخش یا جمله‌ای را سراغ ندارم که اگر حذف کنم پازل به‌هم نخورد.

حجت‌الاسلام سعید فخرزاده پژوهشگر تاریخ شفاهی و مدیر دفتر ثبت و تدوین دستاوردهای انقلاب اسلامی، مصطفی محدثی خراسانی شاعر و نویسنده، مرتضی صداقت‌گو مدیر گروه ادب و هنر رادیو فرهنگ، پویا محمودی مجری و گوینده، حنیف خورشیدی شاعر و فیلمساز و جمعی از علاقه‌مندان در این نشست حضور داشتند.

منبع: مهر