چهل و سومین جشنواره جهانی فیلم فجر؛ در جست‌وجوی هویت ملی در میان جاده‌های پر پیچ‌وخم

روح‌الله حسینی دبیر چهل‌وسومین جشنواره جهانی فیلم فجر است که باید بالاخره این بار سنگین را به کمک ریاست سازمان سینمایی و همه دم و دستگاه گسترده سینمای کشور به دوش بکشند.

جشنواره امسال در چهار بخش رقابتی اصلی برگزار می‌شود: مسابقه بین‌الملل (با تمرکز بر فیلم‌های بلند از سراسر جهان و مضامینی مانند عدالت، پرهیز از خشونت، پاسداشت حرمت انسان و پیوند‌های خانوادگی)، جلوه‌گاه شرق (برای فیلم‌های بلند آسیایی با نگاهی نو و شاعرانه)، چشم‌انداز (مسابقه فیلم‌اولی‌ها و فیلم‌دومی‌ها برای حمایت از استعداد‌های نوظهور)، و زیتون شکسته (برای فیلم‌هایی که مقاومت و امید به صلح در برابر جنگ و ظلم را به تصویر می‌کشند). جوایز شامل سیمرغ بلورین و جوایز نقدی تا ۵۰۰۰ دلار برای بهترین فیلم‌ها است، و هیئت‌های داوران ترکیبی از سینماگران ایرانی و خارجی خواهند بود.

علاوه بر بخش‌های رقابتی، برنامه‌های ویژه‌ای مانند مروری بر آثار یک فیلمساز برجسته جهان با سینمای شاعرانه، بازار بین‌المللی فیلم (IFM) از ۹ تا ۱۱ آذر، و بخش دارالفنون (مدرسه استعدادیابی سینما) به مدیریت ایرج طهماسب (کارگردان و فیلمنامه‌نویس شناخته‌شده) برای کارگاه‌های فشرده دانشجویان سینما از ایران و جهان برگزار می‌شود.

اما واقعیت این است که در سال‌های اخیر سینمای جهانی ایران هم به دلیل اختلال گسترده در سیاست‌گذاری‌های داخلی و هم اتفاقاتی که عوامل بیرونی از جمله تحریک جشنواره‌های بین المللی و سیاست‌گذاری‌های خارجی داشته دچار چندگانگی‌های حاد و مبرم است که این تصویر از سینمای ایران را در جاده‌های پر پیچ و خم هویتی گرفتار کرده است.

سینمای پر طمطمراق بین المللی در سال‌های اخیر با سر و صدای زیاد مثل به ظاهر توفیقات جعفر پناهی در جشنواره کن هرگز نتوانسته واقعیت سینمای جهانی ایران با هویت واقعی اش را نشان دهد. همین موضوع باعث می‌شود که تصویر جهانی سینمای ایران را به نوعی واماندگی در جاده‌ها تشبیه کنیم.

این وجه تشبیه به جاده یا راه‌های خاکی که در تصویر جهانی سینما از ایران در سال‌های گذشته هم پررنگ بوده و مخابره شده، حتی جای خودش را خواسته یا ناخواسته در پوستر چهل و سومین جشنواره فیلم جهانی فجر نیز داده است.

به نظر می‌رسد سیاستگذار سینمایی ایران خودش هم باور کرده که در جاده است و با وجود اینکه امروز و به خصوص پس از جنگ ۱۲ روزه بیشترین نیاز به تأکید بر سینمای ملی و فاخر به معنای واقعی کلمه است، اما هنوز تأکیدش بر عناصری مثل جاده و برهوت در سینما است.

هر چند می‌توان خوشبینانه‌تر به پوستر فجر ۴۳ ورژن جهانی آن نیز نگاه کرد، اما انتظار کیارستمی با خواب خوش روی تلی از گندم و در حال فیلمبرداری صحنه‌ای از مستند جاده‌های نهایتا نوعی انتظار را برای جهانی بهتر نشان می‌دهد که البته ما هم منتظریم!

رفتار ایدئولوژیکی که در جشنواره‌های جهانی با سینمای ایران می‌شود نیاز به پاسخگویی مناسب است که حداقل در صحبت‌های ابتدایی جشنواره چهل و سوم جهان فیلم فجر دیده نمی‌شود؛ ما امروز بیش از پیش نیازمند سینمای ملی در قد و قامت واقعی آن و نشان دادن آن به همه جهان هستیم.

تلاش دبیرخانه با وجود آنکه در بخش‌هایی به آینده و استعداد‌های نو، یا نوعی شرق گرایی و مصالحه با جهان و با نشان دادن جنگ و خون ریزی دشمن مشترک امروز ایران و جهان بشریت یعنی رژیم صهیونسیتی به توفیق برسد، اما کمبود عنصر ایجابی آن در چشم می‌زند.

واقعیت این است که امروز ما به المان‌های پر رنگتری برای نشان دادن هویت ایرانی و اسلامی مثل پرچم جمهوری اسلامی نیاز داریم تا نشانه‌های نوستالژیکی که نتواند ملت در عظمت ایران را نمایندگی کند.

جشنواره جهانی فیلم فجر در دوره ۴۳ در پرتگاهی قرار دارد که باید در میان جاده ترسیم شده توسط تصمیمگیران آن بین دو راه را انتخاب کند؛ یک جشن محلی پرخرج یا پلتفرمی جهانی برای نشان دادن ایران قوی یا ملتی منسجم؟

به گزارش دانشجو، شیراز مهد شاعرانگی ایران حالا میزبان چهل و سومین جشنواره بین المللی فیلم فجر است، پیوند سینما و شعر ایرانی همیشه راهگشا بوده است، اما به شرطی به اندازه فرم غزل و قصیده به حکمت اصیل ایرانی، چون سعدی و تفسیر قرآن گونه حافظیه تن دهد.

ما برگزاری چهل و سومین جشنواره فیلم جهانی فجر را به فال نیک می‌گیریم و خوش بینانه به آن نگاه می‌کنیم ولی با، اما و اگر و شاید‌های زیادی که نمی‌توانیم از آن بگذریم؛ سینمایی که هنوز متأثر از گیشه پرفروش فیلم‌های کمدی صرفا سرگرمی محور است با وجود ظرفیت‌های خیلی بالایی که دارد هنوز خیلی فاصله دارد تا به سینمایی تبدیل شود که انسجام ملی و “ایران قوی” را به جهان نشان دهد. جشنواره فجر می‌تواند نقطه شروعی باشد، اما بدون تغییرات ساختاری، این فاصله پابرجا می‌ماند.