رنج و شکوه

هانیه علی نژاد

شطرنج همواره نماد ذکاوت و هوش است و اساسا یک ورزش ذهنی و فکری به شمار می‌رود. ورود بانوان به این عرصه به نوعی موضع قدرت و جسارت برایشان ایجاد میکند.

گامبی وزیر یا ملکه شطرنج، سریال جدید نتفلیکس، بر اساس اقتباسی از رمان والتر تویس، روایتگر گذار یک دختر از زندگی در یتیم خانه و آموزش‌های ابتدایی شطرنج توسط سرایدار یتیم خانه تا قهرمانی اون در بازی جهانی است.

“کویینز گمبیت” نوعی گشایش در بازی شطرنج است. در رابطه با نام این سریال به نوعی این ایهام وجود دارد که منظور این حرکت باشد. یا شاید هم منظور خود کاراکتر است که ملکه شطرنج به حساب می آید. در واقع هم اشاره به فعل دارد و هم اشاره به فاعل!

بث هارمن، شخصیتی تنها، سرد و بعضا بی تفاوت است.شخصیت پردازی و بازی بدن و چهره آنیا تیلور جوی آنچنان دقیق و حساب شده است که هر ثانیه از سریال این تنهایی و درونگرایی را حس میکنیم؛ اماهرچقدر که در مسیر شطرنج پیش میرود آدمها و روابط برایش اهمیت بیشتری پیدا میکنند.

بث یک دختر با تمام ظرافتهای خاص خودش است که ظاهری مغرور و قدرتمند دارد اما در درونش خلاءهایی وجود.او برای جدال با زندگی‌اش و تنهایی‌اش با استفاده از نبوغش، محدودیتها و نگاه‌های جنسیتی را پس میزند و پشت میز می نشیند و مهره ها را تکان میدهد و یک تنه به نبرد فکری می پردازد.

بث در طول سریال با چالش‌هایی مواجه می شود و میفهمد که زندگی هم مثل شطرنج است و اگر قرار است تغییری در زندگی ایجاد کند، در ابتدای امر این خودِ اوست که باید قدمی بردارد!در می یابد که باید از توانایی و مهارتش برای تغییر استفاده کند؛ درک میکند که زندگی مثل شطرنج گاهی برد است و گاهی باخت؛ گاهی کیش و گاهی هم مات! و به همراه این ها رشد میسر میشود!

در سینما کاراکترهای مشابه‌ای بودند که به واسطه نبوغشان به جنون رسیده اند و بر ذهن و روح خود آسیب وارد کردند؛ همانند “جان نش” در “ذهن زیبا” که توانایی ذهنی او موجب بیماری پارانویا شده است. بث هم به واسطه نبوغش و میل به همیشه برنده بودن و کمالگرایی، باخت در برابر بورگوف و اعتیاد به الکل و قرص، به فروپاشی و بحران میرسد! اما جنون او مقطعی است.

در نهایت او به جایی می‌رسد که میفهمد همیشه هم نمیتوان به تنهایی مبارزه کرد. گاهی آنقدر حریف قَدَر است که نیاز به اتحاد و هم‌فکری با دیگران داریم؛ و نتیجه این همفکری گاهی آنقدر عالی است که حریف را در خانه خودش شکست بدهد! و چه پیروزی از این زیباتر! پیروزی که بعد آن ملکه وار در خیابان های کشور حریف قدم بزنی و مردم به گرمی از تو استقبال کنند!

در “گامبی وزیر” هوش و ذکاوت زنان در برابر استفاده های ابزاری و جنسی‌شان در غرب، قرار گرفته تا اما کارگردان زیرک‌تر از آن است که وارد شعار بشود و خود را در این گرداب غرق کند؛ همانطور که میتوانست از اعتیاد،مسائل اجتماعی و روانشناختی و خلاءهای شخصیتی و عاطفی مطرح شده بیشتر حرف بزند. اما ترجیح میدهد در این هفت ساعت گزیده سخن بگوید و حرفهای اساسی‌اش را در همان چهارخانه‌های سیاه و سفید بزند.در زمین شطرنج درس‌هایی برای مقابله با حریف به ما میدهد که در همه بخش های زندگی چه فردی و چه اجتماعی و چه سیاسی به کارمان می‌آید!

در این هفت ساعت ریتم، داستان‌گویی روان، بازیگران، فیلمبرداری و سایر اجزای آن همانند مهره‌های شطرنج آنچنان به خوبی و در جای خود ظاهر شدند که مخاطبان را به راحتی شکست می‌دهد.