شاخص‌ «رسانه اسلامی» گفتن حقیقت است

حسن بشیر  اظهار کرد: رسانه اسلامی، اگرچه یک تعریف قابل تامل از نظر تعیین معنای واقعی را دارا است، اما می‌توان گفت که آیا هدف از طرح این مفهوم، اسلامی بودن ماهیت رسانه است یا بکارگیری رسانه موجود در راستای اهداف اسلامی است.

وی با بیان اینکه این بحث، می‌تواند چالش های زیادی در حوزه مصادیق هر دو رویکرد داشته باشد، تاکید کرد: ماهیت رسانه، یک ماهیت مادی است، یک وسیله‌ای مانند همه وسائل دیگر جهان اما ویژگی آن است که قابلیت انتقال فوری پیام و اطلاعات را دارد که می تواند یک رویکرد فرهنگی و ارزشی نیز داشته باشد. این ویژگی برای یک وسیله مادی بسیار مهم و شرط اساسی برای تبدیل شدن آن به رسانه است. البته سرعت انتقال نیز در این زمینه حائز اهمیت است.

استاد تمام جامعه شناسی ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی دانشگاه امام صادق (ع) تصریح کرد: بنابراین، با این دیدگاه همه مولفه هایی که به عنوان مصادیق خاص تعریف رسانه باشند یا نباشند می توانند از منظرهای دیگر مثلا مالکیت، مجاز بودن استفاده، حرام بودن یا حلال بودن و غیره، مورد ارزیابی دینی قرار گیرند.

اما رسانه اسلامی، بر اساس کارکردها و نحوه بکارگیری آن ارزیابی می شود که اگر در راستای اهداف اسلامی همه تولیدات و محتوای آن تهیه و منتشر شوند می توان آن رسانه را «رسانه اسلامی» خواند.

وی افزود: برای تعیین ویژگی های رسانه اسلامی باید اهداف اسلامی و به ویژه انقلاب اسلامی که مهمترین تحول اجتماعی، سیاسی و دینی را در کشور و در سطح جهان ایجاد کرد را مورد شناسایی قرار داد.

وی افزود: رسانه دینی با چنین رویکرد، رسانه‌ای است که انقلابی است، در جهت تقویت اسلام حرکت می کند، در راستای هدایت مردم گام بر می دارد، خوبی ها را گسترش و بدی ها را تقبیح کند، حقیقت را بدون توجه به منافع شخصی بازگو کند، اخلاق اطلاع رسانی را که مهمترین آنها صداقت و عدم تهمت و تخریب شخصیت و اشخاص است را مورد توجه جدی قرار دهد و بالاخره، دست اندکاران آن با داشتن ایمان قوی بدانند خداوند متعال ناظر کارهای آنان در همه زمینه‌ها است.

بشیر با تاکید بر اینکه قبل از اینکه ویژگی‌های رسانه اسلامی مشخص شود، باید ویژگی رسانه را تبیین کنیم، گفت: رسانه، یک وسیله ارتباطی است. اگر چه این وسیله می تواند خود طبق تعاریفی که صورت گرفته است، به عنوان پیام تلقی گردد و به همین دلیل مک لوهان اندیشمند معروف کانادایی در همین زمینه می گوید «رسانه همان پیام» است، اما کاربردهای اساسی رسانه اگر چه متنوع است، اما مهمترین کاربرد آن انتقال پیام و اطلاعات است. پیام و اطلاعات در زمینه های مختلف می توانند متنوع باشند از فکری، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، دینی، اقتصادی، هنری تا موارد دیگر. با چنین دیدگاه کلی، می توان گفت هر وسیله ای که بتواند اطلاعات و پیامی را منتقل کند، به عنوان رسانه مطرح می شود.

این استاد تمام دانشگاه با بیان اینکه امروزه، تعریف رسانه به شکل یک اصطلاح مشخص شامل رسانه هایی مانند رادیو، تلویزیون، ماهواره، روزنامه، مجله و اینترنت و امثالهم است، افزود: این نگاه در انتقال پیام و اطلاعات تا اندازه زیادی می تواند شامل کلیه موارد و مصادیق این مفاهیم باشد. بدیهی است با چنین تعریف وسیع از رسانه، هر آنچه که خوب و بد از دیدگاه انسانی، دینی، اخلاقی و غیره است می تواند منتقل و در حقیقت منتشر شود.

برای فعالیت خبری رسانه ها ویژگی های اخلاقی خاصی در سطح جهانی مطرح شده اند که نمی توان آنها را به عنوان رویکرد خاص غربی یا شرقی و غیره دانست

وی درباره الگوی مطلوب اسلامی و انقلابی برای فعالیت در رسانه‌های خبری اظهار کرد: در این زمینه نیز باید گفت، برای فعالیت خبری رسانه ها ویژگی های اخلاقی خاصی در سطح جهانی مطرح شده اند که نمی توان آنها را به عنوان رویکرد خاص غربی یا شرقی و غیره دانست. اخلاق حرفه ای است که تقریبا ناظر به شرایط کلی انسانیت در سطح جهانی است. به عنوان مثال، صداقت، شفافیت، امانتداری، جامعیت، سرعت و دقت و امثالهم، هستند که می توانند ویژگی های مورد پذیرش در حوزه اخلاق رسانه ای باشند. اما موضوع تحقق این اخلاق مورد تامل و چالش است. صداقت و شفافیت از چه منظر و با چه دیدگاه ارزشی، سرعت و دقت با چه هدفی انجام می گیرد، یا امانتداری در کدام بخش ها صورت می گیرد و در کدام بخش ها صورت نمی گیرد. بنابراین، می بینیم که نمی توان این ویژگی ها را به شکل عام و مطلق مطرح کرد. همیشه این مفاهیم اخلاقی باید با رویکرد خاص آنها مورد ارزیابی قرار گیرند.

عضو شورای شورای سیاستگذاری نخستین جشنواره قلم مقدس معتقد است: در الگوی مطلوب اسلامی و انقلابی برای فعالیت های خبری رسانه‌ای، اگرچه صداقت، شفافیت، سرعت، دقت و امانتداری همیشه مورد توجه است، اما در این زمینه همانگونه که گفته شد باید رویکرد این مصادیق در پیاده سازی آنها در حوزه خبر و اطلاع رسانی مورد توجه قرار داد.

توجه به باید و نبایدهای دینی در رسانه

وی با بیان اینکه الگوی مطلوب اسلامی و انقلابی در این زمینه بطور عام از این ویژگی های اخلاقی رسانه ای بحث نمی کند بلکه به صورت هدفمند و بر اساس اخلاق فطری، ماهیت انسانی و باید ها و نبایدهای دینی مورد توجه قرار می دهد، افزود: به عنوان مثال، آیا تخریب هر گونه شخصیت به عنوان شفافیت که منجر به تهمت، سیاه نمایی، دروغ و امثالهم گردد، ایا مورد قبول است؟ قطعا اینگونه موارد مورد پذیرش الگوی اسلامی و انقلابی رسانه خبری نیست. شاید بتوان گفت طبق فرمایش مقام معظم رهبری «جهاد تبیین» شامل بسیاری از الگوهای اسلامی و انقلابی در جامعه و از مصادیق آن نیز الگوی اسلامی و انقلابی رسانه خبری است.

جهاد تبیین، از سویی بر مبنای فهم عمیق از مفهوم «جهاد» که یک واژه اسلامی و برای همه زمینه های فکری و عملی انسان می تواند صادق باشد

استاد تمام جامعه شناسی ارتباطات بین الملل و میان فرهنگی دانشگاه امام صادق (ع) ادامه داد: جهاد تبیین، از سویی بر مبنای فهم عمیق از مفهوم «جهاد» که یک واژه اسلامی و برای همه زمینه های فکری و عملی انسان می تواند صادق باشد، استوار است و از طرف دیگر باید مفهوم «تبیین» را بخوبی مورد توجه قرار دهد. این تبیین، هم باید صادق باشد، هم هدفمند باشد، هم هدایت ساز باشد، هم جامعه را به رشد و شکوفایی و تمدن راهنمایی کند. بدیهی است با چنین رویکردی می توان گفت که الگوی اسلامی انقلابی رسانه خبری به شکل مطلوب در جامعه شکل می گیرد.

وی در پایان با تاکید بر اینکه روزنامه نگار تراز انقلاب باید مصداق تام «جهاد تبیین» باشد، اظهار کرد: اگر چه با تبیین رسانه اسلامی و الگوی مطلوب رسانه خبری انقلابی اسلامی تا اندازه زیادی شاخص ها و ویژگی های روزنامه نگار انقلاب را می توان شناسایی کرد، اما در این زمینه باید که روزنامه نگار تراز انقلاب باید مصداق تام «جهاد تبیین» باشد. در حقیقت روزنگامه نگار تراز انقلاب، باید جهادی وار در تبیین حقیقت بدون سوگیری و در جهت منافع جامعه حرکت کند، از دروغ و تهمت و سیاه نمایی به شدت دوری کند، فهم جهادی در تحلیل رویدادهای داخلی و خارجی داشته باشد، بصیرت انقلابی در تشخیص حق و باطل داشته باشد، به انقلاب و اهداف آن و رهبری نظام وفادار باشد، خداوند متعال را همیشه ناظر و شاهد اعمال خود بداند و بالاخره خود را یک “رسانه انقلابی” بداند و در راستای انقلاب حرکت کند.

منبع: ایرنا