از مدیریت بحران تا تقویت تولید داخلی؛ جمعبندی نشست مسئله کاغذ
به گزارش دانشجو، نشست هماندیشی با محوریت بررسی «مسئله کاغذ» به همت مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد. این نشست با حضور جمعی از کارشناسان، ناشران، تولیدکنندگان، مسئولان و مدیران حوزه نشر، در سالن جلسات مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد و به بررسی چالشها و راهکارهای مرتبط با وضعیت کاغذ در کشور اختصاص داشت.
میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی، با اشاره به حضور اضلاع مختلف دولتی، نظارتی، ناشران و تولیدکنندگان، هدف نشست را دستیابی به راهکارهای کوتاهمدت برای ساماندهی بازار و کنترل قیمت و همچنین تقویت تولید داخلی در بلندمدت عنوان کرد.
در ادامه نشست، یاسر احمدوند، معاون فرهنگی پیشین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر جایگاه راهبردی کاغذ در صنعت نشر، این کالا را یکی از عوامل تعیینکننده در کل زنجیره تولید و توزیع کتاب دانست. وی تصریح کرد: هرگونه اختلال در تأمین کاغذ، بهصورت مستقیم بر برنامهریزی ناشران، تیراژ کتابها و در نهایت دسترسی مخاطبان به محصولات فرهنگی اثر میگذارد.
احمدوند با اشاره به روند افزایشی قیمت کاغذ، محدودیت عرضه در بازار و دشواری دسترسی ناشران به مواد اولیه گفت: شرایط فعلی بهگونهای است که امکان برنامهریزی پایدار را از فعالان حوزه نشر گرفته و بسیاری از ناشران را ناچار به کاهش تیراژ یا تعویق انتشار آثار کرده است. وی افزود که تولید داخلی نیز به دلیل مشکلات زیرساختی، ارزی و تأمین انرژی، هنوز توان پاسخگویی کامل به نیاز بازار را ندارد.
معاون فرهنگی پیشین وزارت فرهنگ تأکید کرد: حل مسئله کاغذ بدون تفکیک دقیق مسئولیتها ممکن نیست و لازم است نقش دولت در حوزه سیاستگذاری و حمایت، نقش بخش خصوصی در تولید و توزیع و نقش نهادهای عمومی و نظارتی در تنظیم بازار بهصورت شفاف تعریف شود. تنها با چنین تقسیم کاری میتوان از تصمیمهای مقطعی و ناهماهنگ عبور کرد و به راهحلهایی عملی و پایدار برای مدیریت بازار کاغذ و تقویت تولید داخلی دست یافت.
در بخش دیگری از نشست، ابوالفضل روغنی، رئیس سندیکای کاغذ و مقوا با مرور تجربه صنعت کاغذ در دولت سیزدهم، از آن دوره بهعنوان مقطعی متفاوت در همراهی دولت با تولیدکنندگان یاد کرد و افزود: در آن زمان، با برگزاری منظم جلسات مشترک میان دولت، تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و نظام بانکی، تصمیمها بهصورت هماهنگ و اجرایی اتخاذ میشد و همین رویکرد، زمینه افزایش تولید داخلی را فراهم کرد.
روغنی با اشاره به آمار تولید افزود: در نتیجه این هماهنگیها، تولید کاغذ تحریر در مقاطعی به بیش از ۵۰ هزار تن در سال رسید و بخش قابل توجهی از نیاز کشور از داخل تأمین شد. به گفته وی، این دستاورد نشان داد که ظرفیتهای فنی و انسانی لازم در کشور وجود دارد، اما استمرار آن وابسته به ثبات سیاستها و حمایت عملی دولت است.
رئیس سندیکای کاغذ و مقوا با انتقاد از شرایط فعلی صنعت کاغذ تصریح کرد: امروز به دلیل وقفه در برنامههای حمایتی، مشکلات تخصیص ارز، محدودیتهای انرژی و ناتمام ماندن برخی پروژههای تولیدی، میزان تولید کاغذ کشور به حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار تن کاهش یافته که فاصله قابل توجهی با نیاز واقعی بازار دارد.
وی در پایان تأکید کرد: در صورت رفع موانع ارزی، تأمین پایدار برق و گاز و احیای سازوکارهای هماهنگ میان دولت و بخش خصوصی، بازگشت به ظرفیت حداقلی ۸۰ هزار تن تولید کاغذ تحریر کاملاً دستیافتنی است.
در ادامه نشست هماندیشی بررسی «مسئله کاغذ»، عباس جهانگیری، مدیر نشر حافظ بهعنوان نماینده ناشران، با تأکید بر شرایط شکننده بازار کتاب گفت: برخلاف بسیاری از کالاها، امکان جبران افزایش هزینهها از طریق بالا بردن قیمت کتاب وجود ندارد؛ چراکه هرگونه افزایش قیمت، مستقیماً به کاهش تقاضا و از دست رفتن مخاطبان منجر میشود و چرخه نشر را با رکود عمیقتری مواجه میکند.
وی با اشاره به فشارهای ناشی از نوسان قیمت کاغذ افزود: تداوم این وضعیت، برنامهریزی ناشران را مختل کرده و بسیاری از فعالان نشر را ناچار به کاهش تیراژ یا توقف انتشار آثار جدید کرده است. به گفته جهانگیری، حفظ قدرت خرید مخاطبان کتاب، نیازمند مداخله هدفمند دولت در بازار کاغذ است.
مدیر نشر حافظ در ادامه بر ضرورت اتخاذ راهکارهای فوری و کوتاهمدت تأکید کرد و گفت: تا زمانی که تولید داخلی پاسخگوی نیاز بازار نیست، واردات کنترلشده و زماندار کاغذ باید بدون پیچیدگیهای زائد اداری در دستور کار قرار گیرد.
جهانگیری همچنین خواستار اولویتدهی کاغذ در تخصیص ارز شد و تصریح کرد: کاغذ بهعنوان ماده اولیه صنعت نشر، باید در زمره کالاهای اساسی قرار گیرد تا تأمین آن دچار وقفه نشود.
وی در پایان بر لزوم ایجاد سازوکاری شفاف و قابل رصد برای توزیع کاغذ تأکید کرد تا این کالا مستقیماً به مصرفکنندگان واقعی برسد و زمینه واسطهگری، احتکار و نوسانهای غیرمنطقی قیمت از بین برود.
در ادامه نشست محمدجعفر فرد حسینی، سرپرست شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران با تشریح وضعیت این واحد صنعتی اعلام کرد: این مجموعه بهعنوان یکی از معدود کارخانههای دارای زنجیره نسبتاً کامل تولید کاغذ در کشور، دارای دو خط تولید فعال و ظرفیت اسمی مجموعاً حدود ۱۷۵ هزار تن است که بخش قابل توجهی از آن به تولید کاغذ تحریر اختصاص دارد.
وی با اشاره به فاصله میان ظرفیت اسمی و تولید واقعی افزود: در شرایط فعلی، محدودیتهای اقتصادی و زیرساختی مانع بهرهبرداری کامل از توان تولیدی کارخانه شده است، اما از نظر فنی و عملیاتی، تولید حدود ۶۵ هزار تن کاغذ تحریر در سال کاملاً دستیافتنی است.
سرپرست صنایع چوب و کاغذ مازندران محدودیتهای انرژی، بهویژه برق پایدار، کمبود سرمایه در گردش و همچنین ریسک بالای قراردادهای دولتی را از جمله چالشهای اصلی برشمرد و گفت: در برخی قراردادها، تعهد تحویل چندماهه از تولیدکننده مطالبه میشود، در حالی که قیمتگذاری بر اساس نرخهای روز انجام میگیرد و نوسانات بازار، تمام ریسک را متوجه تولیدکننده میکند.
فرد حسینی در پایان تأکید کرد: در صورت ایجاد ثبات در تأمین انرژی، اصلاح سازوکارهای مالی و بازنگری در شیوه انعقاد قراردادهای دولتی، این شرکت آمادگی دارد سهم قابل توجهی از نیاز کاغذ تحریر کشور را تأمین کند.
امیر سامان اسفندیاری، عضو هیئتمدیره سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا، در نشست «مسئله کاغذ» با تأکید بر ضرورت تغییر نگاه سیاستگذاران به صنعت کاغذ، خواستار شناسایی رسمی کاغذ بهعنوان یک کالای راهبردی در نظام تصمیمگیری کشور شد. وی تصریح کرد : تا زمانی که کاغذ در ردیف کالاهای استراتژیک قرار نگیرد، مشکلات این صنعت بهصورت مقطعی و ناپایدار باقی خواهد ماند و امکان برنامهریزی بلندمدت برای تولیدکنندگان فراهم نمیشود.
اسفندیاری با اشاره به موضوع ناترازی انرژی و تصمیمات اتخاذشده در حوزه مدیریت برق کشور، اعلام کرد: کل صنعت کاغذ، کمتر از ۱.۵ درصد مصرف برق کشور را به خود اختصاص میدهد. به گفته او، قطع یا محدودسازی برق این صنعت، تأثیر محسوسی در حل مشکل ناترازی انرژی ندارد، اما در مقابل، میتواند کل زنجیره تولید، توزیع و مصرف کاغذ را با اختلال جدی مواجه کند.
در همین راستا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، از جمله روحالله ایزدخواه، حمید رسایی و علی خضریان، بر تدوین استراتژی جامع صنعت کاغذ در برنامه هفتم توسعه تأکید کردند. آنها بر ضرورت مقابله با ترک فعل دستگاهها، حمایت هدفمند از تولید داخلی و اصلاح سیاستهای ارزی بانک مرکزی تأکید کردند تا واردات مواد اولیه ضروری و تولید داخلی کاغذ با اختلال مواجه نشود.
در بخش واردات کاغذ، امید سلیقه، نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت، اعلام کرد: واردات کاغذ در سال جاری نسبت به سال گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است، اما روند تأمین ارز برای واردات همچنان ادامه دارد تا کمبودهای بازار به تدریج جبران شود. از سوی دیگر، ابراهیم حیدری، مدیرعامل خانه کتاب، از پیگیری ترخیص محمولههای کاغذ توقیفشده خبر داد و آن را گامی مهم در جهت ایجاد تعادل در بازار کاغذ دانست، زیرا آزادسازی این محمولهها میتواند به تأمین نیاز ناشران و فعالان حوزه کتاب کمک کند و مانع از تشدید کمبود و افزایش قیمتها شود .
در پایان، میثم نیلی با اشاره به نزدیکی نمایشگاه کتاب، خواستار مداخله فوری دولت در تنظیم بازار و همزمان تمرکز جدی بر تقویت تولید داخلی شد.
