تقدیر از اندیشه های بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران/جایزه امام خمینی (ره) در ایستگاه آخر

«جایزه جهانی امام خمینی (ره)» در اساسنامه رسمی خود به‌عنوان عالی‌ترین نشان جمهوری اسلامی ایران در راستای اعتلای نام و راه امام خمینی، تعامل ادیان توحیدی و اعتلای فرهنگ و تمدن اسلام ناب محمدی و آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران تعریف شده است. این جایزه مبتنی بر اندیشه‌ها و رویکردهای امام خمینی (ره) به مؤثرترین اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در این حوزه‌ها اعطا می‌شود و در اصلاحات اخیر اساسنامه، از آن به‌عنوان «برجسته‌ترین جایزه انقلاب اسلامی در عرصه ملی و بین‌المللی» یاد شده است.

ایده ایجاد این جایزه نخست‌بار از سوی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی مطرح شد و بر اساس پیشنهاد این سازمان در سال ۱۳۹۰، شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۲ «اساسنامه جایزه جهانی امام خمینی (ره)» را تصویب و برای اجرا ابلاغ کرد. با وجود این، اجرای عملی جایزه به دلایل مختلف، از جمله مسائل ساختاری و اجرایی، بیش از ۱۰ سال متوقف شد و تنها در سطح مصوبه باقی ماند تا این که در سال ۱۴۰۲ با اعمال اصلاحات در اساسنامه و تعیین دقیق‌تر سطح و ساختار آن، روند اجرایی دوباره فعال شد و برنامه‌ریزی شد که نخستین دوره اجرایی پس از این وقفه طولانی در سال ۱۴۰۴ به مرحله نهایی و اعطای رسمی جایزه برسد.

رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران به عنوان رئیس شورای سیاستگذاری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان نایب رئیس و رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی دبیری شورای سیاستگذاری جایزه جهانی امام خمینی(ره) را برعهده دارند. این رویداد با برنامه‌های متعددی همچون برگزاری پیش همایش‌هایی در دانشگاه‌های داخلی و خارجی همراه بوده است.

دبیرخانه جایزه در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تشکیل شده است و مسئولیت‌هایی چون مکاتبه، دریافت آثار، هماهنگی جلسات، ارتباط با شوراها و امور اجرایی برگزاری مراسم را بر عهده دارد؛ رئیس دبیرخانه نیز توسط دبیر شورای سیاست‌گذاری انتخاب می‌شود که اکنون حسین دیوسالار، معاون توسعه همکاری‌های علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، این مسئولیت را بر عهده دارد.

در متن اساسنامه، ویژگی‌ها و چارچوب‌های کلی جایزه به‌روشنی بیان شده است. جایزه در دو بخش نظری و عملی اعطا می‌شود: بخش نظری به آثار شاخص علمی اختصاص دارد و بخش عملی به جریان‌های مؤثر و گسترده سیاسی ـ اجتماعی که در راستای اندیشه‌های امام خمینی (ره) عمل کرده‌اند. شاخص‌های کلان جایزه، با محوریت حرکت در جهت اندیشه‌های امام و ترویج آن و با تأکید بر تشویق و نهادسازی توسط اشخاص جریان‌ساز، توسط شورای داوران دریافت و سپس به‌صورت عمومی اعلام می‌شود و اولویت‌های هر دوره نیز متناسب با شرایط زمان، توسط همین شورا تعیین خواهد شد. محمود واعظی، استاد دانشگاه تهران، دبیر علمی این جایزه است.

گستره موضوعی جایزه امام خمینی (ره)

به گزارش ایرنا، جایزه در ۱۰ کارگروه موضوعی تقسیم‌بندی شده است، «اندیشه‌ها و منظومه فکری و سیره عملی حضرت امام (ره)» به ریاست حجت‌الاسلام محمد مقدم، رئیس پژوهشکده امام خمینی، «ترویج اخلاق، عرفان و معنویت‌گرایی توحیدی» به ریاست حجت‌الاسلام عسگر دیرباز، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه و نماینده مجلس خبرگان، «عدالت‌طلبی، آزادی‌خواهی و دفاع از کرامت انسانی» به ریاست مصباح‌الهدی باقری از دانشگاه امام صادق (ع)، «تبیین و ترویج گفتمان پیشرفت و تمدن اسلامی» به ریاست حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، «تقریب مذاهب اسلامی و ترویج روحیهٔ اخوت و تعامل با ادیان» به ریاست حجت الاسلام سید ابوالحسن نواب رئیس سابق دانشگاه ادیان و مذاهب، «مردم‌گرایی و خدمت به محرومان و مستضعفان» به ریاست محمدباقر خرمشاد، معاون سابق وزارت علوم و استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، «استکبارستیزی، مقاومت و مبارزه با صهیونیسم و نژادپرستی» به ریاست مهدی مصطفوی، معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، «ترویج صلح عادلانه و امنیت جمعی» به ریاست کاظم قریب‌آبادی، معاون وزارت امور خارجه، «تبیین و ترویج سبک زندگی دین‌پایه» به ریاست حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، به ریاست «ارتقای نقش زنان در جامعه و ترویج گفتمان خانواده‌محور» به ریاست سیده فاطمه طباطبایی، مدیر گروه علوم سیاسی پژوهشکده امام خمینی و عروس حضرت امام (ره)،کمیته‌های ارزیابی آن را تشکیل می‌دهند.

این گستره موضوعی نشان می‌دهد که جایزه به حوزه خاصی از علوم محدود نیست و به‌طور آگاهانه برای پوشش دادن ابعاد نظری، اجتماعی و سیاسی مکتب امام طراحی شده است.

جغرافیای جهانی جایزه امام خمینی (ره)

از نظر جغرافیای مخاطبان، جایزه «جهانی» تعریف شده و اساسنامه تأکید می‌کند که محدوده آن به هیچ قلمرو ملی یا علمی خاصی محدود نمی‌شود. به همین دلیل، در بیان رسمی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، این جایزه برجسته‌ترین جایزه انقلاب اسلامی در سطح ملی و بین‌المللی معرفی شده است و رویکرد آن از ابتدا جهانی در نظر گرفته شده؛ همان‌طور که خود اندیشه امام خمینی نیز از آغاز نهضت در سال ۱۳۴۲، نگاهی فراتر از مرزهای ایران داشته و خطابش را به مستضعفان جهان و مقابله با نظام سلطه و صهیونیسم معطوف کرده است.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی تصریح کرده، هدف از برگزاری این جایزه نشان دادن بازتاب اندیشه‌ای است که از آغاز نهضت ۱۳۴۲ تا امروز مخاطبان گسترده‌ای در سراسر جهان پیدا کرده است. او در گفت‌وگوی با ایرنا یادآور شد: امام خمینی (ره) در همان سال‌های آغاز نهضت، در کنار انتقاد از رژیم شاه، به همان نسبت از رژیم صهیونیستی و اسرائیل نام می‌برد که این امر نشان‌دهنده حضور یک نگاه جهانی در تفکر ایشان از همان ابتداست و همین نگاه، امروز نیز مبنای طراحی این جایزه قرار گرفته است.

به‌لحاظ کارکردی، جایزه در دو سطح عمل می‌کند: از یک سو، نقش «مرجعیت علمی و فکری» برای پژوهش‌های مرتبط با اندیشه امام خمینی را دنبال می‌کند و از سوی دیگر، می‌کوشد به بستری برای تقویت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود.

رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی از این هدف سخن گفته که پس از راه‌اندازی جایزه، یک «پلتفرم جامع» ایجاد شود که علاوه بر جمع‌آوری آثار، امکان برگزاری وبینارهای علمی، کارگاه‌های آموزشی و گفت‌وگوهایی درباره مکتب امام به زبان‌های مختلف را فراهم آورد تا شناخت جهان از امام خمینی (ره) از سطح کلی و رسانه‌ای فراتر رفته و به شناخت عمیق، مستند و علمی تبدیل شود.

کارشناسان درباره این جایزه گفتند: برگزاری «جایزه جهانی امام خمینی» گامی مؤثر در ارج‌نهادن به کنش‌های عالمانه‌ محققان و اندیشمندان مسلمان است ولی برای غنای هر چه بیشتر این رویداد، مساله‌مند کردن حوزه‌های آن باعث می شود تا جامعه دانشگاهی و نخبگانی مسلمان را به اندیشه‌ورزی نقادانه و راهگشا سوق دهند.

«جایزه جهانی امام خمینی (ره)» از نظر حقوقی و ساختاری، ترکیبی از یک نشان عالی ملی و یک جایزه بین‌المللی است که بر محور اندیشه‌های امام خمینی (ره) طراحی شده و در دو سطح نظری و عملی، پژوهشگران، متفکران و کنشگران را مخاطب قرار می‌دهد. این جایزه با ارکان تعریف‌شده، موضوعات کلان مشخص و جایگاه نمادین در تقویم انقلاب، می‌کوشد میراث فکری امام را به‌عنوان گفتمانی زنده، جهانی و قابل گفت‌وگو در جهان معاصر بازخوانی و بازتولید کند.

«جایزه جهانی امام خمینی (ره)» امروز چهارشنبه ۲۶ آذر به ایستگاه پایانی خود رسیده و طی مراسمی برگزیدگان آن معرفی و تقدیر می‌شوند.