از اسکارلت و بن‌سلمان تا فرهادی و پول قطری
محمدرضا کردلو
در میانه انتقادها از #اصغر_فرهادی به خاطر استفاده از سرمایه خواهر امیر قطر برای تولید فیلم #فروشنده، فرهادی مدعی شد این یک شیطنت است و «فاند» دوحه فیلم فستیوال در مقابل بودجه کلی فیلم درصد بالایی نیست. فرهادی در واقع مشارکت سرمایه‌گذار قطری را تکذیب نکرد و در عین حال در ادامه گفت‌وگوی خود در این باره رسانه‌ها را به شیطنت، بی‌اطلاعی و بی‌اخلاقی متهم کرد.
این در حالی بود که خواهر امیر قطر بعد از اینکه فرهادی به خاطر فروشنده اسکار گرفت، نوشت: «اسکار گرفتیم». خواهر امیر قطر در مطلبی که با عنوان «توئیت سرمایه‌گذار فیلم فروشنده» در رسانه‌ها منتشر شد، نوشته بود: «افتخار می‌کنم که به عنوان نخستین‌بنیاد سینمایی عربی، در ۳ سال متوالی ۴ بار نامزد اسکار شدیم و امشب اسکار بهترین فیلم خارجی (فروشنده) را گرفتیم».
خواهر امیر قطر خوشحال بود که اسکار بهترین فیلم خارجی را گرفته است! کسی هم ذیل مطلب او عنوان نکرد: «فاند شرکت شما در مقابل بودجه کلی فیلم، درصد بالایی نیست!» در واقع او خود را تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار کار می‌دانست و اصغر فرهادی احتمالا می‌دانست در ازای «فاند ناچیز» _به قول خودش_ چه امکان تبلیغ گسترده‌ای در اختیار خواهر امیر قطر، به عنوان یکی از حامیان اصلی تروریسم و داعش در منطقه قرار داده است!
موضوع فیلم فرهادی را که یادتان هست؟! «فروشنده» به فرآیند «گاو شدن آدم‌ها» اشاره می‌کرد. این فیلم درباره خشونت بود. فرهادی در یکی از نشست‌های خبری فروشنده تاکید می‌کند: «یک خشونتی است که حاصل یک عصبانیت است ولی یک زمانی خشونتی داریم که برایش دلیل داریم و برای این دلیل هم ایمان داریم که حاصلش می‌شود همان رفتارهای تروریستی که در دنیا وجود دارد و آنها بر این خشونت باور دارند. شخصیت اصلی فیلم در کل فیلم در حال دلیل جمع کردن برای اعمال خشونت است».
در واقع «فروشنده» فرهادی خشونتی را که در عرف از آن به «غیرت» نیز تعبیر می‌شود با رفتارهای تروریستی مشابهت می‌دهد. این نظر فرهادی آنقدر سوال‌برانگیز است که ترانه علیدوستی بازیگر نقش «رعنا»- که در فیلم مورد آزار و اذیت روحی قرار گرفته است و در حمام به او حمله شده- در همان کنفرانس خبری اظهار می‌کند نظر فرهادی را نمی‌پذیرد. #ترانه_علیدوستی می‌گوید: «موضوع آبرو، حیا و غیرت در این فیلم مطرح می‌شود و من برخلاف نظر آقای فرهادی فکر می‌کنم یک مرد غربی هم در مواجهه با این موضوع چنین برخوردی را انجام می‌داد.»
تبلیغ قطر و سرمایه‌گذار قطری اتفاقی نبود که فرهادی به آن فکر نکرده باشد. حالا همه اینها را با واکنش اخیر یک سلبریتی آمریکایی مقایسه کنید. #اسکارلت_جوهانسون که یکی از بازیگران سرشناس و گرانقیمت هالیوود که قرار بود در یک فیلم بیوگرافیک به کارگردانی «ریدلی اسکات» نقش «لینزی آداریو» عکاس خبری برنده جایزه پولیتزر را ایفا کند، پس از آگاهی از حضور #بن_سلمان به عنوان یکی از سرمایه‌گذاران این اثر از حضور در آن کناره‌گیری کرده است.
آداریو اخیراً در مصاحبه با نیویورک تایمز فاش کرده که اسکارلت جوهانسون گفت: «مطلقاً امکان ندارد. این مرد آتش جنگ در #یمن را شعله‌ور نگه می‌دارد و زنان را زندانی می‌کند.» آداریو می‌گوید: «من او را شخصاً ملاقات نکرده‌ام ولی احساس می‌کنم شاهزاده قصد داشته از فیلم من برای مقاصد تبلیغاتی استفاده کند و به غرب نشان دهد به هالیوود و همه کارهای بزرگ غربی‌ها علاقه‌مند است… آیا حاضرم او در تولید این فیلم مشارکت داشته باشد؟ طبیعتاً نه و خدا را شکر که مشارکت نخواهد داشت».
اعتراض جوهانسون به عنوان یکی از سرشناس‌ترین بازیگران زن سینمای جهان به منبع و منشأ سرمایه اثری که او قرار بوده در آن ایفای نقش کند، در شرایطی انجام شد که نه فقط اصغر فرهادی، بلکه بسیاری دیگر از فیلمسازان حامی جریان شبه‌روشنفکری سینمای ایران طی این سال‌ها بارها سراغ پول‌هایی مشابه این رفته‌اند؛ سرمایه‌هایی که هر چند معمولا توسط فیلمسازان با عبارت‌هایی توجیه‌گرایانه همچون «فاند» و «کمک‌هزینه ساخت فیلم» معرفی می‌شوند ولی بسیاری از دغدغه‌مندان سینمای ایران از آن با عنوان #سینمای_سفارتی یاد می‌کنند، سرمایه‌هایی که در قالب حمایت کمپانی‌های بزرگ فیلمسازی یا حمایت مادی و معنوی سفارتخانه‌های کشورهای دیگر وارد چرخه سینمای ایران می‌شوند و طبعاً خروجی آن نیز چیزی بهتر از «فروشنده» فرهادی و تشبیه «غیرت مردانه» به رفتارهای تروریستی نیست! / وطن امروز
