دروغ‌های کوچک بزرگ

هانیه علی‌نژاد

قبل از هر چیز بگویم که من نه از آن دسته افرادی هستم که اصغر فرهادی هر چه بسازد به زمین بکوبم و به دلیل اختلافات عقیدتی منکر فیلمساز بودن او شوم و نه از آن دسته که بدون دیدن فیلمش هم از او جانانه دفاع کنم. در حقیقت در مواجه با فیلمهای او از جایی به بعد سعی کردم نگاهم مانند دیدگاه رولان بارت در نقد آثار ادبی باشد که پدیدآور را از پدیده جدا دانسته (هر چند اگر صحیح نباشد) بیایید مثل رولان بارت نگاه کنیم ؛ قهرمان حتی بدون نگاه غرض‌ورزانه هم فیلم متوسطی در میان آثار فرهادی است.

در این اثر نمی توانیم بگوییم فرهادی سیاه‌نمایی کرده، اتفاقا اتفاقات در برگرفته از واقعیت جامعه‌ی ماست؛ افراد ظاهرا خیری که به زبان لکنت دار فرزند رحیم گوش میدهند ولی به خودِ او نه؛ جامعه‌ای که حرف کودک را باور می‌کنند ولی به حرف پدر کودک شکاک و بدبینند؛ طلبکاری ظالم و شخصیتی که برای حفظ آبرویش دروغ نه اما راست هم نمی گوید!
همه‌ی اینها در جامعه وجود دارد و منکر شدن آن چشم نابینا می‌خواهد. اصغرفرهادی نشان می‌دهد که حتی قهرمان ها هم گاهی برای حفظ اعتبار خود دروغ می گویند!

من در درس گفتارها و صوت کارگاه‌هایی که از اصغر فرهادی در مورد فیلمنامه نویسی‌اش گوش کرده‌ام او همیشه تاکید داشته که از بیرون گود نظاره‌گر اتفاقات و شخصیتها می‌باشد و هیچگونه قضاوتی نمیکند. بارها تاکید کرده که حامی و جانبدار هیچکدام از کاراکترها نیست و فقط راوی است. اما فیلم قهرمان کاملاً در تضاد با این دیدگاه و عقیده اوست.
در سایر آثارش او موقعیتی را خلق کرده و کنش افراد را در آن موقعیت نمایش میداد.

در” قهرمان” حتی شخصیتی که از او یک قهرمان ساخته‌اند هم لکنت دارد. او کنشگر نیست و شبیه یک عروسک در دست دیگران میچرخد و وسط بازی ای که دیگران برای او می چینند می‌پرد و بازی میکند. این کاراکتر با بازی خوب امیر جدیدی آنقدر دهان‌بین است که توانایی ابراز وجود از خودش را ندارد و نگاه دوربین فرهادی به او ترحم آمیز و حمایت وار است. با این وجود نمی توانم بگویم که نگاه جانبداری ندارد! او در این فیلم برخلاف دیگر فیلم هایش قضاوت دارد! این به خودی خود بد نیست اما با چیزی که فرهادی داعیه ی آن را داشت فرق دارد و این نشان از دو چیز است: یا تغییر نظر کارگردان که خواست این بار قهرمانی داشته باشد و از آن حمایت کند و یا در نیامدن قصه آنطور که کارگردان میخواهد و نشدن آن چه که باید می‌شد!
بر طبق هرکدام از این دو مورد باشد از نظر من “قهرمان” فیلم خوبی درنیامده و از دیگر ساخته‌های فرهادی فاصله دارد.

نوشته اند و ما نیز مینویسیم.قهرمان در بین آثار قبلی اصغر فرهادی فیلم متوسطی است حتی اگر جایزه کن را از آن خود کرده باشد و حتی اسکار بگیرد!