تا وقتی مشکل قیمت کتاب حل نشود، نشر به جایی نمی‌رسد
فعال صنعت نشر:
نخستین بخش از سلسله نشست‌های «خِرَد و کلان اندیشه» با عنوان «پنل بازار کتاب» دوشنبه (۹ تیر ۱۴۰۴) با حضور عزیز محسنی مدیر تولید نشر جان جهان و عباس کریمی‌عباسی مدیر سرای اهل قلم در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.
کتاب جز معرفی و نقد، مسائل مهم‌تری برای بررسی دارد
کریمی‌عباسی در توضیح سلسله نشست‌های «خِرَد و کلان اندیشه» گفت: در سلسله نشست‌های جدید مباحثی درباره کتاب مطرح می‌شود که ممکن است بیرون از عرف باشد و شاید پیش از این زمینه طرح آن ممکن نبود و مسائل مهم‌تری مطرح شده اند.
مدیر سرای اهل قلم بااشاره به اینکه در این روزها حدود ۱۵ هزار ناشر در ایران فعالیت می‌کنند، ادامه داد: این در حالی است که خروجی نشر هنوز مناسب نیست و با مشکلاتی که از ابتدا وجود داشت، دست و پنجه نرم می‌کنیم. این سلسله نشست‌های را برای اینکه بدانیم کتاب جز معرفی و نقد، مسائل مهم‌تری برای بررسی دارد، برگزار می‌کنیم. امیدوارم این سلسله نشست‌ها را به شکل کتاب منتشر کنیم و در اختیار عموم مردم بگذاریم.
نخستین کالایی که در فضای مجازی فروخته شد، کتاب بود
عزیز محسنی با طرح این سوال که «وقتی درباره بازار کتاب صحبت می‌کنیم، درباره چه چیزی صحبت می‌کنیم؟» سخنان خود را آغاز کرد و ادامه داد: کتاب کالایی مانند باقی کالاها است و وقتی قرار بر تولید آن باشد، باید مجموعه مسائل رعایت شود. هر بازاری سه راس مهم تولیدکننده، مصرف‌کننده و فروشنده دارد، نمی‌توان آن‌ها را حذف کرد و نادیده گرفت. بازاری موفق است که بین این سه راس تعامل برقرار کند. در بازار نشر، ناشر تولیدکننده، فروشنده شرکت‌های پخش و مصرف‌کننده مخاطب است و کالای کتاب قیمتی دارد.
کتاب شسته‌ورفته‌ترین کالای جهان است، کتاب هیچ چیز پوشیده‌ای ندارد و کاملا شفاف است
مدیر تولید نشر جان جهان با تاکید بر اینکه کتاب شسته‌ورفته‌ترین کالای جهان است، گفت: کتاب هیچ چیز پوشیده‌ای ندارد و کاملا شفاف است، برای مثال وقتی غذایی را می‌خرید نمی‌دانید چقدر پروتئین دارد، وقتی لباس می‌خرید نمی‌دانید از چه الیافی ساخته شده است، اما کتاب کاملا شفاف و آشکار است. به همین دلیل نخستین کالایی که در فضای مجازی فروخته شد، کتاب بود. آمازون فروش خود را با کتاب شروع کرد. در نتیجه این کالای شفاف باید مراکز فروش متعددی داشته باشد.
به گفته او قیمت کتاب در سایت ناشر یا پشت جلد آن مشخص است. قیمت‌ها تقسیم‌هایی دارند که اگر درست انجام شود، همه حلقه‌های نشر به حیات خود ادامه می‌دهد در غیر این صورت حلقه‌هایی آسیب می‌بینند. قیمت پشت کتاب ابتدا میان ناشر و سیستم پخش تقسیم می‌شود، در بازار کتاب ایران ۶۵ تا ۷۰ درصد سهم ناشر و ۳۰ تا ۳۵ درصد سهم شرکت پخش است. البته سیستم پخش که از ناشر کتاب را گرفته و می‌خواهد توزیع کند، هزینه‌هایی مانند سهم کتاب‌فروش دارد. همچنین ناشر با هزینه‌های تولید، هزینه‌های جاری و حق‌تالیف مواجه است.
مقایسه صنعت نشر ایران و دیگر کشورها
محسنی با اشاره به اینکه تولید هر کتاب تا زمانی که وارد انبار ناشر شود، ۳۰ تا ۳۵ درصد هزینه خواهد داشت، افزود: چیزی بین ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت کتاب حق‌تالیف است و ۱۵ تا ۲۰ درصد قیمت کتاب هم برای هزینه جاری باقی می‌ماند. این رقم‌ها نشان می‌دهد صنعت نشر ایران ورشکسته است. تمام مشکل کتاب‌نخوانی ایران برای این ایده است که کالای فرهنگی باید ارزان باشد.
تمام مشکل کتاب‌نخوانی ایران برای این ایده است که کالای فرهنگی باید ارزان باشد
او با اشاره به گفت‌وگویی که با یک ناشر از کشورهای اروپایی داشته است، توضیح داد: در این گفت‌وگو متوجه شدم هزینه تولید کتاب در کشورهای دیگر رقمی بین هشت تا ۱۰ درصد قیمت آن و سهم شرکت پخش ۴۰ تا ۷۰ درصد است. وقتی کتاب تولید می‌شود ناشر آن را برای بنگاه‌های پخش می‌فرستد و بنگاه پخش اعلام می‌کند که برای مثال اگر ۶۰ درصد قیمت پشت جلد تخفیف دهید ۴۰ هزار نسخه از کتاب را می‌فروشم، اگر ۴۰ درصد تخفیف ۲۰ هزار نسخه می‌فروشم. ناشر تصمیم می‌گیرد و یکی از پیشنهادها را قبول می‌کند و بر اساس آن شمارگان کتاب تعیین و این کالا منتشر و وارد بازار می‌شود. آنجا هم حق‌تالیف ۱۰ تا ۱۵ درصد است.
به گفته این ناشر در خارج از کشور از قیمت پشت جلد ۱۰ تا ۱۵ درصد به شرکت پخش، ۸ تا ۱۵ درصد به کتاب‌فروش و ۲۵ تا ۴۵ درصد هزینه تبلیغات و اطلاع‌رسانی تعلق می‌گیرد. در ایران بودجه‌ای برای تبلیغات کنار گذشته نشده است. همچنین برای تعیین قیمت کتاب هزینه تولید ضرب در ۳ و در دیگر کشورها ضرب در ۱۰ می‌شود. اگر بخواهیم بازار نشر در ایران قدرت بگیرد، هیچ راهی وجود ندارد مگر اینکه قیمت کتاب سه برابر شود.
او با اعلام اینکه علت هزینه تولید بالای کتاب، وارداتی بودن مواد اولیه آن مانند کاغذ است، افزود: تا زمانی که مشکل قیمت کتاب حل نشود، باقی مسیر نشر به جایی نمی‌رسد. اما مردم همین کتاب ارزان را نمی‌خرند. اینکه مردم پول ندارند کتاب بخرند با اینکه مردم توانایی خرید کتاب ندارند متفاوت است. ناشرانی که در ایران به راه خود ادامه می‌دهند دو راس هرم را به دست گرفتند، یعنی ناشر کتاب‌فروشی یا شرکت پخش دارد، در غیر این صورت ناشر یا ورشکست می‌شود یا چیزی مانند کتاب و نه یک کالای فرهنگی تولید می‌کند همانطور که این مساله را در بسیاری از نشرها می‌بینیم.
کسب و کار مرز ظریفی بین موفقیت و شکست است
محسنی در توضیح اهمیت توجه به روند «کسب و کار» در صنعت نشر، بیان کرد: بحث دیگر کسب و کار است، هر کسب و کاری از ایده شروع می‌شود این ایده نو یا تقلیدی است و در هر بازار ایده باید به سرمایه تبدیل شود. خود کلمه «کسب و کار» هم ریشه تاریخی دارد، کسب یعنی از کجا پول به دست می‌آورید و کار به معنی این است که مشغله ذهنی فرد چیست. کسب و کارهایی که به وجود می‌آیند اگر نتوانند ایده را به سرمایه و بعد کار تبدیل کنند، نابود می‌شوند. بنابر این کسب و کار مرز ظریفی بین موفقیت و شکست است.
در خارج از ایران قبل از اینکه کتاب وارد سیستم نشر شود، توسط بنگاه‌های ادبی غربال می‌شود
مدیر تولید نشر جان جهان با اشاره به فعالیت بنگاه‌های ادبی در خارج از ایران، گفت: در ایران وقتی کسی کتابی می‌نویسد به ناشر مراجعه می‌کند و بعد متن حروفچینی و منتشر می‌شود. در خارج از ایران قبل از اینکه کتاب وارد سیستم نشر شود، توسط بنگاه‌های ادبی غربال می‌شود. بنگاه‌های ادبی بخشی از حق‌التالیف را می‌گیرند و در عوض مشار و وکیل مولف هستند. بنگاه‌های ادبی وقتی کتاب به دستشان برسد به آن شکل و شمایل ایده‌آل می‌دهند و تصمیم‌هایی برای فروش کتاب می‌گیرند.
او افزود: در نتیجه تمام این مسائل در ایران ۱۵ هزار ناشر داریم اما نمی‌توانند به شکل کاملی نیاز جامعه را رفع کنند، آمریکا ۳۰۰ ناشر دارد و کتاب های مورد نیاز دوسوم نشر جهان را پاسخ می‌دهند.
مهندسی مالی ایده را به سرمایه تبدیل می‌کند
محسنی با اشاره به اینکه آنچه ایده را به سرمایه تبدیل می‌کند، مهندسی مالی است، ادامه داد: کار مهندسی مالی این است که با بررسی ایده و جذب سرمایه برای آن و استفاده از راهکارهای مالی ایده را به سرمایه تبدیل می‌کند. در اینجا سرمایه منظور پول نیست یک رابطه می‌تواند سرمایه باشد. «سرمایه» هر پدیده‌ای است که باعث درآمدزایی مستمر باشد، مخارج به جریان افتادن سرمایه، «هزینه» است. صالح رامسری مدیر نشر معین با هوشنگ مرادی کرمانی دوست است و این سرمایه او است و حروفچینی و باربری و غیره هزینه نشر است.
مدیر نشرمعین با مرادی‌کرمانی دوست و این سرمایه او است
به گفته این ناشر اگر کتابی را بخواهند برای یکبار چاپ کنند، مخارج طراحی کتاب، «هزینه» است، اما اگر بخواهند کتابی را طراحی کنند که تجدید چاپ شود مخارج طراحی کتاب، «سرمایه‌گذاری» است. نمونه عالی آن نشر کارنامه است که ۱۰۰ کتاب دارد که تا ابد چاپ و منتشر می‌شوند، این نشر سرمایه‌گذاری درست کرد.
او ادامه داد: وقتی کتابی به دست مخاطب می‌رسد، فرم کتاب اندازه محتوای آن در بازار نشر اهمیت دارد و ناشرانی که متوجه این اهمیت شدند، موفق بودند. بیشترین توجه به این مساله در کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی است.
منبع: ایرنا
