آیا تولید کاغذ ایرانی به صرفه است؟

بحران و مناقشه کاغذ در ایران حاصل هم‌زمان چند عامل ساختاری و سیاستی است. بازار کاغذ سال‌هاست به واردات وابسته بوده و هر بار که در تخصیص ارز، ثبت سفارش یا واردات اختلال ایجاد شده، کمبود و جهش قیمت به‌وجود آمده است. نوسان نرخ ارز، حذف یا تغییر ارز ترجیحی، و ضعف نظارت بر بازار باعث شده قیمت کاغذ به‌طور مستقیم روی هزینه چاپ کتاب، روزنامه و نشریات اثر بگذارد و بسیاری از فعالان نشر را با رکود یا تعطیلی مواجه کند.

در این میان، موافقان تولید داخلی کاغذ معتقدند ادامه وابستگی به واردات، صنعت نشر و مطبوعات را در برابر شوک‌های ارزی و سیاسی آسیب‌پذیر کرده است. آن‌ها می‌گویند با سرمایه‌گذاری، نوسازی خطوط تولید و حمایت هدفمند دولت می‌توان بخش مهمی از نیاز کشور را در داخل تأمین کرد، اشتغال ایجاد کرد و حتی در بلندمدت به خودکفایی نسبی رسید. از نگاه این گروه، کاغذ فقط یک کالای اقتصادی نیست، بلکه پیوند مستقیمی با فرهنگ، آموزش و رسانه دارد و باید به‌عنوان یک صنعت راهبردی دیده شود.

در مقابل، منتقدان سیاست تمرکز بر تولید داخلی می‌گویند کاغذ تولید داخل از نظر کیفیت هنوز پاسخ‌گوی نیاز ناشران و چاپخانه‌ها نیست و هزینه تمام‌شده آن در بسیاری موارد بالاتر از کاغذ وارداتی است.

همچنین برخی معتقدند سیاست‌های متناقض، مانند حمایت هم‌زمان از واردات با ارز ارزان و شعار خودکفایی، عملاً تولیدکننده داخلی را در رقابت نابرابر قرار داده است.

بحران کاغذ نه صرفاً نتیجه کمبود یک کالا، بلکه پیامد مدیریت ناپایدار، وابستگی طولانی‌مدت به واردات و حل‌نشدن ریشه‌ای مشکلات تولید داخلی است./نوبنیاد