جایزه زبان فارسی فجر به هیچ فیلمی تعلق نگرفت!

هیئت داوران پنجمین جایزه «فارسینما» در این دوره هیچ فیلمی را واجد ارزش برای گرفتن جایزه ندانستند و صرفاً فیلم‌های «آغوش باز»، «پروین»، «پرویزخان» و «صبح اعدام» را در خور قدردانی چهل‌و دومین جشنواره فیلم فجر از لحاظ کاربرد زبان فارسی معرفی کردند.

فارسینما عنوان جایزه‌ای است که از چند سال پیش برای اعطا به فیلم‌هایی در نظر گرفته شده که زبان فارسی در آن‌ها مورد توجه قرار گرفته باشد.

جایزه فارسینما هر ساله پس از اتمام جشنواره فیلم فجر برگزیدگانش را می‌شناسد، جایزه‌ای که می‌توان ابداع آن را هوشمندانه دانست و تصمیمی دقیق قلمداد کرد.

هیئت داوران پنجمین جایزه «فارسینما» در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر متشکل از آزیتا افراشی، محمود توسلیان، مجید رضابالا، احمد شاکری، مهدی صالحی، ناصر فیض، هادی مقدم‌دوست و یوسفعلی میرشکاک با صدور بیانیه‌ای فیلم‌های در خور تقدیر چهل و‌دومین جشنواره فیلم فجر از لحاظ کاربرد زبان فارسی را معرفی کردند.

 چه فیلم‌هایی برگزیده شدند؟

هیئت داوران پنجمین جایزه «فارسینما» فیلم‌های «آغوش باز»، «پروین»، «پرویزخان» و «صبح اعدام» را در خور قدردانی چهل‌و‌دومین جشنواره فیلم فجر از لحاظ کاربرد زبان فارسی دانستند. در متن بیانیه هیئت داوران پنجمین جایزه «فارسینما» در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر آمده است:

«به نام چاشنی‌بخش زبان‌ها/ حلاوت‌سنج معنی در بیان‌ها

در دنیای امروز، بسیاری از صاحب‌نظران عرصه رسانه، سینما را رسانه بسیار اثرگذار در زندگی شهروندان می‌دانند. این قدرت تأثیر برآمده از همنشینی هنر‌ها و عناصر گوناگون از جمله بهره‌گیری از زبان است. متخصصان علوم شناختی، زبان را پیچیده‌ترین قوه شناختی انسان و زبان‌شناسان آن را پیچیده‌ترین نظام نشانه‌ای می‌دانند که بشر از طریق آن ارتباط برقرار می‌کند. اطلاق همین صفات به زبان، نقش آن را در بازنمود حالات و تجربیات بشری خوش می‌نمایاند و بر اهمیت انکارناپذیر آن تأکید می‌ورزد.

در ادامه این بیانیه آمده است: نیک پیداست که با بهره‌گیری بجا و دقیق زبان و دانش‌های زبانی در سینما می‌توان فیلم را به اوج جذابیت برکشید یا با به‌کارگیری نابجا و جاهلانه زبان آن را به حضیض کسالت فرو انداخت. «فارسینما» بر همین واقعیت، تمرکز و بر بهره‌گیری هرچه دانشورانه‌تر و هنرمندانه‌تر از زبان در سینما تأکید کرده است. داوری فیلم‌ها و تقدیم جایزه «فارسینما» به فیلم برتر از منظر به‌کارگیری زبان در همین راستا و با رویکردی دغدغه‌مند بوده است. امید که با اهدای این جایزه به زبان‌آورترین فیلم، زبان فارسی این در دری مادری، جلا و جلوه‌ای تازه یابد.

با همین نگاه، خالصانه و خاضعانه دست یاری به سوی همه سینماگران و سینمادوستان دراز می‌کنیم و همه آنان را به همکاری فرامی‌خوانیم. امید است با حمایت بیش‌ازپیش نهاد‌های فرهنگی، به‌ویژه معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشان افتخار «فارسینما» بر سینه سینمای ایران درخششی جهان‌تاب گیرد. آری به اتفاق جهان می‌توان گرفت!

این بیانیه افزوده است: هیئت داوران جایزه «فارسینما، زبان فارسی در سینما» پس از برگزاری جلسات بحث و گفتگو درباره نسبت زبان و سینما و معیار‌های داوری زبانی فیلم‌ها، جلسه نهایی خود را در تاریخ ۲۴ بهمن ۱۴۰۲ با حضور اعضا برگزار کرد. داوران محترم پس از مشاهده و بررسی زبانی دقیق فیلم‌های چهل و دومین جشنواره فیلم فجر و در این نشست، درباره فیلم‌ها بحث و گفتگو‌های طولانی خود را ادامه دادند و در داوری‌ها به معیار‌های بسیاری از جمله این معیار‌ها توجه کردند: کاربرد توانش‌های زبانی در پرورش شخصیت‌ها، تناسب زبان و پیام فیلم، به‌کارگیری بجا و یکدست گونه‌های زبانی در ساخت شخصیت و در کل فیلم و بسته به زمان و مکان و اقلیم آن، به‌کارگیری بجا و دقیق لهجه‌ها و گویش‌ها، بهره‌گیری بجا از شعر و توانش‌های ادبی، نوآوری‌های زبانی، نداشتن گرته‌برداری‌های زبانی و دیگر خطا‌های زبانی و دقت زیرنویس‌ها (فارسی، انگلیسی).

بیانیه هیئت داوران فارسینما در بخشی دیگر چنین اظهارنظر کرده است: در این جلسه از میان فیلم‌های حاضر در این دوره از جشنواره فیلم فجر، نزدیک به دوسوم فیلم‌ها از دور قضاوت خارج شدند، زیرا یا از زبان استفاده سینمایی نکرده بودند یا در لایه‌ای بسیار ضعیف، زبانی ناپخته و نامربوط به داستان و سینما و شخصیت‌پردازی را به کار گرفته بودند. در میان فیلم‌های باقیمانده و پس از بررسی مقایسه‌ای هیچ فیلمی نتوانست امتیاز کامل و عالی و اجماع‌نظر داوران را به دست آورد. هر یک از فیلم‌ها از جهاتی ضعف‌های جدی و خطا‌های فاحش زبانی داشتند. در انتها، چهار فیلم که هر یک از جهاتی و در زمینه‌هایی درخشش‌های زبانی خود را داشتند در خور ستایش و تقدیر شناخته شدند.

۱- «آغوش باز» به دلیل توجه و به‌کارگیری مناسب زبان در بازنمایی تحولات نسلی.

۲- «پروین» به سبب تلاش برای به‌کارگیری شعر و ادبیات در تصویرسازی از یک شخصیت ادبی معاصر.

۳- «پرویزخان» به‌دلیل توجه دقیق، بجا و به اندازه به گویش‌ها و لهجه‌ها و همچنین به‌کارگیری نشانه‌های ویژه در راستای تقویت روحیه ملی و میهنی.

۴- «صبح اعدام» به دلیل توجه به توانش‌های زبانی در شخصیت‌پردازی متناسب با شخصیت‌های یک مقطع تاریخی در راستای پیام فیلم.

هیئت داوران جایزه سینمایی و ادبی فارسینما در پایان عنوان کرده‌اند که بجاست اهالی زبان و فرهنگ و سینما ضمن توجه به ضعف‌های زبانی جدی و عمیق در فیلم‌ها، این هشدار را جدی بگیرند و برای اصلاح این وضع نامطلوب آستین همت بالا بزنند و در ارتقای جایگاه زبان در سینما و استفاده از ظرفیت‌ها و امکانات آن بکوشند و از دانش دانشوران عرصه زبان بهره بیشتری ببرند. همچنین نهاد‌های حامی و فیلمساز و ناظر سینما، فیلمسازان محترم را به پاسداشت بیش از پیش زبان فارسی ترغیب کنند.