ویژه‌برنامه‌های دفاع مقدس صداوسیما؛ مرور خاطرات یا چالش جذب نسل جدید؟
اسما نظری، شبکه‌های مختلف تلویزیون امسال با ویژه‌برنامه‌های زنده، گفت‌و‌گو محور، مستند، فیلم‌های سینمایی و پویانمایی تلاش کردند حماسه دفاع مقدس را روایت کنند، اما کارشناسان معتقدند برای اثرگذاری واقعی روی نسل جوان، به قصه‌گویی خلاقانه، شخصیت‌پردازی قوی و فرم‌های روزآمد دیجیتال نیاز است.
هفته دفاع مقدس فرصتی برای صداوسیماست تا یاد و خاطره هشت سال مقاومت ملت ایران را در قالب برنامه‌های تلویزیونی زنده نگه دارد. امسال، شبکه‌های مختلف تلویزیون با کنداکتوری گسترده شامل ویژه‌برنامه‌های زنده، گفت‌و‌گو محور، مستند، فیلم‌های سینمایی و پویانمایی تلاش می‌کنند تا این ایام را به گونه‌ای روایت کنند که همه طیف‌های مخاطب – از کودک و نوجوان تا خانواده و پژوهشگر – درگیر شوند.
اما وقتی نگاه دقیق‌تری به جدول پخش و نوع برنامه‌ها می‌اندازیم، یک پرسش جدی مطرح می‌شودکه آیا آثار امروز توانسته‌اند همان تأثیر عمیق و احساسی آثار کلاسیک دفاع مقدس را روی نسل جدید داشته باشند؟
در دهه‌های ۶۰ و ۷۰، آثار سینمایی و تلویزیونی دفاع مقدس، نه فقط خاطره جنگ، بلکه تجربه واقعی رزمندگان و حال‌وهوای زندگی مردم در زمان جنگ را منتقل می‌کردند. فیلم‌هایی مانند «آژانس شیشه‌ای»، «بوی پیراهن یوسف»، «خانه‌ای روی تپه» و مجموعه‌های مستند و داستانی، با ترکیب قصه‌گویی قدرتمند، شخصیت‌پردازی عمیق و تصویرسازی ملموس از حماسه‌های فردی و جمعی، نسل مخاطب را با فرهنگ مقاومت و ایثار درگیر می‌کردند.
این آثار، هم جذابیت سینمایی داشتند و هم پیام تربیتی و اخلاقی، و به همین دلیل در ذهن نسل‌های مختلف، ماندگار شدند. مخاطبان امروز هنوز خاطره و تأثیر بسیاری از آن آثار را به یاد دارند و این نشان‌دهنده قدرت روایت و انسجام فرهنگی آن دوره است.
امسال نیز صداوسیما با تولید برنامه‌های گسترده‌ای از جمله:
«حماسه‌خوان» و مستند «گردان تخریب» (شبکه یک)
ویژه‌برنامه‌های «صبحانه ایرانی» و «عصر خانواده» (شبکه دو)
«سلام صبح بخیر»، «سه به بعد» و «سمت خدا» (شبکه سه)
«چهارگاه» و برنامه‌هایی، چون «نصرالله» و «رزم‌آهنگ» (شبکه چهار)
پویانمایی «چشمان بیدار» و برنامه‌های کودک و نوجوان
مستند‌ها و پرتره‌های ویژه شبکه مستند، تلاش کرده است یاد و خاطره رزمندگان و حماسه‌های دفاع مقدس را زنده نگه دارد.
با این حال، بسیاری از این آثار بیشتر به مرور خاطرات و اطلاع‌رسانی محدود شده‌اند و از قصه‌گویی خلاقانه و شخصیت‌محور که ویژگی بارز آثار کلاسیک بود، فاصله گرفته‌اند. فرم و زبان تولیدات امروز، کمتر با تجربه زیست و نیاز‌های مخاطب نسل جدید همخوانی دارد؛ نسلی که به روایت‌های کوتاه، تصویری و تعاملی در فضای دیجیتال عادت کرده است.
مقایسه آثار گذشته و امروز نشان می‌دهد:
نسل گذشته با آثار دفاع مقدس ارتباط عاطفی و همذات‌پنداری عمیق داشت، چون روایت‌ها واقعی و ملموس بودند و به زندگی روزمره جنگ گره خورده بودند.
همچنین نسل امروز بیشتر با مرور خاطرات مواجه است؛ حتی حضور پویانمایی و برنامه‌های کودک نیز کافی نیست، چرا که فرم و قصه‌گویی خلاقانه‌ای که باعث جذب و درگیر شدن شود، کمتر دیده می‌شود؛ و برنامه‌های متنوع شبکه‌ها و کنداکتور گسترده، گرچه پوشش جامعی ارائه می‌کند، اما به‌تنهایی نمی‌تواند جایگزین تجربه سینمایی عمیق و جذاب گذشته شود.
از جمله نقاط قوت و ضعف آثار امروز:
تنوع شبکه‌ای و تلاش برای پوشش همه مخاطبان (کودک، خانواده، نوجوان، پژوهشگر)
و تولید برنامه‌های گفت‌و‌گو محور و مستند‌های پرتره و توجه به حوزه‌های کمتر دیده‌شده مانند خدمات پزشکی و نقش جامعه درمانی، میتوان نام برد.
همچین از نقاط ضعف:
فاصله فرم و زبان آثار با نیاز‌های نسل دیجیتال و تمرکز بیشتر روی مرور خاطرات و اطلاعات، نه قصه‌گویی جذاب و شخصیت‌محور و
اثرگذاری محدود روی مخاطبان جوان و ناتوانی در ایجاد همذات‌پنداری عاطفی را بیان کرد
با وجود تلاش گسترده صداوسیما، تجربه نشان می‌دهد آثار امروز توانایی اثرگذاری عمیق گذشته را ندارند و برای جذب نسل جدید به زبان و فرم‌های روزآمد نیاز است. استفاده از روایت‌های کوتاه، تصویرسازی خلاقانه، شخصیت‌پردازی قوی و تعامل با مخاطب در فضای دیجیتال می‌تواند تأثیرگذاری آثار دفاع مقدس را افزایش دهد.
در نهایت، رسانه ملی با حفظ کنداکتور گسترده، باید به سمت تولید محتوای جذاب و خلاقانه حرکت کند تا فرهنگ مقاومت و ایثار نه تنها مرور شود، بلکه برای نسل جدید قابل فهم، ملموس و الهام‌بخش باقی بماند.
منبع: دانشجو
